Morgunblaðið - 10.02.1998, Blaðsíða 40

Morgunblaðið - 10.02.1998, Blaðsíða 40
■ 40 ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRÚAR 1998 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR Hagsmuna hverra gætir Sjálfstæðisflokkurinn? MESTAN hluta þessarar aldar hafa Sjálfstæðis- og Fram- -sóknarflokkur ráðið nær öllu í stjórnmálum landsins, m.a. ranglátrar kjördæma- skipunar. Sjálfstæðis- fiokkurinn hefur verið langstærsti flokkurinn um áratuga skeið. Hann er sérkennileg blanda af hagsmunagæslu og einföldum hugmyndum og er í reynd laustengt hagsmunabandalag. Utanríkismál, vinnu- veitendur og einstak- lingsframtak Það eru einkum þrír þættir sem hafa markað sérstöðu Sjálfstæðis- flokksins. Það er í fyrsta lagi af- dráttarlaus afstaða í utanríkismál- um, þ.e. aðildin að NATO og sam- staðan með Bandaríkjunum. Þetta skipti verulegu máh á árum áður. I öðru lagi er sérstaða Sjálf- stæðisflokksins fólgin í því að ráða yfir fyrirtækjum og atvinnutækj- um. Hér á landi hafa farið saman, m.a. í sveitarstjórnum, stjórnmála- skoðanir forsvarsmanna atvinnu- lífsins og kjörfylgi á einstökum stöðum. Þetta er áberandi hjá Sjálfstæðisflokknum en einnig hjá öðrum flokkum. Hálfrar aldrar forystu Alþýðubandalagsins í Nes- kaupstad má rekja beint til yfir- ráða alþýðubandalagsmanna á - ,-Síldarvinnslunni. Kaupfélögin og Sambandið mynduðu valdamiðju Framsóknar um áratuga skeið. í þriðja lagi hefur Sjálfstæðisflokkurinn gert hugmyndafræði um virkjun einstak- lingsframtaksins að einni meginstoð flokks- ins. Þetta er mikilvægt vegna þess að Islend- ingar, sem fámenn þjóð í stóru landi, hafa allt frá söguöld þurft að leita skjóls í stærri heildum. I upphafí var það ættin, síðan stéttir og ýmis félagasamtök. Menn hafa á þessari öld ekki hvað síst leit- að skjóls og styrks í stjómmálaflokkum. E instaklingsframtak sem vilji Islendingsins að standa á eigin fótum kom fram í stuðningi við Sjálfstæðisflokkinn. Efnahags- leg velmegun fjölmargra einstak- linga byggðist nær alla þessa öld að veiulegu leyti á tengslum þeirra við stjómmálaflokka. Þetta ástand, sem hefur verið kallað helminga- skiptafyrirkomulagið, byggðist á mjög sterkri valdastöðu Sjálfstæð- is- og Framsóknarflokks. Breytt umhverfi utanríkismála Þessi þrjú atriði, afstaðan í utan- ríkismálum, yfírráðin yfír fyrir- tækjum og einstaklingsframtakið mörkuðu sérstöðu Sjálfstæðis- flokksins og hafa verið undirstaða fjöldafylgis hans sem nær langt út fyrir hefðbundið hægi-a fylgi í vest- rænum stjórnmálum. Sjálfstæðis- flokkurinn hefur hins vegar breyst Efnahagsstefna ríkis- stjórnar Davíðs Odds- sonar hefur fyrst og fremst, segir Agúst Einarsson í fyrstu grein sinni, tekið mið af vinnuveitendum og þeim sem mest mega sín. á síðustu árum. Þessar breytingar hófust í formannstíð Þorsteins Pálssonar og hafa haldið áfram í formannstíð Davíðs Oddssonar. Ytri aðstæður hafa þrengt að Sjálfstæðisflokknum hvað varðar utanríkismálin, en eftir fall komm- únismans og fyrirhugaða stækkun NATO til austurs skiptir hin gamla spurning um hvort menn séu í NATO, styðji herinn eða taki af- stöðu með Bandaríkjamönnum ekki eins miklu máli í hugum ís- lendinga og áður. Þvert á móti er utanríkisumræð- an að þróast í aðrar áttir, þ.e. með eða á móti aðild að Evrópusam- bandinu. Þar hefur núverandi for- ysta Sjálfstæðisflokksins markað sérstöðu, þ.e. eindregna andstöðu gegn aðild. Sú skoðun nýtur ekki mikils fylgi hjá landsmönnum og á alls ekki þær rætur eins og afstað- an gagnvart NATO og Bandaríkj- unum átti á árum áður. Gengið erinda stór- atvinnurekenda Sjálfstæðisflokkurinn undir for- ystu Þorsteins og Davíðs hefur hin síðari ár fyrst og fremst hallað sér að annarri stoð Sjálfstæðisflokks- ins, þ.e. vinnuveitendum. Lang- flestir forystumenn í'yrirtækja hér- lendis eru flokksbundnir Sjálfstæð- ismenn og einnig eru margir Framsóknarmenn. Hér á landi eru fáir vinstri menn áberandi í for- ystusveit fyrirtækjareksturs, eink- um í stæri’i fyrirtækjum. Stefna Sjálfstæðisflokksins hef- ur nú um nokkurt skeið aðallega tekið mið af hagsmunum þeirra vinnuveitenda sem stjórna Vinnu- veitendasambandinu (VSÍ) en það eru forsvarsmenn stærstu fyrir- tækja landsins. Mörg þessara fyr- irtækja eru sprottin úr helminga- skiptaumhverfínu frá fyrri tíð en Þorsteinn Pálsson var fram- kvæmdastjóri VSÍ um hríð. Hagsmunagæsla ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar með vinnuveit- endum hefur m.a. komið fram í breytingum á vinnulöggjöfinni á al- mennum og opinberum markaði. Þær lagabreytingar voru knúnar í gegn af hörku af stjórnarflokkun- um með öflugum stuðningi vinnu- veitenda í andstöðu við verkalýðs- hreyfinguna og stjórnarandstöð- una. Efnahagsstefna ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar hefur fyrst og fremst tekið mið af vinnuveitend- um og þeim sem mest mega sín í ís- lensku þjóðlífi. Þannig voru af- greidd lög um fjármagnstekjuskatt þar sem skattgreiðslur á arð voru lækkaðar úr rúmum 40% niður í 10% sem einkum kom fjármagns- eigendum til góða. Þarna kom skýrt fram hverra hagsmuna Sjálf- stæðisflokkurinn gætir. Gegn hagsmunum launþega Ljóst er að forstjórar stórfyrir- tækjanna hafa ekki einungis tryggt sér mjög vinveitta ríkisstjórn við lagasetningu og uppstokkun á rík- isfyrirtækjum heldur hafa þeir einnig náð mjög sterki’i stöðu í líf- eyrissjóðsumhverfínu í samvinnu við verkalýðshreyfinguna. Lífeyrissjóðirnir eru uppspretta hluta sparnaðar landsmanna en greiðslur í lífeyrissjóði eru vita- skuld eign launþega. Það hefur orðið samkomulag milli fulltrúa launþega og vinnuveitenda að fara sameiginlega með stjórn þessara digra sjóða en stjórnin á í raun og vera að vera öll hjá launþegunum sem eiga lífeyrissjóðina eða fulltrú- um þein-a. Hér er hins vegar enn og aftur örfáum einstaklingum meðal vinnuveitenda falið geysi- lega mikið efnahagslegt vald. Það eru sömu aðilarnir sem stýra stór- fyrirtækjunum og sitja jafnframt í stjórnum lífeyrissjóða. Þetta efna- hagslega vald vinnuveitenda tak- markast við um 50 manna hóp sem er harðasti kjarni í stuðningsliði Davíðs Oddssonar. Sjálfstæðisflokkurinn er orðinn flokkur stórfyrirtækja og sérhags- muna þeirra. Þetta hefur ekki enn leitt til þess að hann hafí misst fjöldafylgi sitt en að því getur kom- ið, sérstaklega ef kjósendur eiga kost á sameiginlegu framboði jafn- aðarmanna sem setja velferðar-, mennta- og heilbrigðismál á odd- inn. Sundrung vinstri manna hefur verið lifibrauð Sjálfstæðisflokksins. Höfundur er nlþingismaður íþing- flokki jafiiadarmanna. NÚ ER um eitt ár liðið frá tilnefningu nýs eft- irlitsfulltrúa ITF (Al- þjóðasambands flutn- ingaverkamanna), en hann hefur eftirlit með kjörum og aðstæðum skipverja um borð í hentifánaskipum sem til Islands koma. Það var Borgþór Kjærnested sepi tók við þessu starfi, en hann hafði þá ný- hætt störfum eftir rúm sex ár sem fram- kvæmdastjóri Norræna flutningamannasam- bandsins, NTF í Stokk- hólmi. Eftirlitsfulltrú- inn starfar hjá Sjómannafélagi Reykjavíkur. Hafíst handa í janúar 1997 var með formleg- um hætti gengið frá viðurkenndum ITF samningum um borð í öllum kaupskipum í eigu Eimskipafélags Islands í föstum áætlunarsiglingum til og frá íslandi. í þessu tilviki er ENSKT SEVILLE APPELSÍNU MARMELAÐI um að ræða kjara- samninga íslensku sjó- mannasamtakanna, enda hefur ITF viður- kennt þá sem viðun- andi kjarasamninga á alþjóðlegum mæli- kvarða. Erlend leiguskip ís- lensku útgerðarfélag- anna eru vaxandi vandamál. Sérstök stjórnunamefnd sjó- manna og hafnarverka- manna í ITF, svonefnd Fair Practises Committé, fjallar um margvísleg vandamál sjóflutninga á fundi sem haldinn er einu sinni á ári, en þessi nefnd er aldrei kölluð annað en FPC-nefndin. (Það er þessi nefnd sem getur lýst þjóðfána hentifána samkvæmt ákveðnum reglum.) í júlí 1997 náðist sam- komulag um það innan FPC-nefnd- ár ITF að líta beri á kaupskip sem ferjur sem eru í föstum siglingum milli ákveðinna hafna samkvæmt áætlun. Jafnframt var ákveðið að skip sem eru í fóstum siglingum fyrir skipafélög eins og t.d. Eim- skip eða Samskip skuli teljast á þeirra vegum, hvort sem skipin eru leigð eða í eigu þeirra. Þyngstu rökin fyrir þessari ákvörðun eru sú staðreynd að fyiirtækin sem leigja þau ráða allri áætlun skipanna og verkefnum þeirra. Þetta þýðir að stéttarfélög þess lands sem stundar flutninga með þessum skipum geta gert kröfu um mönnun og kjara- samninga. En þetta er flókið og því tökum við dæmi. Skip X, sem Eimskip leigir af þýskum eiganda, sem hefur mannað skipið Filippseyingum á s.n. þýskum ITF/TTC samningum (sem er um 90.000 IKR á mánuði í laun fyrir 40 stunda vinnuviku + 103 tíma í eftirvinnu), á samkvæmt ákvörðun FPC-nefndarinnar að vera með íslenskri áhöfn og með ís- lenska kjarasamninga. Nú er hins vegar skip X mannað Þjóðverjum, er í eigu þýsks eiganda og um borð gilda þýskir GIS/TCC-samningar, sem eru nokkru hærri en samning- ur Filippseyinganna, þá vandast málið. Islensku sjómannasamtökin geta krafist þess að gerðir verði ís- lenskir kjarasamningar, en þá þarf það að gerast í samráði við samtök Þjóðverjanna. í síðara dæminu er málið oftast látið afskiptalaust, enda er eigandi og áhöfn af sama þjóð- erni og leiga af þessu tagi er oft Með órjúfanlegri sam- stöðu beggja vegna borðstokks, segir Jónas Garðarsson, er ýmis- legt hægt að gera. skammtímalausn íslenskrar útgerð- ar. En það getur komið upp eitt dæmi enn, nr. 3. Skip X, í þýskri eigu, siglir fyrir Eimskip, er með þýska GIS/TCC samninga, verður mannað Islendingum. Þá biðja ís- lensku sjómannasamtökin um að þýsku samtökin framselji þeim samningsréttinn og íslenskir kjara- samningar látnir gilda um borð. Við þennan vanda er núna verið að fást og er von til að málin verði leyst jafnóðum og núgildandi kjara- samningar um borð í þessum skip- um renna út. Nú er svo komið að ekkert kaup- skip á vegum Eimskipafélags Is- lands né Samskipa sem sigla til og frá landinu er án viðurkenndra kjarasamninga ITF. Haustið 1996 var farið að undir- búa eftirlit með aðstæðum um borð í skemmtiferðæskipum sem vænt- anleg voru til íslands sumarið 1997 í samráði við ITF í Lundúnum. Þeir aðilar sem taka á móti þessum skip- um á Islandi voru látnir vita af því að eftirlit mundi fara fram og, að allt yrði gert til að sjá til þess að út- gerðaraðilar þeirra gengju frá kjarasamningum um borð í þeim. Hvort sem þessi undirbúningur hafði áhrif eða ekki er það engu að síður staðreynd að ekkert skemmti- ferðaskip kom til hafnar í Reykja- vík án viðurkenndra ITF samninga sumarið 1997. Ein deila varð um borð í olíuskipi í Reykjavíkur höfn í byrjun júlí, en hún leystist farsællega á tæpum sólarhring, en skipverjar fengu greitt afturvirkt vangoldin laun og vexti að upphæð um 130.000 USD. Ekkert olíuskip hefur látið sjá sig í íslenskri höfn síðan með ógilda kjarasamninga. ITF-eftirlit, hvað er það? Ætla má að margir velti því fyrir sér hvað hentifáni er og hvaða eftir- lit er haft um borð í slíkum skipum. Hentifánaskip er, samkvæmt skilgreiningu ITF, skip sem er í eigu aðila frá landi A, mannað fólki frá löndunum B, C, og D og gert út af rekstrarfyrirtæki í landinu E, skráð í landinu X og siglir fyrir út- gerðarfélag í landinu F á milli land- anna F, G, H, I og J. Eigandinn, fáni skipsins og áhöfn eiga engan sameiginlegan nefnara, útgerðin reynir að forðast launatengd gjöld, skráningargjöld og annan kostnað sem hún sjálf getur haft einhver bein áhrif á. Einnig reyna margir útgerðarmenn að komast hjá því að gera kjarasamninga, en það dæmi er ekki alveg svona einfalt. Úgerð- armenn, og þeir eru sem betur fer nokkuð margir, eru oft þeirrar skoðunar að kjarasamningar jafni samkeppni útgerðarmanna um verð á vinnuafli. Þess vegna styðja þess- ir útgerðarmenn aðgerðir ITF gegn þeim útgerðarmönnum sem reyna að „svindla" og ná sér í vinnuafl á spottprís. Árangur Nú hafa Verkamannafélögin Dagsbrún og Hlíf lýst yfir ein- dregnum stuðningi við hentifána- herferð ITF frá 1. janúar. Bæði fé- lögin hafa gefið út yfirlýsingu um að þau muni banna félagsmönnum sínum að vinna við skip undir henti- fánum við upp- eða útskipun, sem ekki eru með gildandi ITF samn- inga um borð. Þessi yfirlýsing hefur þegar skil- að ITF umtalsverðum árangiá. I lok desember sl. var súrálsskip á leið til Straumsvíkur, en engir kjarasamningar höfðu verið gerðir um borð í því skipi. Áhöfnin voru Búlgarar, Filippseyingar, Pólverjar og Indverjar. Tímanlega fréttist af komu skipsins og undirbúningur aðgerða fór af stað á eftirlitsskrif- stofu ITF hjá okkur í Sjómannafé- laginu, Útgerð skipsins fékk veður af málinu og óskaði eftir viðræðum við forustumenn sjómanna hjá ITF í Lundúnum. Fundur var haldinn 22. desember. Hinn 23. desember síðdegis undiiritaði útgerðin kjara- samning við ITF í Lundúnum fyrir öll skipin 17, í fyrsta sinn í sögu fyr- irtækisins. Hér áttu samtök íslenskra hafn- arverkamanna síðasta orðið og færðu áhöfnum þessara skipa vel- kominn jólaglaðning. Af þessu má sjá að með órjúfanlegri samstöðu beggja vegna borðstokks er ýmis- legt hægt að gera. Hentifánaskip er eitt, en skip án kjarasamninga og viðunandi eftirlits samtaka sjó- manna er sýnu verra dæmi. Það er stjórnvalda að grípa til þeirra að- gerða sem duga til að hentifánum fækki, t.d. að fella niður skráning- argjöld af íslenskum kaupskipum með sama hætti og gert er af flug- vélum og fiskiskipum. Höfundur er formaður Sjómanna- fclags Reykjavíkur. Eftirlit ITF með henti- fánum við Island Jónas Garðarsson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.