Morgunblaðið - 12.03.1998, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1998
m------------------------
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Björn Þórðarson
var fæddur að
Steindyrum í Svarf-
aðardal 20. febrúar
1902. Hann lést á
Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri 3.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Guðrún Lovísa
Björnsdóttir frá
Syðra-Garðshorni í
Svarfaðardal, f. 1.
nóvember 1862, d. 9.
júní 1906, og Þórður
Kristinn Jónsson
bóndi í sömu sveit, f.
15. júní 1858, d. 7. október 1941.
Björn var næstyngstur tíu systk-
ina og lifði hann þau öll. Systkin-
in voru Dóróthea, f. 6.5. 1882, d.
23.4. 1972, Jóhanna, f. 16.8. 1884,
d. 18.10. 1975, Svanhildur, f. 1.1.
1887, d. 23.4. 1887, Sesselja, f.
29.8. 1888, d. 10.9. 1942, Sigríður
eldri, f. 4.5. 1891, d. 22.4. 1898,
Gunnlaug, f. 4.1. 1894, d. 29.4.
1996, Jón, f. 1.12. 1896, d. 16.3.
1995, Sigríður yngri, f. 5.7. 1899,
d. 21.7. 1912, Árni, f. 3.6. 1906, d.
10.10. 1984.
Björn kvæntist 16.8. 1930 Sig-
^ ríði Guðmundsdóttir frá Bolung-
arvík, f. 20. ágúst 1903, d. 26.
desember 1983. Foreldrar henn-
ar voru Guðríður Hannibalsdótt-
ir, f. 20.6. 1874, d. 20.6. 1921, og
Guðmundur Steinsson, f. 16.10.
1874, d. 7.11. 1923. Sigríður og
Björn eignuðust þrjár dætur. 1)
Guðrún, húsmóðir, f. 23.11. 1930,
gift Árna Gunnarssyni, skrif-
stofustjóra, f. 6.11. 1930. Dætur
þeirra eru Sigríður, f. 24.5. 1960,
gift Helga Má Arthurssyni, f.
19.2. 1951. Þau eiga tvö börn,
Gunnar Arthur og Elínu Þóru.
Auður Þóra, f. 21.3. 1962, gift
Höskuldi Björnssyni, f. 17.11.
1961. Þau eiga þrjú börn, Árna
Björn, Birgi Orn og Guðrúnu. 2)
Björn Þórðarson, tengdafaðir
minn, komst nærri því að lifa bilið
milli tvennra aldamóta, þeirra sem
fáir geyma nú lengur í minni og
hinna sem eru í þann veginn að
ganga í garð. Þetta er drjúglangur
tími í mannlegu samhengi og má
nota ýmsa mælikvarða til að átta
sig á því. Björn minntist þess
gjarnan að hann átti sama fæðing-
ardag og Samband íslenskra sam-
#vinnufélaga, 20. febrúar 1902. Það
átti hins vegar fyrir honum að
liggja að lifa Sambandið allmörg ár,
Erla, hússtjórnar-
kennari, f. 31.3.
1932, gift Erni Guð-
mundssyni, kennara,
f. 3.10. 1924. Sonur
þeirra er Björn Arn-
arson, f. 21.6. 1954.
3) Birna, handa-
vinnukennari, f. 2.2.
1936, d. 15.6. 1985,
gift Heimi Hann-
essyni, lögfræðingi,
f. 10.7. 1936. Börn
þeirra eru Hannes, f.
25.3. 1960, kvæntur
Guðrúnu Sólonsdótt-
ur, f. 20.4. 1962. Þau
eiga tvö börn, Heimi og Jónu
Vestfjörð. Sigríður, f. 29.3. 1963,
gift Erling Jóhannessyni, f. 10.4.
1963. Þau eiga tvö börn, Birnu og
Kristin. Magnús, f. 25.8. 1965,
kvæntur Sigríði Bjarnadóttur, f.
24. 9. 1960. Börn þeirra eru Kol-
beinn Ingi, Arnar Freyr og Unn-
ur Birna.
Björn varð búfræðingur frá
Hólaskóla 1925. Hann stundaði
framhaldsnám við bændaskól-
ann í Ladelund á Jótlandi og
lauk íþróttakennaraprófi frá
Ollerup á Fjóni vorið 1928. Hann
vann hjá Kaupfélagi Eyfirðinga
á Akureyri í nærfellt 50 ár við
verslunar- og skrifstofustörf.
Björn gegndi um ævina fjöl-
mörgum félags- og trúnaðar-
störfum. Hann var í stjórn
Ferðafélags Akureyrar í aldar-
fjórðung og síðar kjörfélagi; í
stjórn Leikfélags Akureyrar í
áratug og heiðursfélagi þess.
Hann var í stjórn Skógræktarfé-
lags Eyfirðinga í 20 ár og með-
hjálpari í Akureyrarkirkju í 25
ár. Auk þess starfaði hann í ýms-
um öðrum félögum í lengri eða
skemmri tíma.
Útför Biörns verður gerð frá
Akureyrarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
þótt hann hefði áreiðanlega talið
það líklegt til lengri lífdaga og unnt
því þeirra vel.
Eins og eðlilegt er um mann sem
lifði næstum alla öldina má í ævi
Björns greina ýmislegt af því sem
hefur markað breytingaferil þjóðfé-
lagsins hér á landi á tuttugustu öld.
Foreldrar hans bjuggu búi sínu í
Svarfaðardal en þegar móðir hans
dó frá stórum hópi barna leystist
heimilið fljótlega upp. Björn var þá
aðeins fjögurra ára. Hann ólst upp
þar í dalnum, að mestu hjá vanda-
lausum. Hann átti heimili á Tjörn
frá sautján ára aldri og minntist ár-
anna þar löngum með ánægju. Eins
og önnur börn í Svarfaðardal naut
hann þess að skólahald varð þar
með skipulegum hætti íyrr en víða
annars staðar, m.a. reist sérstakt
skólahús skömmu áður en Björn
komst á skólaskyldualdur. Hann
fór síðan í Hólaskóla og varð bú-
fræðingur þaðan eftir tveggja ára
nám. Að því loknu fór hann til Dan-
merkur og var þar í tvö ár við nám
og störf á sviði landbúnaðar og
íþrótta. Eftir heimkomuna til Is-
lands starfaði hann eitt ár við kúa-
búið á Vífilsstöðum. A þeim tíma
kynntist hann konuefni sínu, Sigríði
Guðmundsdóttur frá Bolungarvík.
Þau gengu í hjónaband árið 1930 og
stofnuðu heimili sitt á Akureyri.
Björn hafði þá ráðist til starfa hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga og á vegum
þess vann hann síðan alla sína
löngu starfsævi, lengst á skrifstofu
félagsins.
Þegar Björn og Sigríður voru að
byrja búskapinn voru kreppuár í
landinu. Þá var mikils virði að hafa
örugga vinnu. Þótt efnin væru ekki
mikil festu þau hjón fljótlega kaup
á íbúð í nýlegu húsi við Oddagötu á
brekkutungunni norðan við Grófar-
gil og þar stóð heimili þeirra alla tíð
síðan. Úr gluggum íbúðarinnar á
efri hæðinni þar sem þau bjuggu er
útsýn yfir Pollinn og út Eyjafjörð.
Þar er oft svo morgunfagurt að
maður heldur að engin sjón geti
orðið fallegri, þangað til kvöldið
kemur og býður jafnvel enn betur
með sólarlaginu við fjarðarmynnið.
Þannig var hin ytri umgjörð um
ástríka sambúð þeirra Sigríðar og
Björns í meira en hálfa öld og
æskuheimili dætra þeirra þriggja.
Ég þekkti ekki heimilisbraginn þar
á fyrri árum en af löngum kynnum
síðar þykist ég fara nærri um að
hann hafi fallið dável inn í þá um-
gjörð sem ég var að reyna að lýsa.
Avallt frá því ég kom þar fyrst hef-
ur mér fundist þetta hús á
brekkunni einhver eftirsóknarverð-
asti staður heim að sækja. Ég var
ekki einn um þá afstöðu. Ekki síst
munu barnaböm þeirra hjóna telja
það meðal sinna bestu stunda er
þau fengu færi á að dveljast hjá
ömmu og afa á Akureyri, og þau
tækifæri voru mörg og ósparlega
notuð. Hlýleiki Sigríðar, rósemi
Bjöms og umhyggja þeirra beggja
setti mark sitt á þennan notalega
griðastað.
Bjöm kunni starfi sínu vel og
stundaði það af kostgæfni og stakri
reglusemi. Því fór þó fjarri að
áhugamál hans væra öll við það
bundin. Hann var sérlega félags-
lyndur maður og starfaði um lang-
an aldur í ýmsum félögum á Akur-
eyri. Þeima á meðal var Leikfélag
Ákureyrar þar sem Björn var lengi
í stjórn, þótt ekki muni hann hafa
komið fram á leiksviðinu. I Ferða-
félagi Akureyrar starfaði hann
einnig lengi af miklum áhuga. Hann
var oft fararstjóri í ferðum á vegum
félagsins um byggðir og óbyggðir
og í ritnefnd tímarits þess, Ferða.
Hann naut þess ríkulega að ferðast
um landið, nær og fjær, fótgang-
andi eða á hestbaki um fjöll og firn-
indi og akandi um byggðir. Hann
átti margar góðar minningar um
ferðir sínar og samferðamenn og
það var gaman að heyra hann rifja
þær upp. Þar koma allt til, að hann
gerði sér far um að fræðast sem
best um þá staði sem hann kom á,
var stálminnugur og kunni vel að
segja frá. En ekki var síður
skemmtilegt að vera í för með hon-
um, fræðast af honum um það sem
íyrir augu bar og lúta röggsamri
leiðsögn hans. Hann hefði aldrei
látið sér til hugar koma að fara svo
fram hjá byggðu bóli að hann
reyndi ekki að gera sér grein fyrir
nafni þess, enda var óvíða komið að
tómum kofunum hjá honum í þeim
efnum. Áhuga sínum á ferðalögum
hélt Björn til hinstu daga og lét
ekki fótfúa aftra sér frá að eiga
framkvæði að þeim þegar færi
gafst.
Björn var kirkjurækinn og
gegndi um aldarfjórðungs skeið
meðhjálparastarfi í Akureyrar-
kirkju. Hann var í góðu vinfengi við
prestana sem hann átti þar sam-
starf við og sinnti þessu hiutverki
af sömu alúð og öðra sem hann
tókst á hendur.
Eftir að Sigríður lést, fyrir rúm-
um fjórtán áram, bjó Björn einn í
íbúðinni við Oddagötu, þótt hann
hefði mislanga vetursetu í Reykja-
vík. Fyrir norðan naut hann mikils-
verðs stuðnings frænku sinnar, Sig-
urveigar Árnadóttur, og hin síðustu
ár veitti Helgi Sigurjónsson frá
Torfum honum margvíslega aðstoð
sem ekki verður fullþökkuð.
Björn Þórðarson var sterkbyggð-
ur maður og vörpulegur og bar með
sér þá reisn að það var prýði að
honum hvar sem hann fór. Allt
hans fas einkenndist af traustleika
og hugarró og hann brá ekki gjarn-
an vana sínum að nauðsynjalausu.
Hann var glaðlegur í viðmóti og
mannblendinn, vel að sér og fróð-
leiksfús. Ég hygg að hann hafi talið
sig mikinn hamingjumann. Hann
hélt fullum sálarkröftum til efstu
dægi’a og auðnaðist að lifa svo fram
í háa elli að hafa ánægju af lífinu og
vera sínum nánustu til gleði. Slíkr-
ar ævi og slíks manns er gott að
minnast.
Árni Gunnarsson.
Björn Þórðarson fæddist inn í
nýja öld að Steindyrum í Svarfað-
ardal 20. febrúar 1902 og var hann
níundi í röðinni af tíu börnum for-
eldra sinna. Þennan sama dag
stofnuðu þingeyskir hugsjónamenn
fyrstu heildarsamtök samvinnufé-
laganna - Samband íslenskra sam-
vinnufélaga - en Björn átti eftir að
helga samtökum þeirra starfs-
krafta sína í hálfa öld. Örlög Sam-
bandsins urðu þau að hin mikla
sveit samvinnumanna riðlaðist á
síðari hluta aldarinnar en jafnaldr-
inn, sveinninn úr Svarfaðardal, náði
háum aldri. Hann lifði nærri því
öldina alla og lést á 97. aldursári.
Skömmu áður fór hann norður yfir
heiðar, en hann hafði dvalið hjá
dætrum sínum hér syðra frá því á
jólaaðventu.
Kröpp kjör í æsku hafa án efa
haft áhrif á mótun og alla skaphöfn
Björns. Hann missti móður sína,
Guðrúnu Björnsdóttur frá Syðra-
Garðshorni, aðeins fjögurra ára
gamall og leystist þá æskuheimilið
upp. Það varð honum áreiðanlega
til mikillar gæfu að dvelja nokkur
ár sem unglingur og síðan ungur
maður á menningarheimilinu á
Tjörn í Svarfaðardal, þar sem sterk
vináttubönd voru hnýtt. Þar átti
hann lögheimili sitt þar til heimilið
á Akureyri var stofnað árið 1930.
Útþráin var rík í Birni, en liðlega
STJÓRNSKIPUNARRÉTTUR

H Á
fietta merka rit
Gunnars G. Schram prófessors sktrir öll
helstu ókvœl stjómarskrórinnar.
Hér er m.a. a* finna umfjöllun um:
« íslenskt yflrró*asvœ*i
• Rétt íslendinga T efnahagslögsögunni
og landgrunni
> Réttindl og skyldur íslenskra
ríklsborgara
« A*stu stjórn landsins
■ Völd forseta, ró*herra og
óbyrg* fleirra
• Störf Alflingis, kosningar, kosningarétt,
kjörgengi, réttindi og skyldur
alflingismanna
• fiingrof
• Samninga vl> eriend ríkí
• Mannréttlndl
FÆST í ÖLLUM HELSTU BÓKAVERSLUNUM
T , G
S I M I
Á F
5 2 5 -
A N
4 0 0 3
BJÖRN
ÞÓRÐARSON
tvítugur að aldri fer hann að Hólum
og lýkur námi í bændaskólanum
þar vorið 1925. Aðeins 24 ára hleyp-
ir hann heimdraganum og hefur
nám við bændaskóla í Danmörku
um eins árs skeið og síðar stundar
hann nám í tvö ár við Iþróttakenn-
araskólann í Ollerup í Danmörku.
Það er erfitt íyrir nútímamanninn
að gera sér grein fyrir hversu stórt
skref þetta hlýtur að hafa verið fyr-
ir févana, ungan mann, tengslalaus-
an við umheiminn með bjartsýnina
eina og trúna á sjálfum sér sem
veganesti. Sjálfur hefur Björn sagt
frá því, að þeir Þórarinn á Tjörn og
Páli Zóphóníasson skólastjóri á
Hólum hafi hvatt sig og leiðbeint.
I einstakri grein Hjartar E. Þór-
arinssonar heitins frá Tjörn um for-
eldra Björns, þau Guðrúnu og Þórð
Jónsson, í Niðjatali, sem er þeim
helgað og útgefið af frænda þeirra,
Gísla Pálssyni á Hofi, árið 1988,
birtir Hjörtur nokkur kveðjuorð
sem faðir hans, Þórarinn Eldjám,
flutti einn útfarargesta við útfór
Þórðar frá Tjarnarkirkju í október
1941. Þar bendir Þórarinn á þrennt,
sem hann taldi að einkum hefði ein-
kennt líf hans og sem „hann átti í
ríkara mæli en flestir aðrir. I fyrsta
lagi ást hans á lífinu" og „hversu
sterka löngun hann hafði til að lifa
lífinu vegna lífsins sjálfs og þess al-
mættis sem á bak við það stæði“.
Þeir sem þekktu Björn geta tekið
undir, að þessi lýsing á ekki síður
við soninn.
Mikil tímamót verða í lífi Björns
árið 1930. Þá hefur hann störf hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga, en starfs-
aldur hans þar náði að verða tæp-
lega hálf öld. Þetta sama ár kynnist
hann Sigríði Guðmundsdóttur frá
Bolungarvík. Þau setja upp hring-
ana á þjóðhátíðarárinu í Þingvalla-
lundi og vora gefin saman á Akur-
eyri þá um sumarið. Þar stofnuðu
þau heimili sitt og bjuggu á Akur-
eyri allan sinn búskap. Sigríður lést
á jólum 1983.
Ég átti því láni að fagna að tengj-
ast fjölskyldu Björns og Sigríðar
við giftingu okkar Birnu, yngstu
dóttur þeirra, sumarið 1959, en
hafði eins og aðrir Akureyringar
þekkt fjöiskylduna í sjón. Við nán-
ari kynni af Birni og fjölskyldu
hans kom fljótt í ljós, að hún var
einstaklega samhent og fór mikið
sínar eigin leiðir. Sem bfleigandi,
allt frá árinu 1947, hafði Björn ferð-
ast með fjölskyldu sinni, mun meira
en þá var títt. Leitað var á vit nátt-
úra, kyrrðar og fegurðar, hvort
sem það var í faðmi eyfirskra fjalla
eða í öðrum landshlutum, sem á
þeim árurn vora í raun mjög fjar-
lægir. Á síðari áram var farið út
fyrir landsteinana til fjarlægra
landa, en öll þessi ferðalög urðu
jafnt og þétt uppspretta nýrra
minninga og frásagna sem miðlað
var af í nýjum heimi barna, barna-
barna og fjölskyldna þeiiTa.
Segja má, að Björn og Sigríður
hafi átt sína óskaveröld ein, með
sínum nánustu, í íslenskri náttúru-
vin. Björn var einn þeirra Islend-
inga sem tók sér ferð á hendur um
miðja sumarnótt, þegar bærinn
svaf, til þess að fylgjast með mið-
nætursólinni rísa úr hafi við Kald-
bak í norðri. Sennilega hafa sterk-
ustu vináttubönd þeirra Björns og
Sigríðar við aðra samferðamenn
bundist fyrst og fremst á ferðalög-
um þeirra. Margar kærustu endur-
minningar þessara ára tengjast
fögrum reitum í nágrenni Akureyr-
ar, á Svalbarðsströnd, í Svarfaðar-
dal eða austur í Vaglaskógi.
Mörg framfaraspor voru stigin á
þessum árum í vaxandi bæjarfélagi.
Skógræktarmenn plöntuðu skógi í
Vaðlareitum, við Kjarna og á Þela-
mörk. Ferðafélagsmenn lögðu
Vatnahjallaveg og reistu skála við
Laugafell. Starfsmenn og stjórn-
endur KEA lögðu nótt við dag og
byggðu sumarhús í fögrum lundi í
Vaglaskógi. Þetta hús, Bjarkar-
lundur, varð einn vinsælasti sumar-
dvalarstaður fjölskyldunnar í
Oddagötu og samferðamanna henn-
ar um langt árabil. Björn tók þátt í
þessum störfum af mikilli elju og
dugnaði, en fjölskyldan var ætíð í
fyrirrúmi - hún var honum ailt.