Morgunblaðið - 18.09.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1998 29
Á VEGUM Græna líf-
seðilsins fer Kynslóða-
hlaupið fi-am sunnudag-
inn 20. september á 10
stöðum á landinu. Græni
lífseðillinn er samstarfs-
verkefni Iþrótta og
Ólympíusambands Is-
lands og Heilbrígðis-
ráðuneytisins. Markmið-
ið með hlaupinu er að fá
sem flesta út til að
hreyfa sig. Að þessu
sinni er reynt að ná til
fjölskyldunnar. Mömm-
ur, pabbar, synir og
dætur, afar og ömmur,
frændur og frænkur.
Komið og takið þátt í
tveggja eða fjögurra km
skokki. Hlaupið eða gangið og njótið
þess að vera saman. Allh- eru hvattir
til að taka þátt í kynslóðahlaupinu.
Jafnfi’amt skulum við vera minnug
þess að með auknum rannsóknum er
æ betur að koma í ljós að hreyfing
eða trimm eykur þol og heilbrigði Uk-
amans. Svo mikil og góð eru þessi
áhrif að ef til væri lyf sem hefði svip-
uð áhrif mundu læknar
ávísa grimmt á það og
ríkið greiða stórar upp-
hæðir í lyfjakostnað.
Sem dæmi um þessi
góðu áhrif má nefna:
• Lækkar blóðfitu og
blóðsykur.
• Eykur slagkraft
hjai-tans.
• Hægh' á of hröðum
hjartslætti.
• Víkkai' æðai' og eyk-
ur blóðrás.
• Dregur úr hrörnun.
• Eflir krabba-
meinsvamh' líkamans.
• Minnkar offitu.
• Dregur úr streitu og
þunglyndi.
• Styi'kir vöðva og dregur úr úrkölk-
un beina.
Já, ef til væri lyf sem hefði þessi
sömu áhi’if, þá væri það mikið notað,
jafnvel þótt það kostaði háar upphæð-
ir. En lyfið er til. Það heith' trimm
eða hreyfing og það er ódýrt, kostar
lítið annað en smá fyrirhöfn og tíma.
Grænn lífseðill mælh með hreyfingu
Kynslóðahlaupið fer
fram sunnudaginn 20.
september. Magnús
Oddsson segir græna
lífseðilinn samstarfs-
verkefni Iþrótta- og
ólympíusambands Is-
lands og heilbrigðis-
ráðuneytisins.
a.m.k. þrisvar í viku, 20 mínútur í
senn. En það er með þetta lyf eins og
önnur lyf. Hægt er að taka of stóra
skammta í einu og þeir sem eru veilir
fyrh' þurfa að fara efth læknisráði.
Jafnframt skulum við hafa í huga
að lífsstíll hvers og eins hefur veruleg
áhiif á það hvernig okkur líður og
hvernig heilsa okkar er. Stóran hluta
kvilla og sjúkdóma má rekja til þess
lífsmynsturs sem við temjum okkur.
Áiiðandi er að efla skilning á gildi lík-
amsræktar, heilsuræktai' og hollra
lífshátta. Hér gildh hið gamalkunna,
að ætla sér ekki um of heldur taka lít-
il skref í einu og setja sér markmið í
samræmi við það.
Flestir ráða létt við tveggja eða
fjögurra km skokk eða göngu. Veram
samtaka í að rækta okkar eigin gai'ð,
okkar eigin líkama. Sjáumst í Kyn-
slóðahlaupinu.
Höfundur er í verkefnisstjórn
Græna lífseðilsins
Kynslóðahlaupið -
hreyfing fyrir alla
fjölskylduna
Magnús
Oddsson
Meðferð nýrnabilunar
BLÓÐSKILUN-
ARDEILD Landspít-
ala (,,gervinýra“) held-
ur upp á þrjátíu ára af-
mæli sitt um þessar
mundh. Þar fer fram
umfangsmikil starfsemi
sem þó fáh þekkja til.
Saga deiidarinnar var
nýlega rakin á síðum
Morgunblaðsins. Þessi
pistill gerh því stutt-
lega skil hverjir eiga
erindi á deildina og
hvað þar fer fram.
Nýrun gegna fjölþættu
hlutverki. Þau mynda
þvag en þvagið losar
líkamann við niður-
brotsefni próteina sem
sum hver hafa eituráhiTf. Þau
stjórna vökvabúskap líkamans með
því að laga magn þvagsins að vökja-
tekju. Þau framleiða hoiTnóna sem
ráða miklu um blóðmyndun, blóð-
þrýsting og ástand beina. Af þessari
upptalningu má vera ljóst að truflan-
ir á nýrnastarfsemi hafa víðtæk áhrif
á líkamann. Sjúklingur með nýrna-
bilun á lokastigi er yfirleitt fölur og
veikindalegur, með bjúg og háan
blóðþrýsting. Hann líður af þreytu,
lystarleysi og kláða. Hann deyr fljót-
lega ef ekki er hafin meðferð; nýi'na-
ígræðsia eða skilun.
Nýrnaígræðsla leiðh yfirleitt til
betra lífs en skilun. Sjúklingar með
nýrnagræðling þurfa að
vísu að taka ónæmis-
bælandi lyf og mæta
reglulega í efthlit en
margh eru vinnufærh
og lifa nánast eðlilegu
lífi. Þess vegna er reynt
að græða nýru í sem
flesta sem á þurfa að
halda. Það er þó ekki
hægt í öllum tilfellum
vegna aldurs, annarra
sjúkdóma eða ónæmis-
fræðilegra ástæðna. I
þessum tilfellum og
meðan beðið er efth
ígræðslu kemur til
kasta skilunarmeðferð-
ar. Skilunarferlið líkh
efth starfsemi nýrna;
blóðið er losað við óæskileg efni og
ofurmagn vökva.
Til eru tvær skilunaraðferðir;
blóðskilun og kviðskilun. Blóðskilun
fer þannig fram að blóði sjúklingsins
er dælt í gegnum síu í 4-5 klukku-
tíma í einu, þrisvar í viku. Sjúkling-
urinn hefur sjaldnast mikil óþægindi
meðan á meðferðinni stendur. Kvið-
skilun fer hins vegar þannig fram að
kviðurinn er fylltur vökva sem dreg-
ur til sín áðurnefnd efni úr blóði.
Með reglulegu millibili skiptir sjúk-
lingurinn um vökva gegnum mjóa
plastslöngu í kvið. Meðferðin er
nokkuð tímafrek en sjúklingurinn
getur sjálfur sinnt henni heima og
Það er í raun aðalstarfí
nýrnasérfræðinga,
segir Margrét
Arnadóttir, að koma í
veg fyrir lokastig
nýrnabilunar.
þarf því ekki að koma á skilunar-
deildina nema til eftirlits öfugt við
blóðskilunarsjúklinginn, sem bund-
inn er deildinni. Sjúklingurinn ræður
sjálfur mestu um hvor skilunarað-
fei'ðin er valin en læknisfræðilegh’
þætth geta spilað inn 1 valið. í dag
eru 22 sjúklingar í blóðskilun en 16 í
kviðskilun. Skilunarmeðferðin veitir
ekki fulla bót meina en viðheldur lífi,
jafnvel í áratugi. Lífsgæðin eru mjög
mismunandi og fara að miklu leyti
efth aldri og öðrum sjúkdómum.
Langvinnh bólgusjúkdómar eru
algengasta orsök nýrnabilunai' en
meðal annarra orsaka má nefna há-
þrýsting, sykursýki og arfgenga
nýrnasjúkdóma. Sem betur fer verð-
ur aðeins lítill hluti allra þehra sem
hafa þessa sjúkdóma fyrh því að
nýrun bili. Það er í raun aðalstarfi
nýrnasérfræðinga að reyna að koma
í veg fyrir lokastig nýrnabilunar.
Höfundur er sérfræðingur i nyrna-
sjúkdómum.
Margrét
Árnadóttir
Alþjóðleg’ur dag-
ur Alzheimers
21. september
ÞAÐ eru nærri 18
milljónir um heim ailan
sem þjást af minnissýki
(dementia). Þessi tala
mun að öllum líkindum
vera orðin tvöföld árið
2025. Félög minnis-
sjúkra um allan heim
hafa tekið höndum
saman og opnað um-
ræðuna um sjúkdóminn
og áhrif hans á fjöl-
skyldur og vini hinna
minnissjúku. Með nýj-
um lyfjum, betri rann-
sóknaraðstöðu og raun-
særri umræðu opnast
beti'i möguleikar til að
ná til einstaklinganna á
fyrstu stigum sjúk-
dómsins.
FAAS, félag áhugafólks og að-
standenda Alzheimerssjúklinga og
annarra minnissjúkra var stofnað
hér á landi 1985. Það hefur að
mai'kmiði að gæta hagsmuna skjól-
stæðinga sinna, efla umræðu og vit-
neskju um minnissjúkdóma og að
styðja við aðstandendur og aðra
umönnunaraðila með fræðslu, síma-
og leiðbeiningaþjónustu.
Félagið hefur gefið út bæklinga
og bækur til að auka þekkingu fólks
á sjúkdómnum og nú í lok síðasta
árs gaf FAAS út bókina „Karen - í
viðjum Aizheimers“. Með haustinu
verður gefin út bókin „Af hverju
svarar þú mér ekki - Afi?“ og er
hún ætiuð barnabörnum minnis-
sjúkra.
Húsnæði félagsins að Austurbrún
í Reykjavík er í uppbyggingu og
gera stjórnaraðilar félagsins sér
vonir um að aðstaða myndist þar til
ýmiss konar fræðslustarfsemi fyrir
aðstandendur og aðra umönnunar-
aðila minnissjúkra og jafnframt að
félagið geti opnað dagvistunarað-
stöðu með helgardvöl, sem mögu-
legan valkost. Skrifstofa félagsins
mun flytja í húsið strax og auðið er
og þar mun myndast fundaraðstaða
fyi'ir félagsmenn. Til að af þessu
geti orðið þarf að koma til stuðning-
ur frá stjórnvöldum og hagsmuna-
aðilum.
FAAS er eitt af aðildarfélögum
Alzheimerssamtakanna á Norður-
löndum. SAmeiginlegir fundir eru
árlega og var hann haldinn hér á
landi árið 1997 og var vel sóttur.
Jafnframt er félagið aðili að evr-
ópsku Alzheimersamtökunum.
Síðastliðið haust tóku alþjóðlegu og
evi’ópsku samtök Alzheimerssjúk-
linga höndum saman og héldu 1500
manna ráðstefnu í Finnlandi. Þetta
var mjög vel heppnuð ráðstefna
Guðrún K.
Þórsdóttir
sem hefur skilað góð-
um árangri til allra
þeirra sem vinna að
hagsmunum minnis-
sjúkra.
Emma frá Nýja Sjá-
landi segir svo frá: Afí
er með Alzheimer, sem
þýðir að hann man
ekki hluti og gerir
asnaleg mistök. Þegar
öll fjölskyldan er í
heimsókn hjá afa og
ömmu finnst mér
margir í fjölskyldunni
vondir við afa. Þegar
við erum að borða öll
saman verður amma
stundum vond við afa
og skammar hann fyr-
ir að vera að spyrja sömu spurning-
anna aftur og aftur. Hún veit að afi
er með Alzheimer og að hann man
lítið sem ekkert. Annað er að frændi
vill ekki sitja við hliðina á afa við
matarborðið vegna þess að afi er
Félög minnissjúkra um
allan heim hafa tekið
höndum saman, segir
Guðrún K. Þórsddttir,
og opnað umræðuna
um sjúkdóminn og
áhrif hans.
alltaf að iesa hvað stendur á bolnum
hans. Eg held að afi sé leiður þegar
fóik hagar sér svona. Það er ekki
réttlátt að honum líði illa. Við ætt-
um að koma vel fram við hans eins
og við gerum við „eðlilegt" fólk.
Landsmenn höfum ætíð að leiðar-
ljósi „aðgát skal höfð í nærvera sál-
ar“.
Höfundur er framkvæmdastjóri
FAAS.
u.c.w.
leirvafningar
með tryggingu í
grenningu
sem endist
Þitt mál
s p a d e i I d
Sími 565 8770
Stórskemmtikrafturinn
John Collins
og „All Star Band“
skemmta á Kaffi Reykjavík
föstudags- laugardags-
fflM Collins einhver mesti stuðbolti sem komið hefur til landsins og mun hann fara á kostum hjá okkur um helgina
n r v /AFFt 1 \ J I T/ V Misstu ekki af stuðdansleikjum ársins
Rt Y1 , •••' }• á V á u V AV1 í k V M T / R V k Kaffi Reykjavík - staðurinn þar sem stuðið er