Morgunblaðið - 12.03.1998, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUK 12. MARZ1998
MORGUNBLADIÐ
Kómedían fjármagn-
ar alltaf tragedíuna
SÍÐUSTU dagamir fyrir frum-
sýningu geta verið erilsamir
hjá leikurum og aðstandend-
um leiksýninga. Það fékk blaðamað-
ur að reyna á þriðjudag, þegar hann
hugðist klófesta Gísla Rúnar Jóns-
son, þýðanda og leikara í farsanum
Sex í sveit sem frumsýndur verður í
Borgarleikhúsinu í kvöld. „Dagur-
inn er ansi þéttur hjá Gísla Rúnari
en hann á pantaðan tíma í hársnyrt-
ingu klukkan þrjú, geturðu hitt
hann þar?“ spyr kynningarfulltrúi
LR, sem blaðamaður hafði fengið í
lið með sér. Sá síðamefndi hugsar
sig um. Víða hefur hann hitt við-
mælendur sína en aldrei á hár-
greiðslustofu! „Hann er fastakúnni
þarna, þannig að þið komið til með
að fá gott næði,“ bætir þá kynning-
arfulltrúinn við. Af hverju ekki,
hugsar blaðamaður og slær til.
.Jleyrðu, ég á ekki pantaðan tíma
hjá þér, heldur hjá viðskiptavini
þínum, Gísla Rúnari,“ segir blaða-
maður við stúlkuna sem tekur á
móti honum þegar hann birtist á
hárgreiðslustofunni. Hann er vand-
ræðalegur á svip enda nýkominn úr
klippingu og tímir ekki að fórna
meira hári að svo stöddu. „Já, já,
gjörðu svo vel,“ segir þá stúlkan,
eins og ekkert sé sjálfsagðara, og
leiðir blaðamann á fund leikarans.
Hann er kominn í rakarastólinn
og hárskerinn fer fimum höndum
um hár hans. „Farðu varlega,"
hugsar blaðamaður með sér, minn-
ugur þess að Gísli Rúnar svipti af
sér hárinu, í heilu lagi, í sjónvarps-
þætti á liðnum vetri, svo skein í
skallann. Við nánari athugun kemur
hins vegar i ]jós að hér er allt með
felldu - þetta hár á sér augljóslega
rætur.
Hárskerinn og leikarinn kasta
kveðju á blaðamann. Þeir eru að
tala um Trainspotting. Gísli Rúnar
er ekki búinn að sjá leikritið en
kveðst ekki hafa kunnað að meta
myndina. „Mér fannst hin myndin
sem þetta sama gengi gerði, Shall-
ow Grave, betri,“ segir hann og vís-
ar blaðamanni til sætis. „Þú getur
örugglega fengið að fara í heitt fóta-
bað meðan við spjöllum saman,“
segir hann því næst, sposkur á svip.
Blaðamaður hefur svo sem fengið
verri tilboð um dagana en afþakkar
engu að síður. Þá hefst spjallið.
Svefnherbergisfarsi
„Þetta er gamanleikur að gerð
hins sígilda farsa - sver sig nánar til
tekið í ætt frönsku svefnherbergis-
farsanna," segir Gísli Rúnar þegar
hann lýsir Sex í sveit. „Auðvitað
gerast þessir farsar ekki allir í
svefnherberginu en áhorfendur
hafa alltaf býsna góða hugmynd um
hvað er að gerast þar, hvort sem
svefnherbergið er inni á sviðinu eða
utan þess.“
Hann segir verkið bera öll ein-
kenni hins dæmigerða farsa - mikill
handagangur sé í öskjunni. „Þegar
persóna A er að fara út um einar
dyr kemur persóna B inn um aðrar
og annaðhvort rétt missir af per-
sónu A eða kemur að henni við ann-
arlegar aðstæður. Farsi byggist
alltaf á misskilningi. Fyrir vikið
fara fyrirætlanir fólks yfirleitt út
um þúfur og koma því í klípu. Þá er
jafnan gripið til örþrifaráða, lyginn-
ar, og spunninn lygavefur sem við-
komandi festist venjulega í sjálfur!"
Sex í sveit lýsir einni kvöldstund í
lífi hjóna og gesta þeirra í sumarbú-
stað í nágrenni Akureyrar. Það er
helgi og í því að leikurinn hefst er
eiginkonan, Þórunn (Rósa Guðný
Þórsdóttir), á leið í heimsókn til aldr-
aðrar móður sinnar á Egilsstöðum
en eiginmaðurinn, Benedikt (Gísli
Rúnar Jónsson), hefur í hyggju að
nýta helgina til að koma ýmsu í verk
í bústaðnum. Þegar Þórunn kemst á
snoðir um að Ragnar (Ellert A. Ingi-
in er sú að um leið og Gísli Rúnar
þýddi verkið staðfærði hann það.
„Camoletti skrifaði Sex í sveit
fyrir tíu árum og á leið sinni hingað
kom verkið við á West End í Lund-
únum, þar sem það hefur verið á
fjölunum, í leikgerð Bretans Robins
Howdons, í rúm sex ár,“ segir Gísli
Rúnar, sem þýddi bresku leikgerð-
ina. „Eg sá strax að það myndi
hjálpa verkinu, frekar en skaða, að
staðfæra það, enda er skírskotunin
öll hérna megin Atlantsála. Það er
með öðrum orðum auðvelt að sjá
þessar persónur fyrir sér í íslensk-
um veruleika.“
Segir þýðandinn landafræðina
hafa ráðið því að hann fann leiknum
vettvang í Eyjafirði - ákveðin fjar-
lægð hafi þurft að vera milli heimilis
fólksins og sumarbústaðarins.
„Fyrst ég gaf mér að þau væru
Reykvíldngar var tilvalið að hafa
bústaðinn í Eyjafirði, rétt hjá stór-
um byggðarkjarna, Akureyri."
Út frá því var spunnið og ef að
líkum lætur á notkun norðlenskunn-
ar, þeirrar ágætu mállýsku, í sýn-
ingunni örugglega eftir að fram-
kalla mikinn hlátur! „Það er eitt af
Morgunblaðið/Arni Sæberg
SÓLVEIG kokkur (Edda Björgvinsdóttir) dregst inn í sjónarspilið og tekur hlutverk sitt strax alvarlega. Hér bregða þau Ragnar (Ellert A. Ingi-
mundarson) á Ieik fyrir gestgjafana (Rósa Guðný Þórsdóttir og Gísli Rúnar Jónsson).
Geirharðsdóttir), sem vinnur fyrir
sér sem módel. Hann fær aftur á
móti engu tauti við konu sína komið,
enda hefur hún sínar ástæður til að
fara hvurgi, og þar sem ekki verður
aftur snúið er ekki um annað að
ræða en spinna allsherjar blekking-
arvef - vef sem verður svo víðfeðm-
ur áður en yfir lýkur að jafnvel
ókunnugt fólk, Sólveig kokkur hjá
veisluþjónustu Saxbautans á Akur-
eyri (Edda Björgvinsdóttir) og
maður hennar, vöðvabúntið Benóný
(Bjöm Ingi Hilmarsson), flækjast í
það.
Staðfærslan hjálpar
Staðsetning leiksins og nöfn per-
sónanna kunna að koma lesendum
spánskt fyrir sjónir. Lái þeim hver
sem vill enda er höfundurinn, hinn
75 ára gamli Marc Camoletti,
franskur í húð og hár - meira að
segja einn vinsælasti og mest leikni
gamanleikjahöfundurinn þar um
slóðir - og ekki til þess vitað að
hann hafi sótt ísland heim. Skýring-
skemmtilegustu verkefnum þess
sem staðfærir að glíma við málsnið
persónanna, að ekki sé talað um
orðaleikina, en íslenskan er, eins og
við vitum, miklu gagnsærra mál en
enskan, sem ég þýði úr.“
Þýðandi sem staðfærir leikrit
verður því, eðli málsins samkvæmt,
að taka sér ákveðið skáldaleyfi -
leyfi til að yrkja upp á nýtt. Það
kveðst Gísli Rúnar líka hafa gert,
þótt andi Camolettis hafi alltaf svif-
ið yfir honum. „Við þessar aðstæður
getur maður ekki leyft sér að gera
neitt sem maður telur að höfundur-
inn geti ekki sætt sig við.“
Gísli Rúnar segir farsann eitt
flóknasta en um leið skemmtileg-
asta viðfangsefni leikhúsfólks, gildi
þá einu hvort átt sé við leikskáld,
leikstjóra, leikara eða leikmynda-
hönnuði. „Farsinn er í eðli sínu
skipulagt kaos. Atburðarásin birtist
áhorfendum sem tilviljunarkennd
og spunnin af fingrum fram. Þetta
er ákveðin hemaðarlist. Sértu sek-
úndubroti of seinn inn um dymar er
niður á hann. Á þetta ekki síst við
hér á landi, þar sem „alvöruleysið
er litið alvarlegum augum,“ eins og
Gísli Rúnar kemst að orði. „Fólk
hefur tilhneigingu til að telja fars-
ann ekki eins merkilegan og alvar-
legt leikhús. Það er svo sem allt í
lagi - það er bara misskilningur.
Kómedían nýtur aftur á móti alltaf
alþýðuhylli, farsinn þar með talinn,
og það er hún, kómedían, sem fjár-
magnar alltaf tragedíuna. Svo mikið
vitum við!“
Farsar hafa oft gengið vel hér á
landi, er þar skemmst að minnast
sýninga LR á verkum Nóbelsverð-
launaskáldsins Darios Fos. Gísli
Rúnar bendir hins vegar á, að engar
leiksýningar falli með jafnmiklum
stæl og farsar. ,Annaðhvort fær
farsi umsvifalaust brautargengi eða
dauðadóm. Því veldur að gaman-
leikurinn er eina tegund leiklistar-
innar sem hefur marktækan mæli-
kvarða við að styðjast, þegar metið
er hvernig til hafi tekist - annað-
hvort hlær fólk eða hlær ekki! Ef
áhorfandinn jafnan í einu af aðal-
hlutverkunum í sýningum af því
tagi. „Þegar verið er að æfa gaman-
leikrit er gulls ígildi að fá áhorfend-
ur á æfingar, þannig að maður sé
betur undir það búinn hvenær fólk
á eftir að hlæja og hvenær ekki. Til
allrar hamingju fáum við óvenju-
mörg tækifæri til að æfa með
áhorfendur í salnum að þessu
sinni.“
Þegar þetta er skrifað höfðu
áhorfendur sótt eina æfingu á Sex í
sveit. Er Gísli Rúnar himinlifandi
með viðtökurnar. „Það voru ekki
nema um 130 manns í salnum en
undirtektirnar voru svo góðar að
halda mætti að salurinn hefði verið
fullur. Þetta lofar góðu um fram-
haldið!"
Leikmyndin í Sex í sveit er eftir
Steinþór Sigurðsson, búningahönn-
uður er Stefanía Adolfsdóttir, Elfar
Bjamason lýsir og hljóð eru á
ábyrgð Baldurs Más Arngrímsson-
ar. Leikstjóri er María Sigurðar-
dóttir.
Leikfélag Reykjavíkur
frumsýnir farsann Sex í
sveit eftir Marc Camo-
letti á stóra sviði Borg-
arleikhússins í kvöld.
Orri Páli Ormarsson
skellti sér í hársnyrt-
ingu með einum leikar-
anna, Gísla Rúnari
Jónssyni, sem jafn-
framt þýddi og stað-
færði verkið.
mundarson), vinur Benedikts, er á
norðurleið til dvalar í bústaðnum
hættir hún hins vegar snarlega við
íyrri áform - kveðst munu halda
kyrru fyrir.
Þetta gremst bónda hennar, enda
er fleiri gesta að vænta, nefnilega
hiákonunnar Sólev.iar (Halldóra
VIÐHALDIÐ (Halldóra Geirharðsdóttir) verður að kyngja því að á
kvöldi sem þessu breytast kokkar í viðhöld og viðhöld í kokka!
augnablikið ónýtt - enginn hlær.
Þannig snýst farsinn um „tæmingu"
í orði og æði, allt verður að ganga
upp, bókstaflega allt.“
f ökkla eða eyra
Það er gömul saga og ný að fars-
inn sé vanmetið leikform - litið sé
það hlær ekki hefur sýningin mis-
tekist.“
Forsýningum, eins og þeim er
háttað víða erlendis, er yfirleitt
ekki til að dreifa í leikhúsum á Is-
landi. Kemur þetta, að sögn Gísla
Rúnars, sér sérstaklega illa íyrir
aðstandendur gamanleikja, enda er