Morgunblaðið - 18.09.1998, Blaðsíða 38

' 38 FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1998
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ

Pólitískar
lygar II
„Þess vegna leggst sá hinn sami í vörn
fyrir forsendur eigin uppkafningar;
óbreytta stöðu, hagsmunina og„flokkinn.“
EITT er næstura því
ábyggilega rétt:
gerist ekki allir
sekir um lygi ein-
hvem tíma á æv-
inni, gera fast að því allir það.
Vissulega er lygin til í ýmsum
litabrigðum en sá mælikvarði
sem á hana er lagður virðist
jafnan taka mið af umfangi
hennar. Þótt lygin sé í eðh sínu
ávallt ein og hin sama verður
það að segja heilli þjóð ósatt
tæpast lagt að jöfnu við að
ljúga því að illa sárfættum
kunningja sínum að hér sé ekk-
ert brennivín að fá. Umfangið
sýnist því ráða mestu ásamt
þeim skuldbindingum sem lyg-
arinn hafði á sig tekið áður en
hann kaus að
VIÐHORF
Eftir Ásgeir
Sverrisson
skrökva.
Pólitískar
lygar em að
þvi leytinu al-
varlegri en
margar aðrar að þar fara
stjórnmálamenn, sem boðið
hafa sig fram sem fulltrúa
ákveðins hóps manna og hlotið
hafa umboð og þar með traust
kjósenda til að starfa í þágu
þeima. Stjórnmálamenn era þvi
í mun meiri hættu en flestir
aðrir þjóðfélagshópar þar eð
lygar þeirra snerta oftar en
ekki stóran hóp manna og jafn-
vel heila þjóð.
I Ijósi þessarar miklu
ábyrgðar sem stjórnmálamað-
urinn hefur tekið á sig og
þeirra víðtæku siðferðislegu
skuldbindinga sem hann hefur
undirgengist vaknar spurning-
inrhvers vegna ljúga stjórn-
málamenn? Þar eð stjórnmála-
menn eru, flestir hverjir að
minnsta kosti, einna helst líkir
venjulegu fólki virðist freist-
andi að álykta að breyskleiki,
sjálfselska og hagsmunavarsla
fái þá eins og aðra til að hnika
til sannleikanum.
Munurinn er hins vegar sá að
sökum stöðu stjómmálamanna
og skuldbindinga snerta lygar
þeirra oftar en ekki fleiri en þá
sjálfa og þeirra nánustu. Hefði
Bill Clinton einungis logið því
að eiginkonu sinni að hann og
Monica Lewinsky hefðu verið
að skoða saman vindlamerkja-
safnið í bakherbergi forseta-
skrifstofunnar hefði lygin sú
verið einkamál þessa gæfufólks.
Eðli málsins breyttist þegar
forsetinn laug að bandarísku
þjóðinni og framdi meinsæri.
A Islandi eru lygar í pólitík
almennt fundnar heldur létt-
vægar. Hér á landi er algeng-
ast að blekkingar stjórnmála-
manna tengist með einum eða
öðrum hætti „flokknum" enda
' er það fyrirbrigði upphaf allr-
ar réttlætingar og forsenda
allrar upphafningar í stjórn-
málalífínu og raunar víðar. Til
„flokksins" má jafnan vísa
þegar sjálfsréttlætingar er
þörf og eins þegar heppilegt er
að ráðagerðir og hagsmuna-
varsla fari hljótt. Af því leiðir
að verja ber hagsmuni „flokks-
ins“ og fulltrúa hans þótt slíkt
kunni að kosta blekkingar og
ganga gegn hugmyndum um
nútímalega stjórnsýslu. Á móti
veitir „flokkurinn" kærkomið
skjól.
Metnaðarfull íslensk stjórn-
menni hafa gjarnan á orði að
þau verði „tilbúin til að taka að
sér þau störf sem flokkurinn
kunni að fela þeim“ þegar þau
eru spurð hvort þau hyggist
sækjast eftir frekari vegtyllum
á vettvangi slíkra fyrirtækja. Á
bakvið tjöldin fara síðan fram
harðvítug átök, stundum með
ágætlega þjóðlegum mannorðs-
moj-ðum.
Ákvarðanir sem þegar liggja
fyrir era oft sagðar óafgreiddar
vegna þess að „flokkurinn" hafi
ekki tekið endanlega afstöðu til
þeirra. Alkunna er þó að leið-
togar flokkanna taka jafnan
slíkar ákvarðanir og fá þær
nær undantekingarlaust sam-
þykktar. Og almenningur virð-
ist telja þetta fyrirkomulag öld-
ungis til fyrirmyndar. Þeir leið-
togar era alltjent jafnan taldir
„sterkastir" og þar með hæfast-
ir, sem minnst þurfa að ráðfæra
sig við flokka sína svo ekki sé
nú talað um fólkið í landinu.
Þessi staðreynd er upplýsandi
um skilning Islendinga, bæði
almennings og ráðamanna, á
lýðr æðishu gtakinu.
Það er skilgreiningaratriði um
stjórnmálamanninn að hann tel-
ur sig hæfari en flesta aðra til að
vera í forsvari fyrir meðbræður
sína. Að öðram kosti færi við-
komandi tæpast í framboð. Lítt
hófstillt sjálfsálit er því forsenda
háleitra þjónustustarfa.
Sú var enda tíð er stjórn-
málamaðurinn var í langflestum
tilfellum hæfari og betur
menntaður en almenningur sá
sem stóð að kjöri hans. Þessir
tímar eru nú augljóslega liðnir.
Þetta er ein sterkasta röksemd-
in fyrir því að efla beri beint
lýðræði í formi þjóðaratkvæðis
þegar taka þarf afstöðu til
stærri mála í þjóðfélaginu.
Sú staðreynd að stjórnmála-
maðurinn hefur ekki lengur þá
yfírburði sem menntun hans og
reynsla kunna forðum að hafa
tryggt honum felur í sér að enn
betur er fylgst með framgöngu
hans en áður og til hans era
gerðar meiri kröfur. Hið sið-
ferðislega inntak starfs hans
verður enn mikilvægara en áð-
ur þar eð traustið sem viðkom-
andi hefur verið sýnt vegur enn
þyngra en ella.
Upphafning stjórnmála-
mannsins er því tvíþætt; annars
vegar er um að ræða sjálfsupp-
hafningu, sem trúlega er mann-
leg þótt tilefni hennar geti verið
vandfundið og hins vegar er um
að ræða hina ytri upphafningu,
sem fylgir því að vera lyft til
metorða í krafti trausts og
flokksvalds.
Hinn stjórnsami þráir þessa
upphafningu og verður henni
oft háður. Þess vegna leggst sá
hinn sami í vörn fyrir forsendur
eigin upphafningar; óbreytta
stöðu, hagsmunina og „flokk-
inn“. En á sama tíma krefst
starfið þess að trúnaði sé haldið
við umbjóðendurna og blekk-
ingum ekki beitt.
Þennan stíg er augljóslega
erfitt að feta.
MorgunblaðiðA7aldimar Kristinsson
Yfirburðahestur
ORRI frá Þúfu styrkir enn stöðu sína og stendur undir því að kallast fremstur stóðhesta fyrr og síðar. Mynd-
in er tekin í Gunnarsholti 1991 þegar Orri var flmm vetra og gaf tóninn eftirminnilega að því er koma skyldi,
knapi er Rúna Einarsdóttir.
Nýtt kynbótamat Bændasamtakanna
Enn styrkir Orri
stöðu sína
HESTAR
Að Ioknuiii kynlióta-
dóinum ársíns
TOPP TÍU LISTI
KYNBÓTAMATSINS
I kynbótamati Bændasamtaka Islands
er reiknað kynbótagildi íslenskra
hrossa sem skráð eru og sýnd í kyn-
bótadómum. Áður en hrossin eru
tamin fá þau einkunn sem telst vera
spá um kynbótagildi. Þegar hrossin
hafa verið sýnd sem einstaklingar
eykst öryggið og enn meir eftir því
sem fleiri afkvæmi koma til dóms
undan hrossinu. Hefur þessu verið
Ifkt við veðurspár og veðurlýsingar.
Byrjað er með spá sem líkja má við
veðurspár en eftir þvi sem dæmd af-
kvæmi verða fleiri er hægt að líkja
einkunnum meir og meir við veður-
lýsingu liðinna daga.
NYJAR niðurstöður kynbótamats
Bændasamtakanna liggja nú fyrir
eftir dóma ái-sins og er ljóst að litlar
breytingar hafa orðið á röð efstu
hrossa. Það sem helst vekur athygli
er að Orri frá Þúfu heldur áfram að
styrkja stöðu sína og er nú kominn
með 138 stig og 86 dæmd afkvæmi
en alls hafa 309 afkvæmi undan
honum verið skráð. Hæst hefur
Orri náð 140 stigum en lækkaði eins
og öll efstu hrossin við breytingar
sem gerðar vora á matinu sl. haust
en hann stefnir óðfluga í sömu tölu.
Orri fremstur hesta
Hvað sem hverjum kann að finnast
er engum blöðum um það að fletta
að Orri er orðinn yfirburða hestur í
íslenskri hrossarækt. Þótt mikið
vanti á að hann sé með sama fjölda
dæmdra afkvæma og Hrafn 802 frá
Holtsmúla, sem er með 425, þykir
öruggt að hann nái þeim fjölda ef
ekkert óvænt hendir hestinn. Töl-
fræðin sýnir að hann nái þeim
stigafjölda sem Hrafn náði hæst og
gott betur en það. Hæst fær Orri
151 fyrir fegurð í reið, 148 fyrir
stökk og 147 fyrir tölt þar sem
hann er langhæstur allra hesta.
Fyrir vilja fær hann 146 og 144
fyrir hófa. Allir eru þessir eigin-
leikar nema stökkið mjög verð-
mætir í ræktun og eykur það enn á
gildi hestsins fyrir ræktunarstarf-
ið. Lægst fær hann 101 fyrir rétt-
leika og 107 fyrir skeið og höfuð
108. Það sem rýrir helst gildi hans
er að hann fær aðeins 116 fyrir
háls og herðar sem þykir mikil-
vægur þáttur í ræktuninni en af-
kvæmin þykja mörg hver með
þykkan háls. Ekki er þó hægt að
segja að þessi einkunn sé lág. Þá er
Orri hæstur allra fyrir prúðleika er
með 129 stig sem er meðaltal 64 af-
kvæma.
En næstur Orra er frændi hans
Þokki frá Garði með 126 stig og 86
dæmd afkvæmi, Stígandi frá
Sauðárkróki þriðji með 123 og 65
dæmd afkvæmi, Stígur frá Kjart-
ansstöðum er fjórði með 122 stig
og 98 dæmd afkvæmi. Næstir
koma Hrafn frá Holtsmúla,
120/425, Kolfinnur frá Kjarnholt-
um I, 120/78, Kjarval frá Sauðár-
króki, 120 149, Angi frá Laugar-
vatni, 120/80, Gassi frá Vorsabæ,
120/78 og ófeigur frá Flugumýri,
118/193. Þetta eru tíu efstu hest-
arnir sem hafa 50 dæmd afkvæmi
eða fleiri.
Kraflar heldur forystunni
Af stóðhestum með 15 til 49
dæmd afkvæmi stendur efstur
Kraflar frá Miðsitju með 129/25 og
er hann með hæst fyrir háls og
herðar 135. Oddur frá Selfossi er
næstur með 128/21 og næsti koma
Svartur frá Unalæk 127/17, Safír
frá Viðvík 126/21, Toppur frá Eyj-
ólfsstöðum 125/26, Sólon frá Hóli
123/22, Þengill frá Hólum 123/15,
Baldur frá Bakka 123/35, Hektor
frá Akureyri 121/24 og Atli frá
Syðra-Skörðugili 120/16.
Af stóðhestum með færri en 15
afkvæmi era efstir og jafnir með
134 stig og ekkert dæmt afkvæmi
Hamur frá Þóroddsstöðum og
Ganti frá Hafnarfirði. Næstir koma
jafnir með 132/0, Hljómur frá
Brún, Skorri frá Blönduósi, Frami
frá Svanavatni og Markús frá
Langholtsparti. Þá kemur Trostan
frá Kjartansstöðum með 131/14 og
jafnir með 131/0, Hrókur frá
Glúmsstöðum II og Númi frá
Þóróddsstöðum og jafnir með 130/0
eru Straumur frá Vogum, Vængur
frá Auðsholtshjáleigu og Þór frá
Pretsbakka.
Sjö af tíu undan Orra
Athygli vekur að af tíu efstu hestum
í síðasttalda flokknum era sjö hest-
anna undan Orra frá Þúfu og þykir
það styrkja stöðu hans enn frekar.
Eins og áður sagði var ekki mikil
breyting á röð allra efstu hestanna.
En þó nokkrar breytingar á topp
tíu listunum. Til að mynda fellm'
Angi frá Laugarvatni úr 5. sæti í 8.
sæti. Hrafn frá Holtsmúla fer úr 6. í
5. sæti, sonur hans Kolfinnur frá
Kjarnholtum hækkar einnig um eitt
sæti og Kjarval hækkar úr 9. í 7.
sæti. Gassi frá Vorsabæ lækkar úr
8. í 9. sæti og Ófeigur frá Flugumýri
kemur aftur inn á listann en
Snældublesi frá Árgerði fellur út.
Flest afkvæmi eða 24 komu fram
undan Orra, undan Hrafni og Kjar-
val 19, undan Kolfinni 17.
I næsta flokki koma þrír nýir
hestar inn á listann þeir Óddur frá
Selfossi og Svartur frá Unalæk
sem fara beint í 2. og 3. sæti en
Toppur frá Eyjólfsstöðum fellur úr
2. í 5. sæti. Safír heldur sínu 4.
sæti, Sólon fellur úr 5. í 6. sæti.
Þengill frá Hólum kemur nýr inn í
7. sæti en Baldur frá Bakka fellur
úr 3. í 8. sæti og Atli fellur úr 6. í
10. sæti. Ut af listanum falla Hjört-
ur frá Tjörn, Piltur frá Sperðli sem
er kominn með yfir 50 afkvæmi og
Amor frá Keldudal.
Hólahryssur á toppinn á ný
Veldi Hólahryssanna var ógnað
fyrh- ári þegar Rauðhetta frá
Kh-kjubæ skaust í efsta sætið. Nú
hefur Þrenna frá Hólum tekið for-
ystuna er með 137 stig og 3 dæmd
afkvæmi en Rauðhetta er önnur
með 136/0. Þrá frá Hólum er þriðja
með 134/5. Þóra dóttir Þráar og
systir Þrennu er fjórða með 134/2
og næstar koma jafnar með 133/0,
Orða frá Víðivöllum fremri, Þilja frá
Hólum og Þoka frá Hólum. Gnótt
frá Dallandi er með 132/0 ásamt Sp-
urningu frá Kirkjubæ. Síðan koma
jafnar með 131/0 Þíða frá Hólum,
Þula frá Hólum og Birta frá Hvols-
velli. Út af listanum falla Lokkadís
frá Feti, Gylling Hafnaifii'ði, Þota
frá Akurgerði, Þröm frá Hólum og
Hrafndís frá Reykjavík.
Valdimar Kristinsson