Morgunblaðið - 17.06.1998, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„Stiklað á
straumum“
GUÐMUNDUR Erró, Afnám kynjanna, 1959-63, lakk á léreft, 200x 300 sm.
ALFREÐ Flóki, Boðun, 1986, túsk á pappír, 31x36 sm.
MYMPLIST
Kjarvalsstaðir
ÚRVAL LISTAVERKA ÚR EIGU
LISTASAFNS REYKJAVÍKUR
Opið alla daga frá 10-18. Til 30.
ágúst,. Aðgangur 300 krónur.
Ókeypis mánudaga.
FRAMLAG Kjarvalsstaða til
Listahátíðar, „Stiklað á straumum",
úrval listaverka úr eigu Listasafns
Reykjavíkur, er síðbúið, en orsakir
nokkuð ljósar. Hætt var við sýning-
una „Sýnir Norðursins - björt nótt“,
frá Borgarsafni núlista í París, sem
skipuleggja átti í samvinnu við
Listasafn Reykjavíkur, Listasafn
Björgvinjar, Listasafnið í Pori í
Finnlandi og Listasafnið í Gauta-
borg. Sýningarstjórarnir skyldu
vera Laurence Bossé og Hans Ul-
rich Obrist, sem eru kunnugleg
nöfn, en sjálf verkin úrval af því
sem hæst ber um þessar mundir
meðal yngstu kynslóðar listamanna
frá Norðurlöndum, eins og það hét.
Um var að ræða hluta stærri sýn-
ingarheildar í safninu á framsæk-
inni norrænni list frá aldamótunum,
með áherslu á yngri kynslóðir. Fyr-
ir mér er það alveg spánnýtt að þeir
í París séu inni í núlistum ungra á
Norðurlöndum, ef nokkurra kyn-
slóða frá þeim kalda heimshluta yf-
irhöfuð, og kæmi því ekki á óvart að
nöfn unga listafóiksins frá hinum
Norðurlöndunum væru heima-
mönnum í mörgum tilvikum gjör-
samlega ókunn, sumir jafnvel enn
við nám. Fylgja eðlilega kunnug-
legri og markaðri forskrift sýning-
arstjóra um útvíkkun myndlistar-
hugtaksins til margra átta. Skiptir
trúlega harla litlu máli þegar um er
að ræða innanhússmál sýningar-
stjóra, og þeirra hjarða i hverju
landi nem dansa í kringum þá. Er
þá naumast tiltökumál þótt fram-
kvæmdirnar fari fram i nær tómum
sölum, ef undan eru skildar sjálfar
opnanirnar með tilheyrandi ræðu-
höldum, hávaða og skrautsýningum,
sem múgi fólks er stefnt á. Undan-
tekning þegar þær eru byggðar upp
sem eins konar Disneylönd eða
Tívolí listarinnar, eins og erlendir
listrýnar fundu upp á að nefna fyr-
irbærin meðan næstsíðasta Dóku-
menta í Kassel rann sitt skeið 1992,
eða jafnvel fyrr.
Allt skal þannig á brennidepli ef
safna- og sýningarstjórar kasta
boltanum á milli sín, og gildir einu
hvaða meðul þeir nota eða hvort
aðrir séu með á nótunum. Þeirra er
valdið og vísum gikkjum kemur
ekki par við hvað er að gerast utan
þeirra sjálfsmíðaða radíuss.
Það sem helst einkennir svo
framkvæmdir sem slíkar er hinn
óheyrilegi kostnaður er hleypur upp
úr öllu valdi, með tilheyrandi tapi.
Hermdu fréttir, sem nú hafa verið
staðfestar, að hér standi hnífurinn í
kúnni og sýningin strandað á pen-
ingakröfum þein-a í Frans. Hefur
þeim trúlega hugnast að láta nor-
rænu þjóðimar þar með taka þátt í
kostnaðinum, hugsanlega hallanum
vegna sýningarinnar í París. Þeir
féllu þó frá þeim kröfum á endanum
eftir að öll norrænu söfnin höfðu
gefíð hugmyndina upp á bátinn. Þá
var það orðið of seint íyrir Listahá-
tíð í Reykjavík, en af þessu má sitt-
hvað læra ef viíl.
Loks seinkaði það enn sýning-
unni Stiklað á straumum að ráða-
menn borgarinnar gripu tækifærið
og breyttu Kjarvalsstöðum í kjör-
stað í nýafstöðnum kosningum, sem
lýsir blendinni virðingu fyrir Lista-
hátíð, er þar fyrir utan gróf van-
helgun á staðnum. Kannski hefur
það einhvern tímann tíðkast í aust-
antjaldslöndunum að breyta lista-
söfnum í kjörklefa, eða bananalýð-
veldum heimsins, en komi menn
með dæmi um viðlíka lágkúru meðal
menningarlanda vestursins. En af
framanskráðu má væntanlega ráða
að minnst er við stjóm Kjarvals-
staða að sakast.
Hins vegar bera menn þar á bæ
fulla ábyrgð á því að nefna þetta
samsafn aðfanga frá tíð fyrri for-
stöðumanns og handbenda hans
„úrval úr eign safnsins", að Kjar-
valsmyndunum undanskildum, og
eru stór orð að standa við. Lýsir
takmarkaðri virðingu fulltrúa kyn-
slóðarinnar sem fann upp djúpu
diskana á íyrri innkaupum Reykja-
víkurborgar, og er mjög í anda þess
að afskrifa annað í samtímanum og
eldri kynslóðir um leið. Þetta á svo
að vera til sýnis yfir sumarmánuð-
ina og telja innlendum sem erlend-
um trú um að sé rjómi íslenskrar
samtímalistar, ekkert minna en
meginstraumar síðustu áratuga og
gild sjónmenntasaga um leið.
Enginn er hér að gera lítið úr
framkvæmdinni einni og sér, tala
gegn þessum verkum né þeirri list
og boðskap sem þau frambera,
heldur hinu misvísandi nafni sýn-
ingarinnar, sem leiðir ókunna á
nokkrar villigötur um íslenzka list-
sköpun á tímabilinu. Hvergi kemur
nefnileg? fram, að í höfuðatriðum sé
um innkaup allra síðustu ára að
ræða, og engir eru hér sérstaklega
nefndir til ábyrgðar. Ekki geng ég
svo langt að nefna þetta hneyksli
eins og listunnandi nokkur í óspurð-
um fréttum, en þetta er afar klaufa-
leg gerð og var því ekki vikist und-
an að vekja hér athygli á. Og að auk
þarfnast það útskýringar að útlend-
ingur á hér myndaröð, sem þótt
myndefnið sé íslenzkt telst afar
frumlegur og nýstárlegur gjörning-
ur, þótt slíkur liðs- og blóðauki
þekkist í útlimavirkt hvers konar.
Ef nafn sýningarinnar væri Stikl-
að á straumum, ný aðföng má vera
alveg víst að menn nálguðust hana
frá allt öðru og réttara sjónarhorni,
en hið misvísandi heiti gefur aðrar
væntingar, leiðir til allt annarra við-
bragða. Nýstraumamir eru margir
vel að merkja og Palli ekki einn í
heiminum.
Hér er að auk um að ræða sam-
safn myndverka, ásamt innsetningu
og hljóðverki, sem eiga það að meg-
inhluta sameiginlegt að hafa verið
sýnd í húsinu áður á undangengn-
um árum. Gefur ástæðu til að vísa
til og minna á, að verk fjölmargra
íslenzkra samtímalistamanna í eigu
safnsins sjást þar aldrei. Hver vill
vera ábyrgur fyrir því, að þau taki
mörg hver ekki einnig til meðferðar
„kjama hlutanna, sem er listsköp-
unin sjálf1? Loks eru myndir Kjar-
vals að mestu gamlir kunningjar
sem margoft hafa verið uppi, gam-
alt og þreytt úrtak og honum tak-
markaður sómi sýndm- með þeirri
síbylju ófrumlegra endurtekninga,
einkum í ljósi 5.000 verka meistar-
ans sem munu í eigu safnsins.
Listamennirnir völdu að stómm
hluta sjálfir verkin á sýninguna og
settu upp en hafa vart haft til þess
nægilegan tíma, því útkoman er
naumast nógu markviss, sum verk-
anna hálf utangátta og umkomu-
laus. Ekki verður séð hvaða hlut-
verki verk Alfreðs Flóka, Errós og
Jóns Gunnars gegna í þessari sam-
antekt en verk þeirra fyrstnefndu,
sem eru innst í vestri sal, njóta sín
sýnu best. Hins vegar er taflmönn-
um Jóns Gunnars frá 1981 raðað í
skelfilegasta rými hússins, eftir
endilöngum göngum tengirýmisins,
og útkoman eftir því, að auk til
muna afleitari er sól er hátt á lofti.
Vel er við hæfi að hafa kol- og
pennateikningar Alfreðs Flóka á
endilöngum endaveggnum, sem
víða í sambærilegum húsakjmnum
telst heiðursveggur, sbr. konungs-
vegginn á Charlottenborg í Kaup-
mannahöfn. Listamaðurinn hefði
nefnilega orðið sextugur á þessu
ári, en ekki held ég þó að það sé
endilega tilefnið. Flóki og Guð-
mundur Erró teljast hver á sinn
hátt fulltrúar hræringa sem hafa
verið skilgreindar sem síðhjástefna
eða postsúrrealismi, og hin stóra
mynd Errós úr myndaröðinni
„Abolition des races“, afnám kynj-
anna, tileinkuð Ninu Thoren, 1959-
63, nýtur sín mjög vel. Maður kenn-
ir áhrifa þeirra Wilfrido Lam og
Roberto Matta, þótt útfærslan beri
ótvíræð einkenni listamannsins, öll
gild list er vel að merkja víxlverkun,
að deila reynslu. Þetta tímabil og
það sem fylgdi fram til 1975 tel ég
hið áhrifaríkasta og mikilvægasta á
öllum ferli hans.
Naumast ástæða til að fara í
saumana á fleiri verkum sem þegar
hafa fengið umsagnir í blaðinu í til-
efni sérsýninga á næstliðnum árum,
en hverjum og einum frjálst að
nálgast þau með sínu lagi.
Bragi Ásgeirsson
Leiðrétting
í LISTDÓMI mínum, Óvita- og
hjástefna / Dada og surrealismi, féll
burt hluti tilvitnunar í skrif Comte
de Lautréamonts. Rétt er hin nafn-
kennda setning svohljóðandi: Hið
tilviljunarkennda stefnumót sauma-
vélarinnar og regnhlífarinnar á
skurðarborðinu...
Nýjar bækur
Stærsti vef-
stóll landsins
TEKIÐ hefur gildi sumaropnun
Byggðasafns Árnesinga í Húsinu
og Sjóminjasafnsins á Eyrar-
bakka. Húsið er opið kl. 10-18 en
Sjóminjasafnið kl. 13-18 alla
daga til 31. ágúst. Sami að-
gangseyrir gildir að báðum
söfnunum.
Húsið er í hópi elstu bygginga
landsins, byggt árið 1765 og var
frá upphafí og til ársins 1926
heimili kaupmanna og annars
starfsfólks Eyrarbakkaverslun-
ar. Nú hýsir Húsið Byggðasafn
Árnesinga. Þar gefur að líta
safnmuni sem tengjast sögu
Hússins, verslunar á Eyrar-
bakka og einnig er þar ýmsir
munir tengdir sögu héraðsins.
f borðstofu Hússins hefur ver-
ið settur upp vefstóll, tveggja
metra langur og er af fróðum
talinn stærsti vefstóll landsins.
Hann var smíðaður haustið 1938
í Trésmiðju Eyrarbakka fyrir
Heimilisiðnaðarfélag fslands
sem rak um tveggja ára skeið
rétt fyrir seinni heimsstyrjöld
vefstofu í Húsinu á Eyrarbakka.
Þá voru eigendur Hússins Ragn-
hildur Pétursdóttir og Halldór
Kr. Þorsteinsson sem kennd
voru vð Háteig í Reykjavík.
1 sjóminjasafninu eru munir
frá Eyrarbakka með áherslu á
sjósókn, iðnað og félags- og
menningarsögu síðustu 100 ára.
Merkasti safngripurinn er ára-
skipið Farsæll sem stendur þar
inni með rá og reiða.
• NY lækninga- og sjálfshjálpar-
bók um höfuðverkjarsjúkdóminn
mígreni er komin út. Hún ber og
heitið „Ný lyf, náttúrulækningar
og sjálfshjálp.“
í kynningu segir: „Þetta er yfir-
gripsmikið rit, fjallar um allar
hliðar þessa þjáningarfulla sjúk-
dóms, sem veldur þjóðfélaginu
miklu vinnutapi. Áætlað er að 7-10
þús. manns hér á landi eigi við
verulegan mígrenvanda að stríða.
Aðeins hluti þeirra leitar sér
lækningar. Sá orðrómur liggur á,
að læknar geti ekkert hjálpað.
Fyrst í bókinni er lýsing sjúk-
dómsins, orsakir hans og kveikja.
Þá er fjallað um hefðbundnar
lækningaaðferðir sem ekki hafa
skilað fullum árangri. Þá verður
þrautalendingin að leita óhefð-
bundinna lækninga og um þá
möguleika fjallar meginhluti bók-
arinnar, um sjálfshjálp, mataræði,
matarofnæmi, slökun, hugleiðslu
og þá er komið að þeirri staðreynd
að ýmsar náttúrulegar lækningar
eins og kínversk nálarstunga,
grasalækningar, hómópatía, sál-
ræn heilun og svokölluð beinajöfn-
un hafa reynst mjög árangursrík-
ar við mígreni.
Mígrenbókin er ensk að upp-
runa, höfundurinn Eileen Herz-
berg hefur í heimalandi sínu gerst
forgöngumaður af hugsjón fyrir
samhæfingu almennrar læknis-
þjónustu og óhefðbundinna lækn-
inga.“
í bókarlok eru heimildaskrár,
nafnaskrár og leiðbeiningar
Mígrensam takanna.
Sjálfshjálparbók Vasa um
mígreni er gefin út af Fjölva-Vasa.
Mígrenbókin er 208 bls. og skiptist
í 13 aðalkafla.