Morgunblaðið - 07.12.1997, Síða 42

42 SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MIIMIMINGAR
ÞORGEIR
SVEINSSON
+ Þorgeir Sveinsson fæddist
á Hrafnkelsstöðum í Hruna-
mannahreppi í Árnessýslu 16.
júní 1927. Hann lést á Sjúkra-
húsi Suðurlands 25. nóvember
síðastliðinn og fór útför hans
fram frá Hrunakirkju 29. nóv-
ember.
Þegar ég kveð vin minn Þorgeir
á Hrafnkelsstöðum, koma í hugann
fyrstu samfundir okkar, en það var
á hestamóti hjá hestamannafélag-
inu Smára. Þar gaf ég mig á tal
við Geira, en það stuttnefni var
mér heimilt að nota frá þeim degi.
Heldur þótti mér hann svara
tali mínu fálega, enda í mörgu að
snúast, sýna hesta í gæðinga-
keppni og kappreiðum. Strax
hreifst ég mjög af þessum glæsi-
lega unga manni, sem sýndi hest-
ana af þvílíkri list að manni fannst
að lengra yrði ekki komist. Hann
krafði þá um mikið, en gaf þeim
því meir af sjálfum sér, mér er nær
að halda sál sína og tilfinningar.
Þess vegna varð samspilið fullkom-
ið.
Þó að beljandi stórfljótið Hvítá
væri á milli okkar treystust vin-
áttuböndin við hvern endurfund,
sem gat verið samkoma þar sem
unga fólkið úr Tungum og Hrepp-
um skemmti sér saman. Eða skeið-
sprettur í Skálholt þegar spegil-
slétt íshellan lá yfir mýrunum og
brúaði fljótið mikla. Þá koma mér
líka í huga sumarmála útreiðarnar
sem var árlegur viðburður þegar
aðstæður leyfðu. Geiri kom með
nokkra vini sína ofan úr „Hrepp“.
Höfðingjum fyrri tíma hefði áreið-
anlega þótt mikið til koma að fá
slíka heimsókn og sjá þessa góðu
knapa á stríðöldum stólpa gæðing-
um. Foringinn fór fyrir og reið
janfnan á stóðhestinum Silfurtopp,
sem hann hafði að nokkru alið
upp, tamið og þjálfað af snilli sinni
og gert landsfrægan. Þarna brun-
aði hann á dúndrandi tölti. Síðan
var rennt á skeiði. Slík tilþrif gáfu
Geira ómælda lífsfyllingu.
Að fá slíka heimsókn fyilir bæ-
inn af gleði og sælutilfinningum
sem vart er hægt að lýsa, en geym-
ast sem perlur í sjóði minninga.
Geiri var í sínu bóndastarfi
ræktunarmaður á öllum sviðum og
snyrtimennska var honum í blóð
borin.
Honum var gefin góð fegurðar-
sýn, það sýndi búféð og umhverf-
ið. Öræfín, náttúran, í allri sinni
margbreytilegu mynd, heillaði;
fegursta fjóla við silfurtæra fjalla-
lind, vænn berjaklasi á fallegu
lyngi gat gert mosaþúfu að lista-
verki eða eyðisandar með tröllsleg-
um björgum yfir í htjóstrug apal-
hraun. Ef hesturinn var ekki með
í för mátti láta heiðríkju hugans
fara lausbeislaða vítt um sviðið.
Þarna var nægtabrunnur þess sem
unni slíku sjónarspili í náttúrunni.
Þetta fékk ég margoft staðfest
í heimsóknum til Geira í haust,
með myndum og frásögn hans af
afréttarferð, sem honum og Svövu
eiginkonu hans var boðið til af
systkinum hans. Þetta var dýrmæt
gjöf sem alltaf var hægt að endur-
lifa.
Það er mikið áfall fyrir Hrafn-
kelsstaðaheimilið þegar ljóst var
að Geiri þyrfti að fara til London
í hjartaskurð, þá fyrir tæpum tutt-
ugu árum, sem gekk þó vonum
framar. Síðan fóru aðrir sjúkdómar
að herja á, þar til svo var komið
að hann þurfti að yfirgefa heimili
sitt og flytja á Hjúkrunarheimilið
Ljósheima á Selfossi. Það hefur
verið lærdómsríkt að hafa að
nokkru leyti fylgst með þeirri bar-
áttu sem slík áföll leiða til. Þar
stóð fjölskyldan saman til að gera
þetta léttbærara. Þar var Svava
burðarásinn.
Svövu og ástvinum öllum send-
um við innilegar samúðarkveðjur.
Við Maja kveðjum svo góðan
dreng. Hann sé Guði falinn.
Björn Erlendsson.
'S y
£
% 0
FOSSVOGI
Þegar andlát
ber að höndum
Útfararstofa lcirkjugarðanna Fossvogi
Sími551 1266
- kjarni máisins!
Frágangur
afmælis-
ogminning-
argreina
Mikil áhersla er lögð á, að
handrit séu vel frá gengin,
vélrituð eða tölvusett. Sé
handrit tölvusett er æskilegt,
að disklingur fylgi útprentun-
inni. Það eykur öryggi í texta-
meðferð og kemur í veg fyrir
tvíverknað. Þá er enn fremur
unnt að senda greinarnar i
símbréfi (5691115) ogítölvu-
pósti (minning@mbl.is) —
vinsamlegast sendið
greinina inni í bréfinu,
ekki sem viðhengi.
Auðveldust er móttaka
svokallaðra ASCII skráa sem
í daglegu tali eru nefndar
DOS-textaskrár. Þá eru rit-
vinnslukerfin Word og Word-
Perfect einnig nokkuð auð-
veld úrvinnslu.
Um hvern látinn einstakl-
ing birtist ein uppistöðugrein
af hæfilegri lengd, en aðrar
greinar um sama einstakling
takmarkast við eina örk, A-4,
miðað við meðallínubil og
hæfilega línulengd, - eða
2200 slög (um 25 dálksenti-
metra í blaðinu). Tilvitnanir
í sálma eða ljóð takmarkast
við eitt til þijú erindi. Greinar-
höfundar eru beðnir að hafa
skírnarnöfn sín en ekki stutt-
nefni undir greinunum.
Yndislegar flatar kökur
MARGT fallegt hefír verið skráð
um ísland bæði í bundnu máli og
lausu. Til viðbótar öllu því, sem
upp hefir verið lesið og sungið
um eyjuna hvítu og íbúa hennar,
hafa ferkílómetrar af lérefti verið
þaktir olíumálningu í öllum regn-
bogans litum til dásemdar lands-
lagi og hestum Fróns. Ekki ætla
ég að bæta hér á ykkur ættjarðar-
ljóði eða nýrri ástlýsingu á skap-
gerði landans, heldur ætla ég að
drepa lauslega á eitt svið, sem í
mínum huga hefir gert íslenzka
þjóð mér kærari en ella, og sem
aðrir menn mér athugulli hafa
ekki gert skil. Þijú orð afmarka
þennan hugljúfa vettvang: Pönnu-
kökur, hveitikökur og flatkökur.
Enginn ilmur í víðri veröld jafn-
ast á við angan þá, sem upp stíg-
ur, þegar góðu pönnukökudeigi
er hellt á heita pönnu. Eina leiðin
til að bæta þennan ilm er að hella
upp á könnuna um leið og láta
lyktina af nýlöguðu kaffi blandast
pönnukökuanganinni. Aumur er
sá maður, sem ekki kemst í hátíð-
arskap er hann finnur slíkan ilm
heilsa sér, þegar hann kemur heim
til sín þreyttur og þvældur.
Á æskuárum mínum og reynd-
ar allar götur síðan, hefi ég þótt
geta tekið vel til matar míns, þá
er pönnukökur voru á boðstólum.
Þegar ég var táningur í sumar-
vinnu, kom það fyrir nokkrum
sinnum, þegar ég kom í snögga
heimsókn til Reykjavíkur, að
mamma bakaði pönnukökur fyrir
mig einan. Sat ég þá í eldhúsinu
og hesthúsaði upprúllaðar pönns-
ur með sykri og drakk kaffið á
meðan hún bakaði. Þótt hún fengi
nokkurra kakna forskot, náði ég
henni fljótt og hún hafði svo varla
undan, þar til strákur var mettur
orðinn. Hún sýndi mér jafnan
þann trúnað að láta ekki uppi
seinna, við systkinin eða pabba,
töluna á þeim pönnukökum, sem
aldrei fengu að kólna á diski.
Hérna í henni Ameríku fæ ég
af og til mínar heittelskuðu, ilm-
andi, flötu kökur. Mamma og
tengdamóðir min heitin sáu til
þess, að verðandi eiginkonu minni
var kennt að baka pönnukökur.
Tengdamútter gaf henni síðan
pönnukökupönnu en mamma af-
henti henni með viðhöfn uppskrift
sína, sem gengið hafði mann fram
af manni. Þær vildu þannig ekki,
Þórir S. Gröndal
að ég færi úr foreldrahúsunum
án þess að nokkuð víst væri, að
mér yrði a.m.k. séð fyrir pönnu-
kökum í lífinu.
Ekki get ég kvartað yfir því,
að konan hafi verið löt að baka
fyrir mig, jafnvel þótt hjónabands-
árin fylli nokkra tugina. Tilefnun-
um hefír e.t.v. fækkað á seinni
árum, en ég tók fljótlega eftir
því, að ef mjólk súrnaði á heimil-
inu, bakaði eiginkonan oft pönnu-
kökur, því hún er sparsöm og vill
ekki fleygja mat, en súr mjólk er
einkar góð í slíkan bakstur. Ég
veit ekki hvort hana grunaði
nokkuð, þegar svo einkennilega
vildi til, í tvö skipti á sl. ári, er
hún skrapp úr bænum, að mjólk-
urslattar súrnuðu hjá mér og hún
neyddist til að baka pönnukökur
til þess að nýta verðmætin. Ég
bísnaðist yfir lélegum mjólkur-
gæðum um leið og ég sporðrenndi
heitum pönnsum!
Hinar tvær kökutegundirnar
sem ég ætla að minnast á, eiga
það sameiginlegt með pönnukök-
unum, að vera bakaðar á pönnu
eða hitaplötu og vera kringlóttar.
Hveitikökurnar eru þykkar, mjúk-
ar og bragðgóðar. Þær eru örlítið
þurrar og þarfnast mikils smjörs.
Rúllupylsu- eða hangikjötssneið
ofan á slíka hveitiköku gerir hana
að lostæti og kóngamat. Svona
kökur voru bakaðar á æskuheimil-
inu á hátíðum og tyllidögum. Sér-
staklega áttu þær vel við á gaml-
árskvöld, ef frameftir nýársnótt
var drollað. Þá var sko gott að
fá sér hveitikökufjórðunga með
áleggi og mjólkurglas. Ég hefi
alltaf átt heldur bágt með að
heilsa nýju ári hérna í Barbaríinu
hveitiköku- og áleggslaus.
Þriðja tegundin, sem á vísan
stað í hjarta mínu og maga, er
flatkakan, sem í er notað rúg-
mjöl. Henni kynntist ég síðast af
þessari dásemdar þrennu og varð
ég strax mikill aðdáandi. Á ís-
landi er líka aðveldast að útvega
sér flatkökur, því þær eru vinsæl-
ar og til í flestum matvörubúðum.
Fyrir mörgum árum kynntist dótt-
ir okkar pilti úr Grindavík. Þegar
hann komst á snoðir um veikleika
minn fyrir flötum kökum, sagði
hann okkur af konu nokkurri í
Grindavíkinni, sem bakaði af-
bragðsgóðar flatkökur. Skömmu
seinna kom hann til mín fyrstu
sendingunni og fleiri fylgdu á eft-
ir.
Grindavíkurkökurnar eru tví-
mælalaust með beztu flatkökum,
sem ég hefi smakkað. Þær voru
þunnar og mátulega blautar eða
safaríkar, svo að stundum festust
þær við góminn. Vel voru þær
bakaðar og með mátulega marga
brennda bletti. Varð maður svart-
ur á puttunum við að stýfa úr
hnefa og jók það á ánægjuna.
Fyrir nokkrum árum hringdu
tvær íslenzkar systur til mín frá
Naples, sem er hér vestar á
Flórídaskaganum. Önnur var þar
búandi en hin í heimsókn. Þær
höfðu ákveðið að baka flatkökur,
en vissu ekki hvað rúgmjöl hét á
ensku og þá ekki, hvar hægt
væri að kaupa það. Því ekki
hringja í ræðismanninn og láta
hann leysa þennan vanda? Þær
vissu náttúrulega ekki, að hann
er líka einn helzti sérfræðingur
íslands í flötum kökum á erlendri
grund. Þær voru leiddar í allan
sannleikann og bökuðu svo kök-
urnar, sögðu þær seinna, á hita-
plötu úti í bílskúr og munaði
minnstu að nágranni hringdi á
slökkviliðið þegar reykurinn steig
til himins! Seinna færðu þær ræð-
ismanninum góðan slatta af fram-
leiðslunni, og var hennar notið af
ánægju og systrunum þakkað
framtakið.
Ef maður getur, í næsta lífi,
pantað sér mat í mál, ætla ég að
borða það sama á hveijum degi:
Upprúllaðar pönnukökur með
sykri í morgunkaffið, hveitikökur
með rúllupylsu í hádeginu, flat-
kökur með hangikjöti og kæfu í
kvöldmat og ijómapönnukökur
með kvöld-kaffisopanum. Nútíma
heilsuhræðslusérfræðingur gætu
sagt, að slíkt daglegt fæði sé ekki
hollt eða heilsusamlegt, en það
ætti ekki að skipta máli, þegar
maður er kominn yfir um hvort
sem er.
Fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir árið 1998
28% skatttekna varið
til fræðslumála
28% af skatttekjum borgarsjóðs
eða rúmum 4,4 milljörðum verður
varið til fræðslumála samkvæmt
fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar
fyrir árið 1998. Er gert ráð fyrir
að 853 milljónum verði varið til
skólabygginga og er framlag ríkis-
ins þar af 153 milljónir. Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir borgarstjóri
sagði við fyrri umræðu um fjár-
hagsáætlun borgarinnar að megin
skýringin á hækkun framlags til
málaflokksins væri yfirtaka grunn-
skólanna en auk þess hefði aukin
áhersla verið lögð á skólamál á
kjörtímabilinu.
„Um eitt og hálft ár er liðið frá
því sveitarfélögin tóku við rekstri
grunnskólanna," sagði borgar-
stjóri. „Síðan hafa skólamál verið
eitt af forgangsmálum í rekstri
borgarinnar. Meira fé er lagt til
skólamála en áður og þess sér stað
í aukinni þjónustu skólanna og
kjörum kennara." Fram kom að af
29 skólum væru 18 skólar einsetn-
ir í borginni og að í undirbúningi
væru viðbyggingar við átta skóla
vegna einsetningarinnar.
Borgarstjóri sagði að tilraun
hefði verið gerð með lengdan skóla-
dag við Engjaskóla og Breiðagerð-
isskóla í haust og sérstakt átak
hafí verið gert til að efla starf í
yngri bekkjum. Þá hafi átak verið
gert i námsráðgjöf með ráðningu
námsráðgjafa í minnst 50% starf
við alla skóla með unglingadeildir.
Komið hafi verið á nýju sérúrræði
fyrir nemendur í félagslegum erfið-
leikum í Bjarkahlíð í samvinnu við
Félagsmálstofnun og ÍTR. Kenns-
luráðgjafi hafí verið ráðinn til
tveggja ára sem stýrir átaki í eðl-
is-, efna- og stærðfræðikennslu og
ráðnir hafa verið umsjónarmenn
með tölvustofum og tölvuneti í
fjórðungsstarf við alla skóla.
Meðal nýmæla á næsta ári nefndi
borgarstjóri að kennslustundum í
1., 2., 3. og 5. bekk yrði fjölgað
um eina, haldin verða námskeið
fyrir skólastjórnendur til að búa
þá betur undir að stýra mati á starfi
skóla sinna og kennsluráðgjafar á
Fræðslumiðstöinni munu leggja á
það áherslu að kynna sér og öðrum
mat á skólastarfi. Valdir verða
móðurskólar í ákveðnum greinum
næstu 1-3 ár, en móðurskólar eru,
samkvæmt skilgreiningu í starfsá-
ætlun Fræðslumiðstöðvarinnar fyr-
ir árið 1998, skólar sem taka að
sér að móta stefnu og vera í farar-
broddi á sviði t.d. nýsköpunar eða
tölvukennslu á ákveðnu aldursstigi,
í tungumálakennslu eða í tengslum
skóla við nánasta umhverfi. Einn
kennari fær þá það verkefni að
stýra starfí skólans á viðkomandi
sviði og verður jafnframt fagstjóri.
Verðlagning
lengdrar viðveru
í starfsáætlun Fræðslumið-
stöðvarinnar kemur einnig fram
að á árinu 1998 verður unnin al-
menn forsögn um skólabyggingar
og almenn búnaðarskrá fyrir
skóla. Gerð verður ítarleg úttekt
á starfsemi lengdrar 'viðveru, s.s.
dvalartíma, starfsmannahaldi,
búnaði og húsnæði. Verður skipuð
nefnd sem leggja mun fram tillögu
um verðlagningu á lengd viðveru
með hliðsjón af því að um mislang-
an dvalartíma barna verður að
ræða. í áætluninni kemur einnig
fram að fjárhagslegt sjálfstæði
skólanna verður aukið með því að
sameina gjaldaliði og ber skóla-
stjóri ábyrgð á að skólinn sé innan
fjárhagsramma.