Morgunblaðið - 12.03.1998, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1998 31
JMtoguuMfifrtfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KYNNING A
NÁMSLEIÐUM
SKÓLASTARF og leiðir til menntunar verða sífellt fjöl-
breyttari í þjóðfélagi nútímans. Það á ekki aðeins við
hefðbundið nám í skólum heldur einnig um endurmenntun.
Ungt fólk á oft í miklum erfiðleikum með að velja sér náms-
brautir að loknu grunnskólaprófi og ekki síður að loknu
námi í framhaldsskóla. Mikið er því í húfi fyrir þetta unga
fólk að eiga kost á haldbærum upplýsingum um, hvaða leiðir
til menntunar standa til boða, svo það geti gert upp hug
sinn. Skólarnir og yfirvöld menntamála þurfa að leggja
áherzlu á skipulegt upplýsingastarf til að mæta þessari þörf.
Næsta sunnudag verður viðamikil námskynning á há-
skólasvæðinu, sem Háskóli íslands stendur að ásamt fjöl-
mörgum skólum og þjónustuaðilum námsmanna. Þar verða
kynntar um 200 námsleiðir bæði í bóklegu og verklegu
námi. Námskynningin er ótrúlega fjölbreytt og er þetta
framtak til fyrirmyndar.
Islenzkt menntunarkerfi býður upp á svo marga kosti, að
það verður sífellt ílóknara fyrir ungt fólk og eldra fólk, sem
leitar sér aukinnar menntunar, að hafa yfirsýn yfir þá
möguleika alla. Þess vegna þarf að leggja áherzlu á að slík
yfirsýn sé veitt á aðgengilegan hátt.
ÁHRIF SJÓN-
VARPS Á BÖRN
FRAMBOÐ á sjónvarpsefni er sífellt að aukast og um leið
verður það sífellt erfiðara fyrir foreldra að hafa auga
með því hvað börn þeirra horfa á, sérstaklega með tilliti til
ýmislegs ofbeldisefnis sem orðið er fyrirferðarmikið á
skjánum. Á alþjóðlegri ráðstefnu um sjónvarpsefni sem
haldin var í London á þriðjudag kom fram að bandarísk
börn sjái að meðaltali 8.000 morð framin á sjónvarpsskján-
um og um 100.000 ofbeldisatriði fram að þeim tíma að þau
útskrifast úr grunnskóla. I frétt í Morgunblaðinu í gær kom
fram að bandarísk stjórnvöld hafi skyldað framleiðendur
sjónvarpstækja til að setja í þau sérstakan tölvukubb sem
gerir foreldrum kleift að stjórna því hvað börnin þeirra geta
horft á.
Vafalaust er lausn Bandaríkjamanna ágæt, en tölvukubb-
ur kemur sennilega seint í stað leiðbeinandi foreldris, ekk-
ert frekar en sjónvarpið getur þjónað sem barnfóstra eins
og bent er á í bæklingi sem umboðsmaður barna og Félag
íslenskra barnalækna kynntu á þriðjudaginn. I honum kem-
ur fram að mikilvægt sé að foreldrar séu til staðar þegar
ung börn horfi á sjónvarp og að þeir velji það efni sem horft
sé á. Þórhildur Líndal, umboðsmaður barna, sagði í viðtali
við Morgunblaðið í gær að ung börn upplifi hluti oft á annan
hátt en fullorðnir og því sé mikilvægt að vera til staðar þeg-
ar þau séu að byrja að upplifa hluti í gegnum sjónvarp og
átta sig á þeim.
Það er tímabært að vekja foreldra til umhugsunar um
áhrif sjónvarps á börn. Vonandi hefur þetta frumkvæði til-
ætluð áhrif.
NÁTTÚRAN STRÍÐ
ENN einu sinni hefur íslenzk náttúra minnt á sig og að
hún sé ekki lamb að leika við. Hún er duttlungafull, óút-
reiknanleg og menn þurfa að umgangast hana með virðingu.
Menn vita ekki hvers er að vænta af henni og skjótt skipast
veður í lofti.
Hversu oft hafa ekki verið höfð uppi slík varnaðarorð og
aftur og aftur virðist svo sem duttlungar náttúrunnar komi
mönnum í opna skjöldu og ávallt jafnmikið á óvart.
Um helgina lentu þrautþjálfaðir björgunarsveitarmenn í
hrakningum fyrir norðan og urðu þeir að grafa sig í fönn,
þar sem þeir biðu aðstoðar í 36 klukkustundir. Þegar slíkt
hendir björgunarsveitir og menn á þeirra vegum, með full-
kominn vélbúnað og fjarskiptatæki, er ekki nema von að
venjulegt fólk geti lent í erfiðleikum og tapað áttum á þessu
óblíða landi.
Nú er nauðsynlegt að björgunarsveitirnar fari gaumgæfi-
lega ofan í allt það er gerðist á þessari björgunaræfingu,
sem endaði í martröð. Vonandi læra menn eitthvað af þess-
ari lífsreynslu, sem kannski er gott að menn lendi í, svo að
þeir eigi betur með að setja sig í spor þess fólks, sem þeir
eru að leita að og bjarga.
VEGARLAGNING I REYKHOLTSDAL
Gildir meðalhófs-
reglan um vegagerð?
UMHVERFISRAÐHERRA,
Guðmundur Bjarnason,
staðfesti hinn 19. febrúar
síðastliðinn Svæðisskipulag
norðan Skarðsheiðar 1997 til 2017 er
tekur til fímm sveitarfélaga. Ráðherr-
ann fór þó ekki að öllu leyti að tillögu
Skipulagsstjórnar ríkisins í þvi efni
heldur frestaði staðfestingu á vegar-
stæði Borgarfjarðarbrautar milli
Flókadalsár og Kleppjárnsreykja.
Deilan snýst fyrst og fremst um val
milli tveggja leiða þegar Borgarfjarð-
arbraut milli Flókadalsár og Klepp-
járnsreykja verður lögð, sem báðar
eru rúmir 9 km. Annars vegar er leið
1 svokölluð, sem talin er æskilegust
frá vegtæknilegu sjónarmiði, og er
auk þess ódýrari samkvæmt kostnað-
aráætlun vegagerðarinnar. Sú leið
liggur um land Stóra-Kropps og
Runna. Hins vegar er leið 3 sem er að
mati vegagerðarinnar viðunandi en
ekki þó jafngóð og leið 1. Hún er 15%
dýrari og liggur ofan við bæinn Stóra-
Kropp.
Báðar leiðir hafa verið metnar um-
hverfísmati og stóðust báðar það próf.
Bóndinn á Stóra-Kroppi, Jón Kjart-
ansson, hefur lagst eindregið gegn því
að vegurinn sé lagður um land sitt og
hótað að flytja á brott ef svo verður en
hann rekur þar myndarlegt kúabú.
Segir hann að vegurinn myndi skera
túnin frá bæjarhúsunum þannig að
kúabúskapur yrði þar ekki lengur íysi-
legur. Ekki myndi breyta miklu að
hans mati þótt vegurinn yrði að hluta
um undirgöng eins og umhveilisráð-
heira hefur gefíð ádrátt um í úrskurði
þar sem kært hafði verið umhverfís-
mat vegna leiðar 1. Jón dregur einnig í
efa að kostnaðarmat vegagerðarinnar
sé nákvæmt. Meirihluti hreppsnefndar
Reykholtsdalshrepps hefur talað hans
máli og viljað fara millileiðina, leið 3.
Minnihluti hreppsnefndar og ná-
grannasveitarfélögin í samvinnunefnd-
inni hafa hins vegar eindregið viljað
fara leið 1. Vísa talsmenn nágfanna-
sveitarfélaganna þá til þess að þau eigi
mikilla hagsmuna að gæta þar sem
börnum í þessum sveitarfélögum verði
ekið um veginn í skóla að Kleppjárns-
reykjum og mikilvægt sé að vegurinn
sé sem öruggastur og greiðfærastur
að vetrarlagi.
Fyrir utan þessi sjónarmið aðila
sem eru hverjum manni skiljanleg er
rétt að nefna að pólitík er sögð bland-
ast þar mjög inn í.
Vegarstæði skipulagsmál
Vegagerð ríkisins annast lagningu
þjóðvega. Samkvæmt 29. gr. vegalaga
nr. 45/1994 skulu vegir______________
lagðir í samræmi við skipu-
lag. Þótt vegagerðin sjái
þannig um framkvæmdir
og láti í ljósi álit á því hvar
heppilegast sé að vegur
liggi út frá samgöngu- og kostnaðar-
sjónarmiðum er endanleg ákvörðun
þar um ekki á hendi vegagerðarinnar
eða yfirmanna samgöngumála.
Akvörðun í þessu efni er tekin af
skipulagsyfirvöldum.
Fjölmargir stjómsýsluaðilar koma
að gerð skipulags og fer umhverfísráð-
herra með æðsta stjórnsýsluvald. Rétt
er að geta þess að um síðustu áramót
tóku gildi ný skipulags- og bygginga-
lög sem höfðu allnokkrar breytingar í
för mér sér, ekki síst þær að frum-
kvæði í skipulagsmálum færðist, í
samræmi við almenna löggjafarstefnu
undanfarin ár, frá miðstjórnarvaldinu,
Skipulagsstjórn ríkisins, til sveitarfé-
laganna.
Samkvæmt gömlu lögunum, skipu-
lagslögum nr. 19/1964, fara skipulags-
mál um hendur sveitarfélaga eða sam-
vinnunefnda sveitarfélaga, skipulags-
stjórnar og loks umhverfisráðherra
eftir flóknu ferii sem er langt frá því
að vera auðskiljanlegt. Það má þó slá
því fóstu að það er ekki fyrr en við
staðfestingu ráðherra sem skipulag
öðlast gildi.
Umhverfísráðherra fer með æðsta stjórn-
sýsluvald í skipulagsmálum. Því hafði hann
væntanlega fullar heimildir til að staðfesta
ekki skipulagstillögu um vegarlagningu á
svokallaðri millileið í Reykholtsdal. Páll Þór-
hallsson fjallar um lagalegar hliðar málsins.
ÝMSIR kostir hafa verið nefndir við skipulagningu á svokallaðri
millileið í Reykholtsdal.
Sveitarfélag
borgi kostnað
armun?
Samvinnunefnd norðan
Skarðsheiðar
Fyrir nokkrum árum var skipuð
samvinnunefnd um svæðisskipulag í
Borgarfrði norðan Skarðsheiðar.
Aðild að henni áttu Andakílshreppur,
Skorradalshreppur, Lundarreykja-
dalshreppur, Reykholtsdalshreppur
og Hálsahreppur. Hlutverk nefndar-
innar var að vinna tillögur að svæðis-
skipulagi íýi'ir hreppana, sem er auð-
vitað mun fjölþættara verkefni en
vegamálin eingöngu. í ljós kom að
ekki náðist samstaða innan nefndar-
innar um hvar umræddur vegur skyldi
liggja. Á lokafundi samvinnunefndar 8.
desember 1997 var skipulagstillaga
samþykkt og undin-ituð af fulltrúum
allra sveitarfélaganna með þeim fyrir-
vara að skipulagi var frestað á vegar-
stæði Borgarfjarðarbrautar milli
Flókadalsár og Kleppjárnsreykja. Til-
lagan hafði áður verið auglýst opinber-
lega og bárust fjölmargar athuga-
semdir við hana.
Skipulagsstjórn ríkisins tók tillög-
una til umfjöllunar á fundi
sínum 10. desember 1997
og kynnti sér þá athuga-
semdir og umsagnir um
þær. Formanni skipulags-
stjórnar hafði þá einnig
borist erindi Reykholtsdalshrepps
dags. 9. desember 1997 þar sem óskað
var eftir því að skipulagsstjórn legði til
við umhverfsráðherra að leið 3 yrði
færð inn á skipulagsuppdráttinn og
hann staðfestur þannig skv. vilja
meirihluta hreppsnefndar Reykholts-
dalshrepps. Á fundi 17. desember 1997
var samþykkt að taka við erindi Reyk-
holtsdalshrepps með 3 atkvæðum
gegn 1 atkvæði formannsins, Hjörleifs
Kvarans.
Það var vissulega nokkurt áhorfsmál
hvort taka átti við erindi hreppsins því
hann hafði staðið að skipulagstillög-
unni sem kom frá samvinnunefndinni
og spurning var hvort ekki mætti líta
svo á að hann væri þar búinn að binda
hendur sínar. Hvað sem því líður ákvað
skipulagsstjórn síðan eftir að fallist
hafði verið á að veita erindinu viðtöku
að breyta skipulagstillögunni til sam-
ræmis við ósk Reykholtsdalshrepps.
Var uppdráttur og greinargerð af-
greidd til umhverfsráðheira til stað-
festingar 30. desember 1997 daginn áð-
ur en umboð skipulagsstjórnar rann út
samkvæmt nýjum lögum.
Ekki höggvið á hnútinn
Umhverfsráðherra leit svo á að
hann skyldi byggja ákvörðun á nýju
lögunum sem tóku gildi um áramótin.
Það er alls ekki ótvmætt að það hafi
verið rétt. Allur aðdragandi málsins
hafði verið í gildistíð gömlu laganna og
um áramótin átti einungis eftir að fá
staðfestingu ráðherra. Ekki segir
neitt í nýju lögunum um það hver séu
skil milli nýju og gömlu laganna (sem
er furðuleg vanræksla af hálfu lög-
gjafans). Margt mælir með því að
stjórnsýsluferli af þessu tagi sem hafíð
er í gildistíð gömlu laganna ljúki eftir
þeim sömu reglum.
En hvað sem því líður ákvað um-
hverfsráðherra að beita nýju lögun-
um, þ.e. 12. gr. 1. nr. 73/1997, sbr. I. nr.
135/1997. Þar segir: „Ráðherra getur,
að fenginni umsögn skipulagsstofnun-
ar, frestað staðfestingu á svæðisskipu-
lagi fyrir ákveðið landsvæði ef nauð-
syn þykir til að samræma skipulagsá-
ætlanir aðliggjandi sveitarfélaga."
Leitaði ráðherra umsagnar skipulags-
stofnunar. I umsögninni, dags. 2. febr-
úar 1998, sagði meðal annars: „I ljósi
þess mikla ági’einings sem er um legu
Borgarfjarðarbrautar í Reykholts-
dalshreppi og verulegrar andstöðu við
að brautin verði í svokallaðri legu 3a
er það álit Skipulagsstofnunar að
ástæða sé til að [...] fresta staðfestingu
skipulags á þeim kafla Borgarfjarðar-
brautar sem er á milli Flókadalsár og
Hamra.“ Það er athyglisvert að þarna
kemur fram önnur afstaða en var uppi
í skipulagsstjórn nokkrum vikum áð-
ur.
Ráðheira tók svo þá ákvörðun í
málinu 19. febrúar síðastliðinn að stað-
festa ekki skipulagið eins og það kom
frá skipulagsstjóm heldur fara að vilja
samvinnunefndarinnar. Ráðherra
byggði ákvörðun sína á lögum nr.
73/1997 án þess þó að vitna í tiltekna
grein laganna.
Áttu nýju lögin við?
Eins og fyrr segir má spyrja hvort
nýju skipulagslögin hafí átt við vegna
réttra lagaskilareglna. Ekki er síður
ástæða til að spyrja hvort 12. gr. sem
vitnað var til áður hafi átt við. Var ein-
hver „nauðsyn ... til að samræma
skipulagsáætlanir aðliggjandi sveitar-
félaga" eins og lögin setja sem skilyrði
frestunar? Hin umdeilda vegarlagning
er öll innan Reykholtsdalshrepps og
því getur vart verið um það að ræða.
Það ákvæði nýju laganna sem virðist
fremur eiga við hljóðar svo: „Ráð-
herra staðfestir svæðisskipulag og
skal það auglýst í B-deild Stjórnartíð-
inda. Unnt er að staðfesta tiltekin at-
riði þess ef öll viðkomandi sveitarfélög
samþykkja þá tilhögun." (5. mgr. 13.
gr.) Semsagt ráðherra getur kosið að
staðfesta einungis tiltekin atriði
skipulags en þá að því tilskildu að öll
viðkomandi sveitarfélög fallist á þá til-
högun. Því var auðvitað ekki að heilsa
í þessu máli þar sem Reykholtsdals-
hreppur féllst ekki á frestun ákvörð-
unar vegarstæðisins.
Þetta fínnst mér sýna að ráðherra á
í erfiðleikum með að byggja ákvörðun
sína á nýju lögunum. Samkvæmt þeim
virðist hann hafa átt að staðfesta
skipulagið eins og það kom frá skipu-
lagsstjórn eða leita umsagnar allra
hlutaðeigandi sveitarfélaga um hvort
fallist væri á frestun tiltekinna þátta
þess.
Hins vegar hefði ráðherra væntan-
lega getað byggt niðurstöðu sína á
eldri lögum með ótvíræðari hætti. Má
nefna 2. mgr. 1. gr. laga nr. 19/1964
þar sem segir að verði ágreiningur
milli aðila sem fara með stjórn skipu-
lagsmála skeri ráðherra úr.
Niðurstaðan er því sú að ráðherra
hafi alls ekki verið skylt að staðfesta
skipulagið eins og það kom frá skipu-
lagsstjórn þótt það hefði kannski ver-
ið sköruglegri stjórnsýsla og í sam-
ræmi við þau sjónarmið sem voru uppi
í skipulagsstjóm að það yrði að ljúka
þessu máli einhvern veginn. Það væri
enginn tilgangur með því að gera það
að skilyrði fyrir gildistöku skipulags
að ráðherra staðfesti ef hann hefði
ekkert svigrúm til mats á því hvort
staðfesta bæri eður ei. Alvarlegar at-
hugasemdir nági’annasveitarfélaga
Reykholtsdalshrepps við niðurstöðu
skipulagsstjórnar gáfu honum tilefni
til að beita því mati. Meira vafamál er
hvort ráðherra var heimilt að stað-
festa einungis hluta skipulagsins. Það
hefur samt líklega litla praktíska þýð-
ingu að velta þessu fyrir sér því ákaf-
lega ósennilegt er að nokkurn tíma
verði látið á þetta reyna. Menn hafa
litla hagsmuni af því að fá skorið úr
um lögmæti ákvörðunar ráðherra á
meðan Ijóst er að hann verður ekki
knúinn til að staðfesta skipulagið með
veginn innanborðs.
Hvað er framundan?
Hver er þá staðan núna? Ráðherra
bendir sjálfur í bréfí til oddvita Reyk-
holtsdalshrepps á nokkrar leiðir sem
komi til greina. I fýrsta ___________
lagi að hlutaðeigandi Aukin áhersla
sveitarstjórnir myndi sér- j friðhelqi
staka samvinnunefnd sem
fái það verkefni að komast
að niðurstöðu svo fljótt
einkalífs
sem auðið er um veglínu milli Flóka-
dalsár og Kleppjárnsreykja. I öðru
lagi að sveitarstjórn Reykholtsdals-
hrepps vinni aðalskipulag fýrir sveit-
arfélagið. I þriðja lagi að sveitarstjórn
Reykholtsdalshrepps fái meðmæli
Skipulagsstofnunar til að veita heim-
ild til framkvæmda við umrædda
vegagerð án þess að skipulag liggi
fyrir.
Fyrsti kosturinn er auðvitað nokk-
uð fjarstæðukenndur því samvinnu-
nefnd af þessu tagi hefur nýlokið
störfum og ljóst að eining næðist ekki
innan hennar. Olíklegt er að vega-
gerðin vilji hefja framkvæmdir sam-
kvæmt þriðja valkosti án þess að
skipulag liggi fýrir. Þar með væri
vegagerðin að taka á sig ábyrgð í
málinu sem eðlilegt er að skipulagsyf-
irvöld axli. Þá stendur eftir að unnið
verði aðalskipulag. Það tekur auðvit-
að lengri tíma en svo að það náist fyr-
ir kosningar sem framundan eru. Það
hvílir því væntanlega fyrst og fremst
á herðum sameinaðs sveitarfélags eft-
ir kosningar í vor að gera aðalskipu-
lag og ákveða þar hvar vegurinn liggi.
+
Almannahagsinunir
Frá sjónarhóli skattborgaranna og
Vegagerðarinnar er auðvitað ljóst að
best er að vegurinn liggi samkvæmt
þeirri leið sem ódýrust er og veg-
tæknilega ákjósanlegust. Vegagerðin
segir það vera leið 1. Því hefur verið
haldið fram að vegarlagning sam-
kvæmt leið 1 eyðileggi jörðina að
Stóra-Kroppi. Þar er um að ræða sjón-
armið sem Vegagerðin hefur hingað til
ekki þurft að taka tillit til annars stað-
ar á landinu. Vissulega þarf Vegagerð-
in ætíð að bæta eignaskerðingu sem
menn verða fyrir. Á slíka skerðingu er
hins vegar fyrst og fremst lagður fjár-
hagslegur mælikvarði en ekki spilar
inn í fagurfræðilegt mat. Ekki hefur
þurft að taka tillit til þess hvort jörð
klofni í tvennt eður ei. Nefna má veg-
arlagningu vegna Hvalfjarðarganga
þar sem bændur hafa þurft að sæta
því að jarðir þeirra séu ldofnar í sund-
ur af þjóðvegi sem verður mun fjöl-
farnari en Borgarfjarðarbraut. Til-
finningatengsl manna við jarðh’ sínar
hafa heldur ekki verið metin sbr. það
sem segir í Stjórnskipun Islands efth-
Ólaf Jóhannesson: „Ef ættaróðal er
tekið eignarnámi, verður eigandi að
láta sér nægja að fá jarðarverðið, en
fær ekki sérstaka fjárgreiðslu vegna
þeirrar sorgar og leiðinda, sem það
veldur honum að þurfa að yfirgefa óðal
sitt, sem forfeður hans hafa setið um
áratugi eða e.t.v. öldum saman.“
Á seinni ámm hefur friðhelgi einka-
lífs, fjölskyldu og heimilis verið gert
hærra undir höfði í íslenskum rétti en
áður. Eins hefur hlotið viðurkenningu
og verið fest í lög svokölluð meðalhófs-
regla sem hljóðar svo: „Stjórnvald
skal því aðeins taka íþyngjandi
ákvörðun þegar lögmætu markmiði,
sem að er stefnt, verður ekki náð með
öðm og vægara móti. Skal þess þá
gætt að ekki sé farið strangar í sakirn-
ar en nauðsyn ber til.“ (12. gr. stjóm-
sýslulaga nr. 37/1993.) Ekki má heldur
gleyma umhverfíssjónarmiðum og bú-
skaparlegum. Má vitna í bréf Bænda-
samtaka Islands til umhverfisráðherra
23. ágúst 1995 þar sem segir að það sé
skylda okkar við framtíðina, í sam-
bandi við allar framkvæmdir, að
þyrma svo sem kostur er Iandi sem
fallið er til ræktunar og matvælafram-
leiðslu. Það má auðvitað tefla þessum
sjónarmiðum fram gegn eignarnáms-
heimildum vegagerðarinnar og heim-
ildum skipulagsyfirvalda. Samt má
auðvitað ekki ganga svo langt að komi
niður á öryggi í samgöngum né að til-
kostnaður samfélagsins verði óhófleg-
ur. Ekki er hægt annað en að nefna í
þessu sambandi að í vegalögum er
heimild (29. gi’.) til að krefja sveitarfé-
lag um kostnaðarmun ef vegi er að ósk
þess valinn annar staður en Vegagerð-
in telur æskilegast.
Dómsmál?
Ef það verður ofan á að vegurinn
verður skipulagður eftir leið 1 gæti
bóndinn á Stóra-Kroppi vitanlega leit-
að á náðir dómstóla og reynt að
hnekkja því með vísan til friðhelgi
eignarréttar, einkalífs og
heimilis og meðalhófsreglu
stjórnsýslulaga. Fyrirfram
verður að telja ósennilegt
að slík sjónarmið myndu
duga til að hnekkja skipu-
lagsákvörðun sem byggð væri á því að
velja ódýrustu og öruggustu leiðina
sem hlotið hefði jákvætt umhverfis-
mat. Væntanlega yrðu dómstólar að
íhuga afleiðingarnar af því að taka til-
lit til slíkra sjónarmiða íýrir vegagerð
í landinu auk þess sem víða um land
liggja vegir um bæjarhlöð manna án
þess að þeir hafi fengið rönd við reist.
En ef það er í raun svo að með leið 1
sé eyðilögð kostajörð og að aðrar leið-
ir, ekki miklu síðri, með minni röskun
fyrir bændur, hafi verið færar þá skal
það svo sem ekkert útilokað fyrirfram
að dómstólar myndu taka tillit til
þess.
I Hæstarétti bíður einmitt dómsmál
þar sem eigendur Arnarnesslands
freista þess að fá hnekkt eignarnáms-
ákvörðun Garðabæjar vegna þess að
meðalhófsregla hafi verið brotin, ekki
hafi verið þörf á eignarnámi vegna
þess að landeigendur hafi verið reiðu-
búnir að ráðstafa landinu sjálfviljugir
til lóðarkaupenda. Vægasta leið að
settu marki, sem sagt að aukið yi’ði
framboð byggingarlóða í bænum, hafi
ekki verið farin.
295 milljóna króna tap af rekstri Flugleiða í fyrra þrátt
fyrir 13% veltuaukningu og fjölgun farþega
Vaxandi umsvif verða
að skila auknum tekjum
Flugleiðir hf.
Úr samstæðureikningi 1997
Rekstrarreikningur
Rekstrartekjur Miiijónirkr.
Rekstrargjöld án afskrifta
Afskriftir
Fjármagnsgjöld
Tekju- og eignask. af reglul. starfsemi
Söluhagnaöur eigna
Hagnaður (tap) ársins
Efnahagsreikningur 31. des..
Eignir:
Veltufjármunir
Fastafjármunir
Eignir samtais
Milljónir kr.
Skuidir og eigið té: \
Skammtímaskuldir
Langtímaskuldir
Eigiöfé
Skuldir og eigið fé samtals
Milljónir kr.
Kennitölur
Veltufjárhlutfall
Veltufé frá rekstri
Handbærtfé frá rekstri
Milljónir kr.
1997
23.023
22.587
938
-283
mm/SBU
398
-295
1997
1997
0,94
736
834
1996
20.341
18.228
1.040
-665
214
438
632
1996
4.995 8.640 -42,2%
13.360 11.523 +15,9%
18.355 20.163 -9,0%
5.318 6.759 -21,3%
6.780 6.819 -0,6%
6.257 6.585 -5,0%
18.355 20.163 -9,0%
1996
1,28
1.938
1.979
Breyt.
+13,2%
+23,9%
■9,8%
-57,4%
■9,1%
Breyt.
-62,0%
-57,9%
295 milljóna króna tap
varð af rekstri Flug-
leiða og dótturfélaga í
fyrra, samanborið við
632 milljóna hagnað árið
1996. Kjartan Magnús-
son leitar skýringa og
ræðir við Sigurð Helga-
son forstjóra um við-
brögð félagsins og fram-
tíðarstefnu.
VELTA samstæðunnar var 23
milljarðar króna í fyrra en
liðlega 20 milljarðar 1996 og
jókst því um rúm 13% á milli
ára. Rekstrargjöld samstæðu án fjár-
magnsgjalda voru 23,5 milljarðar
króna 1997 en voru 19,3 milljarðar ár-
ið 1996. Tap samstæðunnar í fyrra
nam um 1,3% af veltu.
Tap varð af reglulegri starfsemi
Flugleiða eftir tekju- og eignarskatta
í fyrra að fjárhæð 693 milljónir króna
en hagnaðurinn nam 194 milljónum
árið 1996. Félagið seldi flugvél og
aðra rekstrarfjármuni á árinu með
398 milljóna króna hagnaði en árið
1996 var söluhagnaður eigna 438
milljónir króna.
13,3% aukning farþega
Farþegum Flugleiða í millilanda-
flugi fjölgaði um 13,3% í fýrra, í 1.086
þúsund, að því er kemur fram í frétt
frá félaginu. Farþegafjöldi í innan-
landsflugi Flugleiða og Flugfélags ís-
lands hf. var 293.248 árið 1997, sem
var 4,4% meira en árið áður. Sætanýt-
ing og nýting flugvéla batnaði milli
ára. Fraktflutningar í millilandaflugi
jukust um 8,2% og voru 18.646 tonn.
Veltuaukning í farþegaflugi varð
um 1,3 milljarðar ki’óna en að auki
varð töluverð veltuaukning vegna
aukinna umsvifa í ferðaskrifstofu- og
hótelrekstri. Aukningu útgjalda má
meðal annars rekja til aukinna um-
svifa í farþegaflutningum. Leiguþátt-
ur flugrekstrarkostnaðar jókst einnig
verulega vegna þess að í árslok 1996
og í upphafí árs 1997 seldi félagið og
leigði aftur af kappanda tvær Boeing
757-200 þotur. Á móti lækkuðu af-
skriftir og vaxtagjöld. Þá er hluti af
vaxandi kostnaði til kominn vegna
aukinna umsvifa í ferðaskrifstofu- og
hótelrekstri.
Handbært fé frá rekstri Flugleiða
árið 1997 var 834 milljónir króna, en
árið áður var það 1.979 milljónir.
Muninn má að mestu rekja til þeirra
breytinga sem urðu á heildarafkomu
af rekstrinum á árinu, að því er segir í
fréttinni. Handbært fé í árslok var
1.240 milljónir ki’óna, en var 3.473
milljónir króna í árslok 1996. Auk
breyttrar afkomu má rekja þennan
mun að mestu til þess að greidd voru
upp langtímalán eftir sölu flugvélar,
en einnig til þess að greitt var inná
nýja flugvél sem félagið fékk frá
Boeing-verksmiðjunum í ársbyrjun
1998.
Niðurstaðan veld-
ur vonbrigðum
Sigurður Helgason, forstjóri Flug-
leiða, segir að niðurstaðan valdi skilj-
anlega miklum vonbrigðum, en þegar
hafi verið giápið til margvíslegra að-
gerða til að auka tekjur félagsins og
draga úr kostnaði. „Á síðasta ári náð-
ust markmið félagsins um fjölgun far-
þega og betri nýtingu flugvéla og ég
er því þokkalega ánægður með sjálfan
flugreksturinn að öðru leyti en því að
hann skilar ekki nægilegum tekjum.
Á síðastliðnum árum hefur félagið
vaxið ört og leiðakerfið stækkað.
Þessi uppbygging hefur verið kostn-
aðarsöm, en hún er þegar farin að
skila auknum tekjum eins og tölurnar
sýna og mun væntanlega skila okkur
enn meiri tekjum þegar frá Iíður.“
Sigurður segir margvíslegar orsak-
ir liggja að baki taprekstrinum í íýrra,
en óhagstæð gengisþróun og 160
milljóna króna tap á Flugfélagi ís-
lands séu líklega stærstu einstöku
þættirnir.
Mestur hluti tekna Flugleiða og
verulegur hluti gjalda eru í erlendum
myntum, en gengisþróun varð fyrir-
tækinu afar óhagstæð á síðastliðnu
ári. Liðlega þriðjungur af kostnaði
fyrirtækisins fellur til í Bandaríkja-
dollurum, en tekjur í dollurum eru
mun minni. Hækkandi gengi dollars á
árinu kom fram í hækkandi kostnaði í
rekstrarreikningi í krónum. Sigurður
segir ljóst að gengi dollarans verði
sterkt á næstunni og nú þurfi Flug-
leiðir að laga sig að því. „Við munum
því leggja mikla áherslu á að lækka
kostnað og auka söluna enn frekar í
Bandaríkjunum. Við höfum sett okkur
það markmið að auka söluna þaðan
um 35% á þessu ári, en nýr áfanga-
staður okkar þar, Minneap-
olis, lofar mjög góðu.“
104 milljóna tap vegna
innanlandsflugs
160 milljóna króna tap
varð af rekstri Flugfélags íslands í
fyrra, en það er dótturfyrirtæki Flug-
leiða og 65% þess, eða 104 milljónir,
koma því fram í samstæðureikningi
þeirra. Tapið má að stórum hluta rekja
til mikillar samkeppni í innanlands-
flugi og segir Sigurður að allra leiða
verði leitað til að lækka kostnað og
auka hagi-æðingu. „Á árinu munum við
einnig leggja mikla áherslu á tekju-
stýringu Flugleiða og styrkja enn
frekar áhættustjórnun fyrirtækisins
varðandi gengi, vexti og eldsneytis-
kaup.“
Aðspurður segir Sigurður að færa
megi rök fyrir því að Flugleiðir þurfi
að bæta framlegðina í farþegafluginu
og auka hlutdeild hárra fargjalda.
„Það má segja að við höfum keyrt á of
lágum fargjöldum á síðasta ári, en í
sölukei’finu er unnið markvisst að því
að auka hlutdeild Saga Class og flytja
fleiri betur borgandi farþega milli
Evrópu og Ameríku."
Með einn lægsta kostnað
evrópskra flugfélaga
Þegar Sigurður er spurður um hvort
ekki sé hægt að draga úr kostnaði með
því að minnka yfirbyggingu félagsins
bendir hann á að það sé með einn
lægsta rekstrarkostnað flugfélaga í
Evrópu miðað við umsvif. „Yfirbygg-
ing Flugleiða er mjög lítil á evrópskan
mælikvarða en aðeins hærri en tíðkast
í Bandaríkjunum. Við erum önigglega
með þeim flugfélögum sem státa af
lægstum kostnaði í norðanverðri Evr-
ópu. Við teljum þó að gera megi betur
á þessu sviði og síðastliðið haust
hrundum við af stað aðgerðaáætlun til
að ná fram 400 milljóna króna kostn-
aðarlækkun sem mun skila árangri á
þessu ári. Sú áætlun er varnaraðgerð í
sjálfu sér, en helstu möguleikar fýrir-
tækisins felast hins vegar í því að
stækka og nýta þannig betur fastan
kostnað. Það verður keppikefli okkar
á næstunni. Við munum t.d. halda
þeirri vinnu áfram að afmarka betur <
einstök svið innan félagsins eða stofna
dótturfyrirtæki um þau.“
Sigurður segir að einn helsti styi’k-
ur Flugleiða liggi í sjálfstæði félagsins
og þar með getu þess til að efna til
samstarfs við ólík flugfélög án þess að
tengjast þeim nánum böndum.
„Stærstu markaðir okkar
eru í Norðurlöndum og
Bandaríkjunum. Við erum
í góðu samstarfi við SAS,
sem er ráðandi flugfélag á
Norðurlöndum og South-
west, sem er eitt af átta stærstu flug-
félögum Bandaríkjanna og líklega hið
best rekna. Frekari samstarfsmögu-
leikar eru stöðugt til skoðunar og við
erum t.d. smám saman að auka sam-
starfið við Southwest. Við erum samt
enn á þeirri skoðun að Flugleiðir eigi
að vera tiltölulega sjálfstætt flugfé-
lag.“
Stefnt að hagnaði á árinu
Sigurður á von á því að hagnaður
verði af rekstri Flugleiða í ár og segir
bókanir gefa til kynna að sumarið
verði gott. „Komum Þjóðverja til Is-
lands fjölgaði t.d. 82% í febrúar frá
fyrra ári með tilkomu beins flugs yfir
veturinn milli Keflavíkur og Frank-
furt. Þá er um einhverja aukningu að
ræða í bókunum á flestum flugleiðum *r
félagsins."
Aðalfundur Flugleiða verður hald-
inn að Hótel Loftleiðum fimmtudaginn
19. mars. Á fundinum verður lögð
fram skýi’sla stjórnar félagsins fyrir
árið 1997 og gerð grein fyrir starfsem-
inni á árinu. Stjórn Flugleiða gerir til-
lögu um greiðslu 3,5% arðs til hlut-
hafa.
Dregið úr
kostnaði með
öllum ráðum