Morgunblaðið - 30.07.1997, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. JÚLÍ 1997 23
STURLUNGA
MYNPLIST
Listasafn ASÍ
Ásmundarsal
MÁLVERK/OLÍUKRÍT/
TÚSS
JÓHANNES GEIR
Opið frá 14-18. Lokað mánudaga.
Til 4. ágfist. Aðgangur ókeypis. Sýn-
ingarskrá 300 kr.
ALLTOF sjaldan skeður, að
myndlistarmenn fái gild verkefni
sem skara sögu og þjóðhætti. A
ég hér ekki einvörðungu við sann-
ferðugar myndlýsingar heldur enn-
fremur, að sagan komi á einhvern
hátt fram í mynd- og efnishugsun
þeirra. íslendingar eru enn í dag
svo fastir í bókmenntalegri frá-
sagnarhefð að þeir
eiga erfitt með að
hugsa sér söguna
öðruvísi en í hlutvöktu
formi. Sem er vita-
skuld jafn gott og gilt
og allt annað sé það
borið uppi af ótvíræð-
um myndrænum
þrótti.
Samkvæmur upp-
lagi sínu valdi málar-
inn Jóhannes Geir
þannig eðlilega hina
hefðbundnu leið við
myndlýsingu atburð-
anna, er það skeði árið
1994 að Sauðárkróks-
bær pantaði hjá hon-
um myndaröð byggða
á sögu Skagafjarðar á
Sturlungaöld, annað
kom heldur vart til greina. Mun
verkefnið meira eða minna hafa
verið tengt norrænu vinabæjamóti
ásamt alþjóðlegu þingi sagnfræð-
inga á Akureyri, sem hugðust
skoða söguslóðir Skagafjarðar, og
einungis nokkrir mánuðir til
stefnu. Einsdæmi og aðdáunarvert
að íslenzkt bæjarfélag hafi frum-
kvæði að gerð slíkrar myndaraðar,
en sömuleiðis jafn fátítt að gildir
myndlistarmenn fái svo knappan
tíma til að vinna úr hugmyndum
að jafn viðamiklu verkefni, hér eru
tvö ár lágmarkstími, en ég veit
dæmi þess að menn hafi fengið
fimm ár og stundum hafa ekki
verið nein eiginleg tímamörk, en
viðkomandi fengið tækifæri til að
helga sig verkefninu óskiptur, af
lífi og sál.
En hér uppi á íslandi gera menn
sér ekki grein fyrir umfangi slíkra
verkefna né yfirgripsmikilla rann-
sókna er þeim fylgja, og dæmi eru
til að norrænir listamenn hafi vart
verið farnir að rissa upp hugmynd-
ir að sögulegum at-
burðum eftir þann af-
markaða tíma sem Jó-
hannes Geir hafði til
umráða fyrir allt verk-
ið. Sjálfur segir málar-
inn, að það sé ekki
nógu hvetjandi að
mála undir álagi óg
að hann þurfi meiri ró
og næði og þá fæðist
hugmyndirnar, En til
sanns vegar má færa,
að hér hafi hann ekki
verið einhamur, geng-
ið margefldur til leiks,
en hins vegar hljóta
menn að spá í hver
árangurinn hefði orðið
án þessa mikla álags.
Gott dæmi um vinnu-
lag málara er eitt
frægasta portrett aldarinnar sem
er málverk Picassos af Gertrude
Stein. Hún sat 88 sinnum fyrir hjá
honum en hvorki gekk né rak,
þannig að er hann fór í sumarfrí
þurrkaði hann út andlitið. Tveim
JÓHANNES Geir
Jónsson, fæddur á
Sauðárkróki 24.
júní 1927.
Ungnr
KVIKMYNPIR
Iláskólabíó
ELSKUNNAR
LOGANDIBÁL
(LUST OCH FÁGRING
STOR) * + +
Leikstjóri og handritshöfundur Bo
Widerberg. Kvikmyndatökustjóri
Morten Bruus. Aðalleikendur Johan
Widerberg, Maria Lagercrantz, Tom-
as Von Brömssen, Karen Huldt, Bjöm
Kjellman, Nina Gunke. 128 mín.
Sænsk/dönsk. DFI/Per holst 1995.
SEINNA stríðið geisar hinum
megin við sundið en allt er fremur
slétt og fellt í Malmö árið 1943. Á
þessu er þó að verða stökkbreyting
í lífi Stígs (Johan Widerberg), 15
ára nemanda við grunnskóla í borg-
inni. Hann er að fá náttúruna. Vi-
ola (Marika Lagercrorantz),
kennslukonan hans, er fríð sýnum
og íturvaxin og vekur óslökkvandi
fýsn hjá drengstaulanum, og lái
honum nokkur. Meinið er hinsvegar
að ’nún gæti hæglega verið móðir
hans, aldursins vegna og er aukin-
heldur harðgift. Stráksa til ánægju
og yndisauka reynist hún þó til í
tuskið og tekur hann í aukatíma
hvenær sem þau fá því viðkomið.
Stígur reynist úrvalsnemandi í ból-
förum en þvílíkt samband getur
ekki varað endalaust og dæmt til
að ljúka með ósköpum.
Elskunnar logandi bál er engin
Lolita með öfuguin formerkjum, því
síður skemmtun fyrir klámhunda.
Hér er engin Sylvia Kristel eða
pornómenn við stjórnvölinn, myndin
er hinsvegar tregafull uppvaxtar-
saga um fyrstu kynni unglings af
ástinni, kynlífinu og dauðanum.
Gamansemin aldrei langt undan. Bo
nemur
Widerberg, sem á jafnágæta mynd
að baki og Manninn á þakinu, bregst
sjaldan bogalistin. Leikstýrir af ör-
yggi, ekki síst vandmeðförnum atrið-
um á milli elskendanna, sem aldrei
verða klúr, öllu frekar falleg og hríf-
andi. Samtölin eru nokkuð misjöfn
en oftast fyndin, skynsamleg og
skorinorð. Leikaravalið gott, svo
langt sem það nær. En Widerberg
og félagar falla því miður í þá gamal-
kunnu gryfju að láta sem minnst
bera á aldursmun elskendanna, sem
hér er umtalsverður; hann 15, hún
37. Stígur lítur ekki aðeins út fyrir
að vera allnokkrum árum eldri í út-
liti en 15, heldur er hann þroskað-
asta persóna myndarinnar, sá sem
kann svör við hlutunum. Á sama
máta getur kennslukonan varla ver-
ið komin yfir þrítugt. Þetta slævir
broddinn í sögunni, áhrifin þau að
maður getur engan veginn haft á
tilfinningunni að eitthvað ósiðsam-
legt eigi sér stað á tjaldinu. Öllu
frekar krassandi ástarævintýri,
hvorki heppilegt né skynsamlegt, að
vísu. En spyr ástin, og því síður
holdið að því? Ekki aldeilis. Maður
talar nú ekki um þegar Kjell (Tomas
Von Brömssen) mannsnefna hinnar
lausgyrtu kennslukonu er lýst sem
getulausri fyllibyttu. Á hinn bóginn
er það samt Kjell sem kemur hvað
sterkastur útúr myndinni, enda frá-
bærlega túlkaður af Von Brömssen.
Johan, sonur leikstjórans, er mynd-
arpiltur sem skilar erfiðu hlutverki
með sóma og Lagercrantz er girnileg
og spilar eins vel úr grunnu hlut-
verki og efni standa tii. Það eru þó
augnablikin þegar Stígur þarf að
fást við harminn og alvöruna sem
eru eftirminnilegust úr Elskunnar
logandi báli, sem var tilnefnd til
Óskarsverðlauna sem besta erlenda
mynd ársins 1996.
Sæbjörn Valdimarsson
LISTIR
HAUGANESFUNDUR 19. apríl 1246. Þar mun ein mannskæðasta orrusta íslandssögunnar
hafa verið háð. Olía á léreft, 1994.
mánuðum seinna sneri hann aftur
til Parísar, tók myndina fram og
málaði þessa einstæðu og svip-
miklu andlitsdrætti á einum degi
og nú eftir minni! Nei, það er síður
hægt að beita stimpilklukku á
skapandi atriði...
Áð þessu er vikið hér, vegna
þess að fram hjá því var ekki geng-
ið, að fólk skoðaði myndirnar meir
sem myndasögur og staðarlýsingar
en sjálfstæð málverk er rýnirinn
var á ferð. Jafnframt að myndaröð-
in er alveg sérstakur kafli og til
hliðar við flest annað sem listamað-
urinn hefur verið að fást við um
dagana, þótt enginn þurfi að velkj-
ast í vafa um hver sé að baki pen-
sildráttunum. Svo segir mér hug-
ur, að olíumálverkin hafi minna
af þeirri dýpt og ramma galdri sem
er aðal margs þess sem frá Jóhann-
esi Geir hefur komið, en því meiri
ljósmögn veðurs og gróandi. Hins
vegar hafa þær mikið frásagnar-
legt gildi og eru afar vel útfærðar
sem slíkar. Helzt vakti athygli hve
hópatriðin framkalla mikið líf á
fletinum, sem kemur einkum fram
í málverkunum af Flugumýrar-
brennu veturinn 1252 og Hauga-
nesfundi 19. apríl 1244. Hefði ver-
ið fróðlegt ef landslagið hefði vant-
að í einhveijar olíumyndirnar en
þær einungis unnar út frá hópatr-
iðum, minna hugað að beinum
staðarlýsingum. Þetta kemur ein-
mitt fram í rissunum og olíukrítar-
myndunum en þar er listamaðurinn
meira á heimavelli um örugg og
þróuð vinnubrögð.
Gefin hefur verið út afar vönd-
uð, einföld og vel hönnuð sýningar-
skrá og ritar Indriði G. Þorsteins-
son rithöfundur formála, og er
hann í senn vel skrifaður og fróð-
legur. Þá eru skýringar á sögunni
að baki hverju myndefni fyrir sig
eftir listamanninn og Guðmund
Hansen og eru þær hinar skilvirk-
ustu. Myndverkin eru öll í eigu
Sauðárkróksbæjar, Listasafns
Sauðárkróks og Gagnfræðaskóla
Sauðárkróks.
Má vera alveg rétt að setja
þessa sýningu upp með upprunann
og afmæli Sauðárkrókskaupstað-
ar í huga. Hins vegar hefði að
ósekju mátt sjást meiri eigingirni
í framkvæmdinni með hliðsjón af
tímamótunum í lífi listamannsins
sjálfs sem varð sjötugur í júnímán-
uði.
Tel því rétt að bíða með að gera
úttekt á lífi og list þessa snjalla
málara, óska honum heilla og þjóð-
inni að hún njóti sköpunargleði
hans sem lengst.
Bragi Ásgeirsson
Salzburg. Reuter.
HÆTT er við að ýmsum óperu-
unnendum hafi brugðið illilega
í brún á tónlistarhátíðinni í
Salzburg, þegar ópera W.A.
Mozarts, „Brottnámið úr
kvennabúrinu", var flutt.
Óhætt er að segja að farnar
hafi verið ótroðnar slóðir við
uppsetninguna, sem gerir þær
kröfur til áhorfenda að þeir
hafi grunnþekkingu á tölvum
og alnetinu.
Fjölmörgum skjám hefur
verið komið fyrir og hefst sýn-
ingin á miklu brauki og bramli,
er áhorfendum er gerð grein
fyrir stöðu mála. Þrír tölvu-
áhugamenn, þeirra á meðal
hún Konstanza, hurfu er þeir
voru að brima á alnetinu en
Tölvuvædd-
ur Mozart
brimar á al-
netinu
eftir situr örvinglaður unnusti
Konstönzu, Belmonte, sem
leggur upp í flókna og erfiða
ferð í tölvuheima í leit að þre-
menningunum. Honum berst
tölvupóstur sem gefur til
kynna að þremenningarnir séu
fangnir í risastóru tölvukerfi,
sem hótar að afmá þá. Belm-
onte fer til bjargar á alnetinu,
og tekst að bjarga elskunni
sinni með því að nýta sér sýnd-
arveruleika og sitthvað fleira.
Uppsetningin þykir minna
meira á tölvuleik en óperu en
yfir áhorfendur er dembt alls
kyns upplýsingum og vísbend-
ingum tengdum tölvum. Þá er
öll tónlistin unnin á tölvur,
söngurinn er hins vegar fluttur
á staðnum. Var ekki laust við
að áhorfendur á frumsýning-
unni vorkenndu söngvurunum
að flylja aríurnar við tölvuund-
irleik en von þeirra var þó sú
að þrátt fyrir hina nýstárlegu
og á köflum yfirþyrmandi um-
gjörð, væri tónlist Mozarts það
sem mestu máli skipti.
30 nPMon.&ft.w Qi