Morgunblaðið - 17.06.1998, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1998 45.
AÐSENDAR GREINAR
! Á að eyðileggja íslenska torfæru
með reglugerðabulli?
ÉG GET ekki lengur orða bund-
ist, en ég hef verið með annan fót-
inn í torfærunni síðan ‘90 og þekki
1 vel til í þeirri íþrótt. Svo virðist
1 sem starfsmenn LIA (Landssam-
m band íslenskra akstursíþróttafé-
™ laga) hafi eitthvað lítið fyrir stafni
yfir veturinn því á hverju vori
koma þeir með nýjar reglur sem
stundum virðast samdar bara til
að semja eitthvað. Yfirleitt finnst
þeim algjört aukaatriði að hafa
fyrir því að spyrja keppendur álits
og oftar en ekki eru þessar reglur
w ekki kynntar fyrr en daginn áður
eða sama dag og keppni fer fram.
Reyni einhver að andmæla, þá á
^ hann á hættu að vera visað frá
keppni. Hefur það gerst að kepp-
anda var vísað frá þegar keppni
var lokið vegna andmæla sem
hann bar fram fyrir keppni, í stað
þess að vísa honum frá áður en
keppni hófst, ef það var þá yfirleitt
ástæða til. Eg ætla að nefna tvær
nýjar reglur sem komu fram í
Ídagsljósið daginn fyrir fyrstu
keppni ársins eða þann 22.5.98.
Ein sú fáránlegasta sem ég hef séð
| er að ef eitthvað bilar þá hefur
keppandi heilar 17 mínútur frá því
að hann hefur lokið tilraun sinni,
til að lagfæra og koma sér til baka
inn á svo kallað „bannsvæði" en
þessi regla um bannsvæði var
sennilega sótt í rallýið,
en þar má hvorki gera
við né bæta á bensíni.
Það sjá nú allir heil-
vita menn að þetta
einfaldlega gengur
ekki, eða halda þeir
kannski að hægt sé að
skipta um drifhlutfall
eða heila sjálfskipt-
ingu á 15 mín. eða
jafnvel styttri tíma því
að það tekur aldrei
minna en 6-12 mín. að
koma biluðum bíl á
viðgerðasvæði. Þetta
segjast þeir gera til að
búa til skemmtilegra
sjónvarpsefni. Þessi
17 mínútna regla er alveg út í hött
og mun leiða til þess að úrslit ráð-
ist af bilanatíðni en ekki hæfni
ökumanna, sem er ekki sanngjarnt
vegna þess að hlutir geta bilað þó
nýir séu og álagið er gífurlegt á
þessum bílum.
En athugum eitt, ég held að það
hafi enginn verið ósáttur við við-
gerðarhléin eins og þau voru í
fyrra og hvers vegna að vera að
breyta því sem allir eru sáttir við?
Svo ég skýri það fyrir þeim sem
ekki þekkja til þá var það þannig
að keppandi hafði tíma frá því að
eitthvað bilaði þangað til það var
komið að honum í
næstu braut, og dugði
stundum ekki til. Eigi
að fara að setja fyrir-
fram ákveðinn við-
gerðatíma verður það
að vera í einhverjum
takt við raunveruleik-
ann.
Önnur regla sem
mig langar til að minn-
ast á hér er sú regla að
bíla má ekki hreyfa að
lokinni síðustu braut
þar til kærufrestur
rennur út. Þetta er
einnig sótt eitthvert
annað, til dæmis þá er
þetta svona í formúl-
unni. En þess ber að gæta að þar
eru allir bílar byggðir á sama
grunni, þeir eru jafn breiðir, þeir
eru allir á eins dekkjum, þeir verða
að vera allir álíka þungir enda eru
dæmi þess að sæti var dæmt af
keppanda vegna þess að kælikerfi
bílsins hafði lekið og bíllinn því of
léttur. í torfærunni á íslandi þurfa
menn að fylgja vissum öryggisregl-
um hvað varðar veltibúr, öryggis-
belti, bremsur, stýrisbúnað o.fl.,
svo eitthvað sé nefnt, og er það hið
besta mál. Hvað smíði bílanna
varðar þá hafa menn frjálsar hend-
ur og hver getur komið með sína
hugmynd. Þetta gerir keppnina
ennþá skemmtilegri og hver hug-
mynd fær að njóta sín, breytum því
ekki!
Þannig sést að það er ekkert að
kæra hvað varðar bílana því þeir
eru skoðaðir fyrir keppni og ef þeir
fá skoðun á öll öryggisatriði þá er
Svo virðist sem starfs-
menn LÍA hafí lítið fyr-
ir stafni yfir veturinn,
segir Ásgeir Yngvason,
því á hverju vori koma
þeir með nýjar reglur.
ekkert uppá þá að klaga þannig að
þessi regla er óþörf.
Eitt er það sem mætti breyta
aftur til fyrra horfs, það er að hafa
einn dómai-a frá hverjum lands-
fjórðungi, það var í reglum en
kunnugir segja að sú regla hafi
gufað upp. Ég er ekki að ætla nein-
um að vera hlutdrægur en þetta
fyrirkomulag minnkar líkur á
ójöfnum dómum. Einnig er óviðun-
andi að keppendur í torfærukeppni
þurfi að greiða keppnisgjöld þar
sem afkoma þessara keppna er
mjög góð. Keppendur samjpykktu á
Ásgeir
Yngvason
1 Um gagnagrunna
' á heilbrigðissviði
i
i
i
i
i
I
1
I
I
Fjórðungi bregður til fósturs
íslenzk erfðagreining og fleiri
vinna merkilegt starf hér á landi
við rannsóknir á stökkbreyttum
genum og tengslum þeirra við arf-
genga sjúkdóma. Ekkert er þó nýtt
undir sólinni er sagt, enda eru
rannsóknir af þessu tagi ekki nýjar
af nálinni. Hins vegar hefur mönn-
um orðið ljóst, að auðveldara kann
að vera að stunda þessar rann-
sóknir hér á landi en annars stað-
ar. Er það vegna lítillar íblöndunar
aðkominna ei'fða í 35 kynslóðir, ít-
rekaðrar mannfækkunar af völdum
margs konar hallæris og fjöl-
breyttra heimilda um ættartengsl
Islendinga.
Rannsóknir þessar geta leitt í
ljós tengzl sjúkdóms við eitt eða
fleiri stökkbreytt gen. Er það
fyrsta skrefið á langri leið til að
skýra þýðingu þessara erfðagalla
fyrir þróun sjúkdómsins. Það eitt
að sýna fram á, hvernig stökk-
breytt gen og sjúkdómur eru sam-
ferða kynslóðunum á ættartrénu,
leiðir ekki af sjálfu sér til þróunar
lækningaaðferða. Kemur þar ýmis-
legt tO.
í fyrsta lagi liggur ekkert fyiár
um það, þegar sökudólgurinn (þ.e.
hið stökkbreytta gen) fínnst, með
hvaða hætti hann veltir hlassinu, ef
svo má að orði komast. I annan
stað hafa menn ekki fyllilega á
valdi sínu tækni til viðgerða á
erfðagöllum og kunna alls ekki að
hindra flutning þeirra milli kyn-
slóða nema með ósiðlegum aðferð-
um. í þriðja lagi kann að koma í
ljós að fleiri en eitt stökkbreytt gen
fylgja tilteknum sjúkdómi. Hefst
þá sú vandasama vinna að skýra
innbyrðis tengsl þeirra og þýðingu.
Síðast en ekki sízt eru umhverfis-
þættir t.d. lifnaðarhættir og örver-
ur (sýklar) mjög mikilvægir áhrifa-
valdai- um þróun margra sjúk-
Upplýsingar eru ekki
nafnlausar, segir Sig-
urbjörn Sveinsson, ef
með einhverjum hætti
er hægt að tengja þær
upprunanum.
dóma, þótt arfgengir séu. Vil ég
skýra þetta samhengi með einfóldu
dæmi.
Vísindamönnum tekst að finna
stökkbreytt gen í öllum einstak-
lingum með tiltekinn sjúkdóm.
Sjúkdómurinn leggst á 1% þjóðar-
innar. I ljós kemur, að hið stökk-
breytta gen er að finna í 20%
þeirra, sem heilbrigðir eru. Með
öðrum orðum: Fimmtungur þjóð-
arinnar ber erfðagallann án þess
að hafa sjúkdóminn. Þá er úr
vöndu að ráða. Hér
þarf greinilega fleiri
en einn lykil tO að
opna dyrnar. Annað-
hvort ráða fleiri gölluð
gen sjúkdómsþróun-
inni eða óþekktir um-
hverfisþættir.
Fjórðungi bregður
til fósturs eins og for-
feðurnir höfðu glöggan
skOning á.
Gagnabankar
Leitin að göOuðum
genum kann að taka
enda eins og spáð hef-
ur verið. Lausnin á
ráðgátum sjúk-
dómanna er hins vegar í mörgum
tilvikum ekki við sjóndeildarhring.
Ein leiðin til fyrirheitna landsins
kann að vera sú að tengja saman í
einum gagnagrunni eða „banka“
upplýsingar um arfgerð, ættartré
og heilsufar allra Islendinga. Til
viðbótar þessu væri gagnlegt að
hafa upplýsingar um lífsstfl, sem fá
má t.d. með notkun gagnagrunna,
sem innihalda upplýsingar um ráð-
stöfun fjármuna, t.d. til kaupa á
matvælum, í frítíma, ferðalög, til
áfengiskaupa o.fl. o.fl.
Upplýsingar í slíkum gagna-
bönkum má hafa ópersónutengdai'
eða „dulkóðaðar“ eins og sagt er.
Þessi gögn hafa hins vegar orðið
til vegna einstaklinga, lífs og lið-
inna, og allar nýjar upplýsingar,
sem til verða, eru tengdar einstak-
lingum. Því verða þeir, sem vinna
með grunninn, að hafa greiða leið
að erfðaupplýsingum, ættartrénu
og heilsufarsupplýsingunum á per-
sönutengdu formi til þess að
tengja þessar upplýsingar við sam-
tímann og koma inn
nýrri vitneskju, sem
til verður. Annað er
markleysa.
Upplýsingar eru
einungis nafnlausar, ef
undir engum kringum-
stæðum er hægt að
finna uppruna þeirra.
Upplýsingar eru ekki
nafnlausar, ef með ein-
hverjum hætti er hægt
að tengja þær upp-
runanum. Jafnvel þótt
þeir, sem rannsaka
þessarar upplýsingar,
geti með engu móti
leitað uppruna þeirra,
eru þær ekki nafnlaus-
ar, ef einhver einstaklingur eða
stofnun hefur getu til að leita þessa
uppruna.
Þessar staðreyndir valda eðli-
lega áhyggjum, sem eru raunhæfar
og tengjast mannréttindum, per-
sónuvemd og hugsanlegri meðferð
þeirrar þekkingar, sem aflað verð-
ur. Sú meðferð er ófyrirséð.
Nokkuð bar á klisjukenndum
eða stöðluðum fullyrðingum um
einmitt þetta efni í þeirri stuttu
umræðu, sem fram fór á vordög-
um. Látið var í veðri vaka, að allar
upplýsingar yrðu „gulltryggðar",
sem í gagnagrunninn færu.
Það er blekking.
Löggjafinn hefur skyldur þessu
tengdar. Sé það ásetningur hans að
koma lögunum á, er nauðsynlegt
að fram komi í umræðum um fram-
varpið skilningur á þeim vemleika,
sem við blasir. Trúnaðurinn er
brothættur, sem um er vélað, svo
ekki sé fastar að orði kveðið.
Höfundur er læknir.
Sigurbjörn
Sveinsson
sínum tíma að greiða keppnisgjald
og átti það að leiða til betra keppn-
ishalds og bættrar aðstöðu kepp-
endum til handa, en það hefur ekki
gengið eftir nema síður sé.
Svona mætti lengi telja en ég
ætla að láta þetta duga. Menn
verða að fara að átta sig á því að
þetta stendur allt og fellur með
keppendum. Það eru þeir sem
smíða bflana og leggja í allan
kostnað og án þeirra væri engin
torfæra. Þetta er eitt vinsælasta
sjónvarpsefni hér á landi og er
einnig í mikilli sókn erlendis og það
verður að passa sig á því að kaf-
færa þetta ekki í einhverju reglu-
gerðabulli.
Nú kann einhver að segja að
þetta sé nú svona og svona í rallýi ’
og formúlu og fleiri greinum akst-
ursíþrótta en það má ekki gleyma
einu. íslensk torfæra átti sér lengi
vel ekki hliðstæðu í heiminum þótt
það sé farið að apa þetta eftir sum-
staðar erlendis í dag.
Ég veit að ég tala fyrir munn
margra sem að þessari íþrótt koma
að torfæran hefur vissa sérstöðu
og hún á ekki endilega að þurfa að
lúta reglum frá öðrum því þær ein-
faldlega passa ekki alltaf. LIA
verður að fara að sjá að það er tor-
færan að öðrum ólöstuðum sem
heldur þessu uppi og borgar laun
þeirra sem framleiða þættina. En
hvað fá þeir í staðinn? Hertar regl- •{;
ur, nýjar reglur, meiri refsingar,
og þegar þeir ætluðu að fá að sjá
samninginn sem gerður hefur verið
við erlendar sjónvarpsstöðvar um
sýningar á þessu efni til að sýna
væntanlegum styrktaraðilum þá
gekk það mjög illa. Ég er viss um
að keppendur koma aldrei til með
að sjá krónu af þeim peningum
sem væntanlega eiga eftir að koma
inn fyrir sýningar á þessu efni er-
lendis, eða hvað? Ja, það væri nú
líkt Islendingum að klúðra útflutn-*-
ingi á þessu eins og svo mörgu
öðru. Hugmyndin var að koma
meira inná þættina og umfjöllun
þeirra en þar sem svona bréfum er
bara ætlað visst pláss þá verður
það að bíða betri tíma.
Ég vona að LIA láti af þessari
reglugerðavitleysu því það hefst
ekkert uppúr því nema leiðindi og
óánægja. Jafnframt væri óskandi
að keppendur færu að taka sig
saman í andlitinu og gera sín sam-
tök virkari svo hægt sé að hafa
eitthvert mótvægi við þessa LÍA
klíku.
Höfundur er áhugamaður um
torfæru.
YAMAHA
Utanborð<>m
★2-250 hö
★Gangvissír
Öruggir
Endingar-
góðir
Skútuvogi 12A, s. 5681044
<
Tolla
Grafík-dagar! 25% afsldttur
Nu gefst tœkifœri til að eignast verk eftir _ ^ . f y#
Góð gretðslukjör
Kjartan Guðjónsson
• Hauk Dór • Jón Reykdol RAMMA tÖL
• Braga Asgeirsson • Þórð tíall MIÐSTÖÐIN SÓLTÚNI 10 - SÍMI 511 1616 1™ (SIGTÚNI)