Morgunblaðið - 10.02.1998, Qupperneq 29
MORGUNB LAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRÚAR 1998 29
Astir heilags syndara
HEILAGIR syndarar
nefnist nýtt leikrit eftir
Guðrúnu Asmundsdóttur
sem frumsýnt verður í
Grafarvogskirkju í kvöld.
Líkt og fyrra verk Guð-
rúnar, Kaj Munk, sem
framsýnt var í Hallgríms-
kirkju fyrir 10 árum, fjall-
ar Heilagir syndarar um
líf virts prests. Séra Jar-
din liggur banaleguna og
gerir upp líf sitt. Þetta er
áleitið verk sem fjallar um
ástina í öllum sínum
mjmdum. Umhverfi fok-
heldrar og óvígðrar kirkj-
unnar hæfír vel viðfangs-
efni verksins en Guðrún
játar að hún hefði aldrei
ráðist í slíkt verk af eigin
frumkvæði og þakkar
ungu og kraftmiklu sam-
starfsfólki sínu að af upp-
færslunni skyldi verða.
Hiti komst á kirkjuna
rétt fyrir síðustu helgi;
fram að því máttu leikarar
klæðast kuldagöllum við
æfingar. „Þetta hefur ver-
ið hreint ævintýri!" segir
Guðrún sem ásamt því að
vera höfundur verksins
fer með hlutverk móður
hins heilaga syndara, séra
Jardins. „Eg er agndofa
yfir því að uppfærsla
verksins skuli vera orðin
að veruleika eftir allan þennan
tíma en verkið byggi ég á sannri
sögu sem sænsk vinkona mín sagði
mér fyrir 9 árum.“ Þessi vinkona
átti ungan prest að vin sem var
mikill trúmaður og virtur predikari
í Svíþjóð. Presturinn hafði ráðið sig
til Sviss þar sem margir Svíar búa
til þess að forðast skatta og skuldir
en nokkrum árum síðar ákveður
hann að snúa aftur heim. I kveðju-
hófi sem söfnuðurinn hélt honum
stóð hann upp og skýrði viðstödd-
um frá því að hann væri að fara
heim til þess að deyja. Hann væri
samkynhneigður og hefði smitast
af alnæmi eftir samband við ungan
mann. „Þegar presturinn sneri aft-
ur kom hann beint til þessarar vin-
konu minnar alveg brotinn maður
eftir að hafa afhjúpað sjálfan sig
svo algerlega frammi fyrir söfnuði
sínum. Hann sagðist ekki vita af
hverju hann hefði játað þetta en
vinkonan sagði við hann að hann
skyldi sjá að hann hefði ekki misst
einn einasta vin. Það gekk eftir og í
dauðastríði þessa manns gerðist
eitthvað heilagt. Hann dó hálfu ári
seinna og þessi frásögn hafði svo
mikil áhrif á mig fyrir níu árum að
smám saman varð þetta leikrit til,“
segir Guðrún.
„Sagan leiðir hugann að þessu
sem við stöndum alltaf frammi
Morgunblaðið/Kristinn
HEILAGIR syndarar eftir Guðrúnu Ásmundsdóttur verður frumsýnt í Grafarvogs-
kirkju í kvöld. Verkið lýsir dauðastríði ungs prests, séra Jardins, og stórum og
smáum uppgjörum fólks sem kemur að dánarbeði hans. Með hlutverk séra Jar-
dins fer Þröstur Leó Gunnarsson og móður hans leikur Guðrún Ásmundsdóttir.
fyrir í lífinu, hvað er rétt og hvað
er rangt?“ segir Guðrún. „Þessi
maður hafði svo vel getað farið
heim til Svíþjóðar og dáið í þeirri
aðdáun sem hann hafði af öllum í
kringum sig, verandi svo stórkost-
legur prestur. Hann kaus hins
vegar að gera hreint fyrir sínum
dyrum. Og út frá því gerðist eitt-
hvað heilagt. Það var eins og
bylgja undarlegra afhjúpana færi
af stað í Sviss og upp komst um
ýmis fjármálasvik og misferli.
Fólk streymdi að dánarbeði hans
bæði frá Sviss og Svíþjóð, bara til
að geta verið nálægt séra Jardin
og skýrt honum frá sínum litlu
vandamálum. Leikritið fjallar um
þetta fólk í kringum hann. Stór og
smá uppgjör fólks andspænis
dauðanum." Fyrst og síðast er það
ástin sem er viðfangsefni verksins.
„Við erum svo hrædd við að allt
deyi. Við erum hrædd um að ástin
deyi, að vinátta fjari út. Það er
lögmál að allt deyr einhvern tím-
ann. Og út frá því að við leyfum
hlutum að deyja þegar þeir vilja
deyja, þá fæðist eitthvað nýtt og
stórkostlegt. En það er meira en
að segja það!“ bætir Guðrún við
og hlær.
Verkið gerist á þremur stöðum; í
Sviss, á heimili móður séra Jardins
og á sjúkrastofunni. Leikstjóri er
Magnús Geir Þórðarson. Unga
prestinn leikur Þröstur Leó Gunn-
arsson og með önnur hlutverk fara
Margrét Ákadóttir, Guðrún As-
mundsdóttir, Karl Guðmundsson,
Edda Þórai'insdóttir, Ólafur Guð-
mundsson og Marta Nordal. Leik-
mynd og búningar eru eftir Helgu
Rún Pálsdóttur og lýsingu hannaði
Þórður Oití Pétursson. „Eg er um-
kringd ungu hæfileikafólki í þess-
ari uppfærslu. Þeim fylgir mikill
kraftur sem líklega er það eina
sem dugar til að koma upp leikhúsi
í fokheldri kirkju!" segir Guðrún.
Rými kirkjunnar sjálfrar er um
400 fermetrar og lofthæð um 13
metrar. Framkvæmdir við leik-
rýmið hafa verið miklar, smíðaðir
hafa verið áhorfendapallar íyi’ir
170 manns, kirkjan hefur verið
upphituð og festur upp fjöldinn all-
ur af ljósum. En hvernig kom það
til að ákveðið var að setja Heilaga
syndara á svið í fokheldri kirkju?
„Sonur minn, Ragnar Kjartans-
son, kom með hugmyndina. Þetta
leikrit er bæði heitt og kalt, og
andstæðurnar mætast í hráu um-
hverfinu auk þess sem hægt er að
nota stóra glugga kirkjunnar í leik-
myndinni. I fyrstu þótti okkur hug-
myndin fjarstæðukennd en smám
saman höfum við öll heillast af
þessu rými.“
Astar-
drykkurinn
á Frétta-
vefnum
Á FRÉTTAVEF Morgunblaðsins
á Netinu er nú að finna veglega
umfjöllun um óperu Gaetanos
Donizettis, Ástardrykkinn, sem
frumsýnd var í Islensku óperunni
síðastliðinn föstudag. Þar með
má segja að menningarumfjöllun
Morgunblaðsins á vefnum sé
formlega hafin en stefnt er að
því að fjalla um allar stærri sýn-
ingar og meiriháttar menningar-
viðburði með sambærilegum
hætti í framtíðinni.
Á vefnum kennir margra
grasa. Þar er umfjöllun Morgun-
biaðsins um sýninguna, þar með
talin viðtöl við þijá af söngvur-
unum, umsögn Jóns Ásgeirssonar
um hana og „líbrettó" eða texti
óperunnar í heild sinni, 23 síðna
skjal sem fólk getur prentað út
og tekið með sér á sýningu, sýn-
ist því svo.
Þá er bent á fjölmargar aðrar
slóðir, þar sem fólk getur meðal
annars aflað sér upplýsinga um
höfundinn og Donizetti-stofnun-
ina, litið í tónlistartimaritið
Graniophone og hlýtt á forleikinn
að Ástardrykknum.
Að líkindum á sitthvað fleira
eftir að safnast í sarpinn meðan á
sýningum stendur en síðan verð-
ur áfram á vefnum að þeim lokn-
um.
Slóð síðunnar er http://www.
mbl.is/ astardrykkur.
Bertolt Brecht
1898 -1998
í DAG 10. febrúar minnast leikhús-
unnendur um allan heim þess að 100
ár eru liðin frá fæðingu eins
þekktasta leikskálds aldarinnar,
Bertolt Brechts. Brecht vai' jafn-
framt mikilhæfur leik-
stjóri og kenningasmiður
og hafa kenningar hans
um leikhús og leikstfl
haft gríðarleg áhrif á
vestrænt leikhús á þess-
ari öld. Við Brecht er
kennd hin epíska frá-
sagnai'aðferð leikhúss-
ins, og hefur kenning
Aristótelesar um
dramatíska byggingu
leiki-ita gjarnan verið
sett fram sem andstæðan
við hugmyndir Brechts.
Brecht var Þjóðverji,
fæddur í Augsburg í Bæ-
heimi 10. febrúar 1898.
Að loknu stúdentsprófi
hóf hann nám í læknisfræði og heim-
speki við háskólann í Múnchen. Há-
skólanámið stóð stutt enda stefndi
hugurinn annað og fyrr en varði var
hinn ungi Brecht kominn á kaf í
stjórnmálaafskipti, ritstörf og leik-
húsgagnrýni. Brecht var kommúnisti
af lífi og sál og skoðanir hans komu
fram í öllu sem hann sendi frá sér,
ljóðum, ritgerðum og leikritum. Á
Múnchenai'árunum vakti hann í
fyrstu athygli fyrh' ljóð sín, sem birt-
ust víða í dagblöðum og tímaritum,
en fyrsta leikrit hans sem vakti veru-
lega athygli var Baal árið 1920.
Árið 1924 fluttist Brecht til Berlín-
ar sem var á þeim tíma leikhús- og
kvikmyndahöfuðborg vesturlanda;
þai- voru expressionistarnir í leik-
húsinu og kvikmyndunum, þai- vai'
leikstjórinn heimsfrægi Max Rein-
hard og þar var áróðursmeistarinn í
leikhúsinu Erwin Piscator. Brecht
hellti sér út í leikhúslífið, vann í
fyrstu hjá Reinhardt en fór fljótlega
að starfa sjálfstætt við leikhús, kvik-
myndir og útvarp sem leikritahöf-
undur, dramatúrg og leikstjóri. I
verkum sínum og störfum lá Brecht
ekki skoðunum sínum og var svarinn
andstæðingur nazismans í ræðu og
riti. Þegar Hitler var kjörinn kansl-
ari Þýskalands árið 1933 flúði Brecht
land ásamt eiginkonu sinni, leikkon-
unni Helene Weigel. Útlegðin stóð í
15 ár, til ársins 1948.
Frá Berlínarárunum liggur efth'
Brecht mikið af leikþáttum og leik-
ritum, þeirra þekktast er án efa Tú-
skildingsóperan (1929) við tónlist
eftir Kurt Weill. Þó er Túskild-
ingsóperan engan veginn dæmigerð
fyrir Brecht því megnið af verkum
hans frá þessum tíma eru sósíalísk
áróðursverk; kennslutæki til að upp-
lýsa almenning um stéttabaráttu, fé-
lagslegan ójöfnuð og kúgun auð-
valdsins. Af öðrum
verkum Brechts frá
Berlínarárunum má
nefna Maður er mað-
ur{1927), Heilög Jó-
hanna af sláturhúsunum
(1932) og Móðirini1933.)
í útlegðinni dvaldi
Brecht lengst af í Dan-
mörku(1933-39), síðan í
Svíþjóð og Finn-
landi(1939-41) en bjó í
Bandaríkjunum 1941-47
og snéri þaðan til Aust-
ur-Berlínar í ársbyrjun
1948. Á þessum fimmtán
árum samdi Brecht þau
leikrit sem hann er hvað
þekktastur fyrir. Ævi
Galileó (1938/39) Mutter Courage og
börn hennai’ (1939), Puntila ogMatti
(1940/41), Góða sálin frá Sechuan
(1938/42) og Kákasíski krítarhring-
urinn(1944/45).
Segja má að flest af helstu verkum
Brechts hafi verið þýdd og flutt í ís-
lenskum leikhúsum og/eða í útvarpi
þó enn hafi ekki verið lagt í sviðsetn-
ingu á tveimur höfuðverkum
Brechts, Kákasíska krítarhringnum
og Ævi Galileós. Rétt er að geta þess
að Ríkisútvarpið flytur Púntila og
Matta í hádegisleikhúsinu á Rás 1,
næstu tvær vikurnar.
Eftir heimkomuna til Austur-
Berlínar hófst Brecht handa við að
koma kenningum sínum um leikhús í
framkvæmd og sviðsetja sjálfur leik-
rit sín samkvæmt eigin hugmyndum.
Ásamt eiginkonu sinni stofnaði hann
leikhópinn Berliner Ensamble. í
kringum sig safnaði hann svo helstu
samstarfsmönnum sínum úr þýsku
leikhúsi frá fyrri árum, sumir snéru
heim úr ái'alangri útlegð til að taka
þátt í uppbyggingu nýja leikhússins
með Brecht og Weigel. Sjálfur var
Brecht aðalhöfundur og leikstjóri
hópsins. Á örfáum árum varð
Berliner Ensamble heimsfrægt.
Menn komu alls staðar að til að sjá
sýningar Brechts og samstarfsfólks
hans og sannfærast um réttmæti
hugmynda hans. í þau átta ár sem
Brecht átti ólifuð blómstraði hann
sem leikstjóri eigin verka en samdi
ekki ný verk, utan nokkrai' leikgerð-
ir á sígildum verkum þýskra og
enskra höfunda. Bertolt Brecht lést
úr hjartaáfalli þann 14. ágúst 1956,
58 ára að aldri.
Bertolt Brecht.
Tnimponm
NÁMSKEIÐ
fyrir þá sem vinna við eða hafa áhuga á að vinna við:
Trimform professionai T-24
Á námskeiðinu verður
m.a. farið yfir:
•grunnatriði TEMS
•alhliða þjálfun og endurhæfingu
•meðhöndlun gigtarsjúklinga
•vöðvabólgumeðferðir
•þvagleka - grenningu
•bakvandamál - íþróttaáverka
•o.fl.
Leiðbeinandi verður Britta G. Madsen.
Námskeiðið verður haldið dagana 6.-8. mars.
Trimform á íslandi
Alþjóða Verslunarfélagið ehf
Skipholt 5,105 Reykjavík - S: 511 4100