Morgunblaðið - 17.06.1998, Blaðsíða 40

40 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
►
Kaffi
í Bonn
„Evrópski leikritatvíæringurinn er í
rauninni stofnaður til höfuðs þeirri
einsleitu menningarlegu hugsun sem
hugmyndafræðin að baki Evrópska
efnahagssvæðinu felur í sér. “
Evrópska leikritahá-
tíðin í Bonn hefst á
morgun hinn 18.
júní og stendur í 10
daga. Þetta er í
fjórða sinn sem hátíðin er haldin
en fyrst var efnt til hennar 1992
og síðan á tveggja ára fresti upp
frá því. Islenskt leikhús hefur
tekið þátt í hátíðinni frá 1994 og
er því með í þriðja sinn í ár; leik-
ritið Kaffí eftir Bjarna Jónsson í
uppfærslu Þjóðleikhússins varð
fyrir valinu að þessu sinni, áður
hafa verið sýnd á hátíðinni Hafíið
eftir Olaf Hauk Símonarson í
uppfærslu
VIÐHORF
Eftir Hávar
Sigurjónsson
Þjóðleikhússins
1994 og
Himnaríki eftir
Arna Ibsen í
uppfærslu
Hafnarfjarðarleikhússins 1996.
Leikritatvíæringurinn í Bonn
skipar ákveðna sérstöðu í Evr-
ópsku leiklistariífi. Yfirlýstur til-
gangur hátíðarinnar er að halda
fram því nýjasta í evrópskri
leikritun og þangað er eingöngu
boðið leikhúsum og leikhópum
með sýningar á innan við
tveggja ára gömlum leikritum.
Aherslan er lögð á höfundinn,
leikritið er í fyrirrúmi, uppfærsl-
an skipar annað sæti við val á
verki inn á hátíðina, þó vissulega
sé ekki skaði að því að hún sé
einnig fyrsta flokks. Eðli máls-
ins samkvæmt fer þetta tvennt
þó oftast saman, góður efnivið-
ur, gott leikrit, kallar fram það
besta hjá listamönnunum sem
leggja hönd á verkið, útkoman
verður nær alltaf góð sýning á
góðu leikriti.
Tvíæringurinn i Bonn hefur á
þeim örfáum árum sem liðin eru
frá tilurð hans náð þeirri stöðu
að verða stærsta og merkasta
samtímaleikritahátíð Evrópu og
hugsunin að baki er einnig góð;
að sýna hversu fjölbreytt við-
fangsefni höfundar velja sér og
hversu margbreytileg menning-
arleg hugsun þrífst á því svæði
sem í dag nefnist einu nafni
Evrópska efnahagssvæðið. Evr-
ópski leikritatvíæringurinn er í
rauninni stofnaður til höfuðs
þeirri einsleitu menningarlegu
hugsun sem hugmyndafræðin að
baki Evrópska efnahagssvæðinu
felur í sér; með tvíæringnum er
hinum fjölmörgu tungumálum
sem töluð eru á svæðinu haldið
fram og í ár gefur að líta 24 leik-
rit frá 22 Evrópulöndum. Ekki
þarf að hafa mörg orð um hlut-
verk eigin tungumáls í menning-
arlífi einnar þjóðar, mikilvægi
þess er augljóst og um leið og
haldið er fram kostum eins opin-
bers tungumáls fyrir alla, stend-
ur menningararfur hverrar
þjóðar og fellur með varðveislu
og endumýjun eigin tungumáls.
Um þetta er tekist á á mörgum
vígstöðvum í dag, en leikhúsið
og leikritaskáldin eru það vígi
sem stendur hvað traustast í
þeirri baráttu, án eigin tungu-
máls er skáldið vopnlaust. Líta
má á leikritahátíðina í Bonn
næstu tíu daga sem sameigin-
lega brýningu vopna þar sem
stefnt er saman tuttugu og fjór-
um leikhópum sem flytja nýj-
ustu leikrit evrópskra samtíma-
leikskálda á vel á annan tug
tungumála. Þetta skyldi haft í
huga þegar horft er í kostnað
við þátttöku lítillar þjóðar í al-
þjóðlegu samstarfi á borð við
Leiklistartvíæringinn í Bonn.
Þegar spurt er um ávinning
má auðvitað einnig benda á þá
miklu athygli sem tvíæringur-
inn í Bonn nýtur, sérstaklega í
hinum þýskumælandi heimi.
Fjölmiðlar í Þýskalandi hafa
sinnt hátíðinni af fagmennsku
og alvöru og stjórnendur leik-
húsa vítt og breitt um Evrópu
láta sig ekki vanta til að kynna
sér það nýjasta sem leikskáld
álfunnar eru að fást við. Is-
lensku leikritin tvö sem sýnd
hafa verið í Bonn á fyrri hátíð-
um hafa notið góðs af; Hafíð
hefur verið til skoðunar hjá leik-
húsum víða um Evrópu þó höf-
undurinn Olafur Haukur sé
fyrstur til að benda á að vegna
fjölda persóna í verkinu sé það
tæpast á færi nema stærri leik-
húsa að koma því á fjalirnar. En
athyglin sem verkin njóta verð-
ur til þess að vekja forvitni um
höfundinn og í þessu tilfelli hef-
ur annað leikrit Olafs Hauks,
Bílaverkstæði Badda, fengið
byr undir báða vængi og birst á
fjölunum víða í kjölfar sýningar
Hafsins í Bonn 1994. Himnaríki
eftir Arna Ibsen hefur farið sig-
urför um Skandinavíu frá því
það var frumsýnt í Hafnarfirð-
inum haustið 1995. Það hefur
víða verið sett upp og allmörg
leikhús eru með það til skoðun-
ar. Verkið naut óskiptrar at-
hygli í Bonn fyrir tveimur árum
og sýningin varð ein sú vin-
sælasta á hátíðinni.
Það er um 20 manna hópur
frá Þjóðleikhúsinu sem leggur
upp með Kaffí, nýjasta leikrit
eins af okkar yngri leikritahöf-
undum, til Bonn á næstu dögum.
Sýnt verður þann 23. júní á
Werkstadtsbuhne í Bonner
Schauspielhaus, sem mun vera
heimkynni borgaróperunnar í
Bonn. Kaffí er þriðja leikrit
Bjai-na Jónssonar en áður hefur
hann skrifað Mark sem sýnt var
af Skagaleikflokknum 1995 og
þar áður Korkmann sem flutt
var í leiklestri í Þjóðleikhúsinu
fyrir nokkrum árum. Kaffi er
verðugur fulltrúi íslenskrar
samtímaleikritunar, því þar er
lýst íslensku nútímafólki sem á í
baráttu við fortíð sína og fram-
tíð, hvar á þetta fólk að stað-
setja sig í nútímanum, spyr höf-
undurinn án þess þó að nokkurs
staðar örli á spurningarmerki í
verkinu; áhorfandinn fær
óáreittur að spyrja spuming-
anna sjálfur á meðan höfundur-
inn dregur upp hverja myndina
af annarri. Vafalaust spyrja
margir Evrópubúar sig hins
sama í dag, erum við það sem
við vorum og verðum við það
sem við viljum verða, og vitum
við þá nokkuð hvað við viljum
eða nægir okkur einfaldlega að
vera bara í boltanum.
Hvar eru stórsigrar
félagshyggjuaflanna?
í KJÖLFAR nýaf-
staðinna sveitarstjórn-
arkosninga reyna
vinstrimenn allt hvað
þeir geta til að telja
sjálfum, sér og öðrum
trú um að þeir hafi
unnið stórsigur. Sú
plata hljómaði strax á
kjördag í ljósvakamiðl-
unum og hefur haldið
áfram í blöðunum að
undanförnu. Stað-
reyndin er hins vegar
sú að sameiginleg
framboð Kvennalista,
Alþýðubandalags og
Alþýðuflokks unnu
nánast hvergi á ef fylgi
þeirra nú er borið saman við fylgi
sömu flokka í síðustu kosningum.
Litið framhjá kosningasigrum
sjálfstæðismanna
Ofstæki vinstrimanna er svo
mikið að þeir kjósa að líta framhjá
kosningasigrum sjálfstæðismanna.
Hreinn meirihluti á Seltjarnarnesi,
Garðabæ, Stykkishólmi, Seyðis-
firði, Snæfellsbæ, Bolungarvík,
Bessastaðahreppi, Vestmannaeyj-
um og Þorlákshöfn. I Reykjanesbæ
og Hafnarfirði voru líka unnir
kosningasigrar sem og víðar. Kosn-
ingarnar endurspegluðu traust
kjósenda á þvi hæfa fólki sem að
listunum stóð ekki síður en trú á
árangri núverandi ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks. Samstarf þessara flokka
hefur víða skilað sér í mikilli og far-
sælli uppbyggingu, sbr. Reykjanes-
bæ og Kópavog. Kópavogur vinstri-
manna var hornreka í samfélagi
sveitarfélaga en er nú orðinn að
blómlegri fyiinnynd.
Sölutorg stjórnmálanna
I anda vinstrimanna gæti ég með
útúrsnúningum haldið því fram að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi verið
sigurvegari kosninganna í Reykja-
vík. Ótrúverðugleiki slíkra raka
eins og raka vinstri-
manna skini þó í gegn.
Svo ég sæld lýsingar
á sigri R-listans í
Reykjavík til fræðanna
þá má segja að um hafi
verið að ræða sigur
„persónustjórnmála
yfir flokksræði“, sigur
Ingibjargar Sólrúnar.
Ingibjörg Sólrún sýndi
hugrekki með því að
verja einstaklinga sem
skv. almennum skil-
greiningum teljast
fjárglæframenn. Ref-
skákin tókst samt með
ágætum, peðinu fórnað
að Ioknum kosningum
og komið í veg fyrir drottningar-
fórn. Öllu sorglegra er að skamm-
tímahagsmunir hafi verið teknir
Vinstrimenn beita
blekkingum segir
Andrés Andrésson
til að þagga niður
efasemdaraddir um
sameiningu.
fram yfir langtímahagsmuni heild-
arinnar.
Lífróður vinstrimanna
Sigur R-listans verður með engu
móti skilgreindur sem sigur jafnað-
armanna og félagshyggju frekar en
víðast annars staðar á landinu.
Ekki má gleyma þátttöku fram-
sóknarmanna i framboði R-listans.
Það hlýtur að vera talsverð niðm--
læging fyidr frjálslynda miðjumenn
að þurfa að draga vagn félags-
hyggjunnar í Reykjavík án þess að
njóta sannmælis. Þegar til lengri
tíma er litið var þetta Pyrrhosar-
sigur framsóknarmanna nema þeir
séu að róa að því öllum árum að
leggja sig niður eins og Alþýðu-
flokkurinn er á góðri leið með að
gera.
Greinarskrif og margháttaðar yf-
irlýsingar jafnaðarmanna og fé-
lagshyggjufólks um sigur eru jafn
skiljanlegar og þær eru ósannfær-
andi. Sannfærandi sigur í afstöðn-
um kosningum átti augljóslega að
þagga niður raddir efasemdar-
manna um gildi sameiningar. Sigui-
eflir baráttuandann og ekki veitti
vinstrimönnum af. Fundarherferð
sameiningarsinna um landið á sín-
um tíma varð að fjölmiðlaathlægi
þar sem víða þurfti að aflýsa fund-
um vegna áhugaleysis. Ekki er
hægt að ætlast til þess að slagorða-
flaumurinn einn kyndi undir póli-
tískum trúarhita.
Eg er sannfærður um að félag-
hyggjufólk og jafnaðarmenn muni
einhverntíma renna saman í einn
flokk en sá tími er ekki á næstu
grösum. Eitt að sameinast í sveitar-
félögum þar sem samstaða er um
mörg mál. Á landsvisu þarf að taka
afstöðu í málum sem kljúfa heilu
flokkana eins og upptaka auðlinda-
gjalds, stóriðja eða aðild að ESB. I
kjördæmunum ríða þingmenn líka
um eins og hetjur um héruð og
neita að lúta í duftið fyrh' andstæð-
ingum sínum. Líklegt er að samein-
ing kalli á klofning þar sem róttæk-
ir vinstrimenn stofna til sérfram-
boða og frjálslyndir kratar finna
hag sínum betur borgið í Sjálfstæð-
isflokknum. Reyndar er flóttinn
þegar brostinn á í þunnskipuðum
liðssveitum Alþýðuflokksins eins og
yfirlýsingar fyiTum varaborgarfull-
trúa R-listans sanna.
Allan sannfæringarkraft vantar í
sjálfshól vinstrimanna eftir kosn-
ingar. Eg hef heldur enga trú á því
að félagshyggjumenn trúi eigin
blekkingarsmíðum og því alvar-
legra að þeir telji þær boðlegar al-
menningi.
Höfundur stundar nám ístjórnmála-
fræði rið HÍ.
Andrés
Andrésson
„Kristilegii kærleiks-
blómin spretta“
Forsætisráðherra
hefur klagað Ríkisút-
varpið fyrir hlutdrægni
í kosningabaráttunni.
Eftirfarandi af því til-
efni: I stað þess að
taka frambjóðendum
fagnandi, reyndu fjöl-
miðlar að útiloka þá.
T.d. var reynt með
valdi að þagga niður í
undirrituðum. Voru
þar að verki útvarps-
stöðvar, sjónvarps-
stöðvar og blöð. Morg-
unblaðið reyndist eini
frjálsi fjölmiðillinn á
landinu. Það má öllum
vera ljóst að mismunun
frambjóðenda er aðför að lýðræð-
inu. Allir frambjóðendur eru jafnir
þar til búið er að kjósa og það eru
kjósendurnir sem kjósa en ekki
fjölmiðlar. Er lýðræðið ekki i allra
þágu, líka fjölmiðla? Græða fjöl-
miðlar ekki á því að vera frjálsir og
lifandi?
Það kom í ljós að Valdið í þjóðfé-
laginu; flokkar, fjármagn og fjöl-
miðlar höfðu ákveðið fyrir löngu að
sleppa allri kosningabaráttu og
sviðsetja í staðinn hænsnaslag milli
Ingibjargar Sólrúnar og Árna Sig-
fússonar. Það kom á daginn að frú
Sólrún var líka frambjóðandi Sjálf-
stæðismanna sem unnu gegn Árna.
Allt sem truflaði þetta mynstur var
illa liðið. Það er dæmigert að helstu
umræðuefnin voru vasapeningar
Sverris Hermannsson-
ar og bókhaldsmappa
Hrannars Arnarsonar.
Sú ábyrga fjármála-
stjórn sem R-listinn
gumaði af (og er eina
afrek hans í húsnæðis-
málum) og fólst í því
að láta borgina kaupa
leiguíbúðirnar af
sjálfri sér, var ekki
nefnd. Stendur þó eftir
tveggja milljarða kr.
skuld í bankanum fyrir
ekkert!!! Svo kemur
skattur af sérstökum
húsaleigubótum og
rekstrarútgjöld Fé-
lagsbústaða h/f, en allt
þetta áttur leigjendurnir að borga.
„Húsaleiga ráðist af kostnaði borg-
arinnar við rekstur" segir borgar-
stjóri í Mbl. 1.10.1997 og hafði þa-
ráður talað um happdrættisvinn-
inga. Eftir að hafa étið ofan í sig
hvern happdrættisvinninginn eftir
annan varð borgarstjóri að draga í
land og eftir stendur skuldin og
óleyst vandamál. Fyrir þetta fé gat
borgin eignast 300 íbúðir til viðbót-
ar og trúlega leyst mesta húsnæðis-
vanda fátæks fólks í borginni. Þetta
mátti ekki heyrast og ástæðan kom
í ljós í útvarpsumræðum frá Al-
þingi eftir kosningar. Þar lofsungu
talsmenn ríkisstjórnar ný húsnæð-
islög og nefndu frumkvæði R-list-
ans í Reykjavík sem fyrirmynd.
Það er rétt, stefna borgar og ríkis
er sú sama, að losa sveitarfélögin
undan ábyrgð á húsnæðismálum og
styrkja séreignastefnuna, helsta
píningartæki alþýðunnar. Stjórnar-
andstaðan á þinginu var ekki trú-
verðug er hún lofsöng sigur „fé-
lagshyggjunnar" í borginni í öðru
orði, en bannsöng húsnæðislög rík-
isstjórnar í hinu.
Mér er sagt að hlutafélagshyggja
R-listans í húsnæðismálum hefði
varla verið samþykkt í flokkunum
sem að listanum stóðu, hefði hún
Forsætisráðherra og
útvarpsstjóri eiga
frumkvæði að könnun á
atferli fjölmiðla í kosn-
ingabaráttunni. Jón
Kjartansson fagnar því.
verið rædd þar. Borgarstjóraklíkan
sá við því með því að þurrka út
flokkana og lét R-listann bjóða sig
fram sjálfan.
Eg fagna frumkvæði forsætis-
ráðherra og útvarpsstjóra að könn-
un á atferli fjölmiðla í kosningabar-
áttunni. Könnunin þarf að ná til
allra fjölmiðla, því þeir sem kalla
sig frjálsa voru engu betri. Þeir
virtust ekkert síður hagsmuna-
tengdir. Kosningabarátta á að vera
opin og frjáls svo bæði frambjóð-
endur og kjósendur geti tjáð sig.
Annars er ekkert lýðræði nema í
orði.
Höfundur er formaður Leigjenda-
samtakanna og 3. maður á H-listan-
um í Reykjavík.