Morgunblaðið - 17.06.1998, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi Hyundai flyt-
ur nautgripi til N-Kóreu
Seoul. Reuters.
Reuters
SUÐUR-kóreski auðjöfurinn Chung Ju-yung skoðar einn af
500 nautgripum sem hann flutti til Norður-Kóreu í gær.
Hver er lærdóm-
urinn af Bosníu?
Vesturveldin klifa á því að mistökin í Bosníu megi
ekki endurtaka sig í Kosovo en virðast engu að
síður ráðalaus. Serbíuforseti hefur hins vegar
lært ýmislegt af fyrri samskiptum við Vesturlönd
og Kosovo-Albanir hafa komist að því að ofbeldi
er eina leiðin til að vekja athygli heimsins.
SUÐUR-kóreski auðjöfurinn
Chung Ju-yung, stofnandi stórfyrir-
tækisins Hyundai, fór yfir landa-
mæri Kóreuríkjanna í gær til að af-
henda 500 nautgripi í Norður-
Kóreu vegna hungursneyðarinnar
þar.
Þetta er í fyrsta sinn sem dýr eru
flutt yfir landamærin og Chung hef-
ur lofað að senda 500 nautgripi til
viðbótai- og 5.000 tonn af komi til
Norður-Kóreu vegna matvæla-
skortsins í landinu eftir uppskeru-
brest af völdum þurrka og flóða síð-
ustu þrjú árin.
Norður-kóreski flóttamaðurinn
Hwang Jang-yop sagði á mánudag
að hungursneyðin hefði kostað 2,5
milljónir manna lífið. Aðrir hafa
áætlað að allt að þrjár milljónir
manna hafi dáið vegna matvæla-
skortsins.
Hwang sagði að Norður-Kóreu-
menn myndu fagna hvers konar að-
stoð, m.a. nautgripagjöf Chungs,
svo fremi sem engin pólitísk skil-
yrðu séu sett fyrir henni.
Skýrt var frá því í gær að sam-
dráttur hefði orðið í efnahag Norð-
ur-Kóreu á liðnu ári, áttunda árið í
röð. Suður-kóreski seðlabankinn
sagði að landsframleiðslan hefði
minnkað um 6,8%, sem er mesti
samdráttur í Norður-Kóreu frá
1992 þegar framleiðslan minnkaði
um 7,7%.
Snýr aftur til
heimabæjarins
Chung, sem er 82 ára, fór til
landamærabæjarins Panmunjom og
gekk yfir á norður-kóreska hluta
bæjarins þar sem átta konur af-
hentu honum blóm í þakkarskyni.
Þetta er í fyrsta sinn sem suður-
kóreskur kaupsýslumaður fer yfir
landamærin í eigin erindagjörðum.
Auðjöfurinn hyggst dvelja í
Norður-Kóreu í viku og ræða fyrst
við embættismenn í Pyongyang um
leiðir til að auka efnahagssamstarf
Kóreuríkjanna. Síðan ætlar hann að
fara á fæðingarstað sinn, Tongchun,
sem hann flúði frá árið 1933 þegar
hann var 18 ára.
Chung kvaðst hafa tekið peninga
sem faðir hans fékk fyrir sölu á
nauti og flúið. „Ég sný aftur til
heimabæjar míns til að endurgreiða
skuldina við föður minn,“ sagði
hann.
Bandarískir hermenn íylgdust
með ferð Chung í suður-kóreska
hluta Panmujom og norður-kóresk-
ir landamæraverðir stóðu andspæn-
is þeim. Nautgripirnir voru fluttir á
vörubflum og suður-kóreskir bíl-
stjórar fengu norður-kóreskar vín-
flöskur og sígarettur að gjöf þegar
þeir afhentu bílana.
Suður-kóreska stjómin kvaðst
vona að ferð auðkýfingsins yrði til
þess að samskipti Kóreuríkjanna
bötnuðu, en þau hafa ekki enn gert
með sér formlegan friðarsamning
eftir stríðið 1950-53.
Róm. Reuters.
HOLHLJÓMURINN í ítrekuðum
yfirlýsingum véstrænna ráðamanna
um að ekki megi endurtaka mistökin
frá Bosníu þykir bera vott um ein-
feldni og ráðleysi í málefnum
Kosovo-héraðs í Serbíu. Hótanir
ríkjanna um mögulegar ofbeldisað-
gerðir hafa ekki orðið til þess að
serbneskir ráðamenn láti af árásum
sínum á albanska minnihlutann og
nýhafnar heræfingar Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) þykja sömu-
leiðis vekja spurningar um hvort ein-
hver lærdómur hafi verið dreginn af
Bosníustríðinu, svo og hvers konar
lausn vonast sé til að ná fram.
Munurinn á átökunum í Kosovo nú
og upphafi stríðsins í Bosníu er ekki
síst sá að Bandaríkjamenn og NATO
hafa látið til sín taka frá því að of-
beldisverkin hófust fyrir alvöru í
Kosovo en í Bosníu liðu nokkur ár
áður en hernaðarbandalagið og stór-
veldið hófu afskipti af átökunum,
létu Evrópuríkjum eftir að reyna að
stilla til friðar.
Þá hafa menn lært sína lexíu af
friðargæslunni og eru Bretar,
Hollendingar og Frakkar ekki búnir
að gleyma niðurlægingunni og skelf-
ingunni er fylgdu því að sjá myndir
af þarlendum hermönnum hlekkjuð-
um við skotmörk Bosníu-Serba, og
að þeir horfðu upp á morðin á
múslimum í Srebrenica án þess að fá
rönd við reist. Þrátt fyrir að evr-
ópskir leiðtogar vilji flest til vinna til
að koma í veg fyrir að þetta endur-
taki sig hafa þeir verið ósamstiga í
Kosovo-málinu og þá hefur greint á
um hvort og til hvaða aðgerða beri
að grípa gegn Serbum.
Ofbeldið eitt dugar
En fleiri hafa dregið lærdóm af
Bosníustríðinu en Vesturlönd. Stríð-
ið sýndi albanska minnihlutanum í
Kosovo fram á að ofbeldi reyndist
eina leiðin til að vekja athygli heims-
ins á málstað þeirra og vera kann að
áframhaldandi skæruhemaður sé
eina leiðin til að þvinga Vesturlönd
til að hefja bein afskipti af átökun-
um. Afskipaleysi þeirra hingað til
hefur hins vegar jafnt og þétt grafið
undan Ibrahim Rugova, leiðtoga Al-
bana í Kosovo, er aðhyllist friðsam-
lega lausn á deilunni.
Þá hefur Milosevic líklega lært
meira af viðureign sinni við Vestur-
lönd en leiðtogar þeirra síðamefndu
vilja vera láta. Milosevic kann að
hafa komist að þeirri niðurstöðu að
þjóðemishreinsanir em áhrifaríkast-
ar ef þær em gerðar hratt og óvægi-
lega. Hann veit líklega sem er að at-
hygli Vesturlandanna, og þá sér í
lagi Bandaríkjanna, er skammvinn,
og að ekki beri að gefa eftir, nema
honum sé ógnað með hervaldi.
Þá hefur Milosevic væntanlega
komist að því að best sé að látast
ómissandi við lausn deilna á
Balkanskaga og að mikilvægt sé að
tapa ekki öllum tengslum við Banda-
ríkjamenn, sér í lagi við Richard
Holbrooke. Hins vegar komu náin
tengsl Serba við Rússa ekki í veg
fyrir að NATO réðist að endingu
gegn Serbum í Bosníu og óvíst er að
verndarvængur Rússa dugi Serbum
í Kosovo-deilunni, jafnvel þótt um sé
að ræða innanríkismál þeirra.
Óeining um aðgerðir
Á móti kemur að því fer víðsfjarri
að Vesturlönd séu ásátt um hve mik-
il afskipti eigi að hafa af Kosovo-deil-
unni. Þá em þau á öndverðum meiði
við Rússa og Kínverja vegna máls-
ins. Bandaríkin em hörðust í afstöðu
sinni, segja NATO hafa rétt til þess
að hafa afskipti af átökum til að
koma í veg fyrir að þau ógni öryggi
annarra þjóða, koma í veg fyrir þjóð-
ernishreinsanir og flóttamanna-
straum. Hafa bandarískir ráðamenn
lýst því yfir að gott sé að hafa umboð
Sameinuðu þjóðanna til að hefja
árásir á Serba en ekki nauðsynlegt.
Evrópuþjóðimar hafa hins vegar
farið varlegar í sakirnar. Frakkar,
Þjóðverjar og Italir segja að örygg-
isráð SÞ verði að samþykkja árásir
og Bretar hallast æ frekar að því en
hafa þó ekki útilokað hemaðarað-
gerðir gegn Serbum. Frakkar hafa
bent á hættuna á því að Rússar muni
nota slíkt fmmhlaup NATO til að
réttlæta aðgerðir gegn fyrrverandi
Sovétlýðveldum.
Niðurstaða Bandaríkjamanna
virðist vera sú að ekki sé hægt að
stilla til friðar í Evrópu án aðstoðar
þeirra. Hins vegar er óljóst hvort
þeir vilja muna þá staðreynd að
lofthemaður nægir ekki einn og sér
til að vinna sigur í átökum á
Balkanskaga, senda verður landher
til átakasvæðanna. Það þurfti um
60.000 manns úr landher til að stilla
til friðar í Bosníu og nú, þremur ár-
um síðar, em 34.000 hermenn þar
enn.
Hver verður niðurstaðan?
Hins vegar hefur lítið verið rætt
um hver niðurstaða alls þessa eigi að
vera. Ein af ástæðum þess að friðar-
gæslan í Bosníu skilaði ekki tilætluð-
um árangri var sú að umboð herj-
anna var ekki nægilega skýrt og af-
dráttarlaust, stórveldin greindi á um
það og vom treg til að fallast á að
leyfa friðargæsluliði að beita vopn-
um. Þá komust þau ekki að sam-
komulagi um hvort takmarkið ætti
að vera það að skipta landinu í
þrennt eða reyna að byggja upp fjöl-
þjóðlegt ríki. Niðurstaða Dayton-
samkomulagsins var óljós blanda
hvors tveggja og reynst hefur þraut-
in þyngri að framfylgja því.
Það er hins vegar með öllu óvíst að
óskaniðurstaða Vesturlanda í
Kosovo-deilunni, aukið sjálfstæði
Kosovo-Albana innan Júgóslavneska
sambandsríkisins, fái samþykki
Serba eða Albana. Vesturlönd eiga
enn eftir að útskýra hvemig NATO
eigi að gera loftárásir á Serba eða
berjast á landi og á sama tíma ná
fram lausn sem megni að halda
Kosovo-Albönum í Júgóslavíu, gegn
vilja þeirra. Og þá gagnar lítt að
horfa til lausnar Bosníustríðsins.
!
!
►
!
!
►
>
I

!
)
I
I
I
»
)
i