Morgunblaðið - 18.09.1998, Qupperneq 40

40 FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLABIÐ
ARNMUNDUR
S. BACKMAN
+ Arnmundur
Sævar Backman
fæddist á Akranesi
15. janúar 1943.
Hann lést á Land-
spítalanum 11. sept-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans eru
Jóhanna Dagfríður
Arnmundsdóttir
húsmóðir, f.
og Halldór Sigurður
Backman húsa-
smíðameistari, f.
1922, d. 1984. Systk-
ini Arnmundar eru
Inga Jónína söng-
kona, f. 1947, Ernst Jóhannes
auglýsingateiknari, f. 1951, og
Edda Heiðrún leikari, f. 1957.
Eftirlifandi eiginkona Arn-
mundar er Valgerður Bergs-
dóttir myndlistarmaður, f. 1943.
Foreldrar hennar eru Valgerð-
ur Briem, myndlistarmaður og
kennari, f. 1914, og Bergur
Pálsson, deildarstjóri í Stjórn-
arráði Islands, f. 1914, d. 1984.
Arnmundur og Valgerður eign-
uðust þrjú börn. Þau eru: 1) Val-
. gerður Margrét, líffræðingur, f.
1967, gift Jóhanni Halldórssyni,
lögmanni, f. 1968. Þeirra börn
eru Halldór, f. 1990, og Bergur,
f. 1995. 2) Halldór Helgi, lög-
maður, f. 1972. 3) Margrét,
nemi, f. 1974, sambýlismaður
hennar er Birgir Hilmarsson,
nemi, f. 1972.
Arnmundur lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum á Ak-
ureyri 1964. Hann lauk cand.
juris-prófi frá Háskóla fslands
* 1970 og stundaði framhaldsnám
í vinnumálarétti við Óslóar-
háskóla árin 1970 og 1971.
Hann varð héraðsdómslögmað-
ur 1976 og hæstar-
éttarlögmaður
1984.
A r n m u n d u r
starfaði sem fulltrúi
í sjávarútvegsráðu-
neytinu árin 1971 til
1976. Hann hóf
rekstur eigin lög-
mannsstofu 1976 og
starfaði þar til árs-
ins 1998. Arnmund-
ur var aðstoðarmað-
ur Svavars Gests-
sonar, félags-, heil-
brigðis- og trygg-
ingamálaráðherra
árin 1980 til 1983. Hann gegndi
ýmsum trúnaðarstörfum á veg-
um ríkis og sveitarfélaga, sat
m.a. í nefndum ríkisstjórnar um
stofnun umhverfisráðuneytis og
um setningu nýrra stjórn-
arráðslaga og stjórnsýslulaga
1989 til 1991.
Arnmundur skrifaði talsvei-t
um lögfræðileg málefni sem
sneru að vinnurétti. Hann stóð
að útgáfu bókarinnar Vinn-
uréttur árið 1978, endurútgefin
1986, og Arbetsratten i Norden,
safnrit, 1984 til 1990. Hann gaf
einnig út tvær skáldsögur; Her-
mann, 1989 og Böndin bresta,
1990. Þriðja skáldsaga Arn-
mundar, Almúgamenn, kemur
út núna fyrir jólin. Arnmundur
skrifaði auk þess tvö leikrit;
Blessuð jólin, sem leiklesið var í
Þjóðleikhúsinu árið 1997, og
Maður í mislitum sokkum, sem
var frumsýnt í febrúar á þessu
ári og verður sýnt í Þjóðleikhús-
inu í byrjun október.
Utför Arnmundar fer fram
frá Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Elskulegur systursonur okkar er
látinn eftir langvarandi veikindi.
Hann var fyrsta barn foreldra sinna
og hlaut nafn móðurafa síns sem bjó
á Akranesi, en þar fæddist Arn-
mundur og átti þar sín bernsku- og
unglingsár. Addi eins og við kölluð-
um hann var bæði faliegur og góður
drengur sem kom sér alls staðar
vel. Við systumar eigum margar
góðar minningar sem tengjast
bernsku hans og manndómsárum.
Hann hlaut marga góða hæfileika í
vöggugjöf, var bæði músíkaiskur og
hafði góða söngrödd eins og systk-
ini hans hafa einnig.
Systkinin voru mjög samheldin
og var Addi styrkur og stoð þeirra
og systur okkar eftir að Halldór
mágur okkar féll frá fyrir nokkrum
árum. Á síðari árum tóku systkinin
upp þann sið að koma saman nær
vikulega hvort hjá öðru og var til-
efnið að syngja saman í röddum.
Við efumst ekki um að söngur
þeirra hafi hljómað fallega. Eftir að
veikindi Adda ágerðust hittust þau
heima hjá honum og söng hann með
þeim eins lengi og ki'aftar hans leyf-
ðu. Eiginkona hans ásamt systkin-
um hans og móður önnuðust hann í
þungbærum veikindum hans af
miklum kærleika og gerðu honum
kleift að dvelja á heimili sínu þar til
undir lokin. Sýnir þetta best hve
vænt þeim þótti um hann. Addi
hafði einstakt lundarfar, hafði lag á
því að koma öllum í kringum sig í
gott skap. Kímnigáfa hans sem
meðal annars kemur skýrt fram í
ritverkum þeim sem eftir hann
liggja verður okkur ógleymanleg og
fallega brosið hans mun ekki falla
okkur úr minni.
Addi var gæfusamur í einkalífi
sínu, átti góða eiginkonu og börn
sem elskuðu hann og virtu. Við syst-
urnar ásamt fjölskyldum okkar
vottum þeim, móður hans og systk-
inum dýpstu samúð okkar og syrgj-
um með þeim góðan dreng sem lét
sér annt um þá sem minna mega
sín. Við biðjum góðan Guð að gefa
þeim styrk í sorginni. Blessuð sé
minning hans.
♦ Arnfríður, Sveinbjörg og
Jófríður.
Hann Arnmundur lögfræðingur
er dáinn. Þessi frétt hefði alls ekki
þurft að koma okkur á óvart, eftir
að i ljós hafði komið, að hann hafði
fengið hættulegan sjúkdóm, sem
nútíma læknavísindi hafa enn ekki
fundið lækningu á. Þótt nánustu
vinir hans og fjölskylda hljóti að
sakna hans mest og hafa misst mest
við fráfall hans, megum við aldrei
gleyma mitt í sorginni, að nú hefur
vinur okkar fengið hvíld frá því
þjáningalífi, sem við þurfum ekki
lengur að horfa upp á hann berjast
við vonlausri baráttu.
Mér hefur lengi verið svo farið að
taka fram Minningabók mína um
látna menn og leita í henni þeirra
minninga, sem þar er að finna um
hinn látna, sem liðin ævi hefur fest
þar á blað. Og er ég nú skyggnist
um öxl, man ég fjarska vel, hvenær
og hvar hann varð á vegi mínum.
Það mun hafa verið skömmu eftir
styrjaldarlok. Ég fór allt í einu að
eiga mörg og mikil erindi upp á
Akranes. Ég hafði fundið stúlku
sem síðar sýndi af sér það hugrekki,
að rugla saman reytum við mig. Ég
þurfti að hitta hana sem oftast því
að þennan vetur bjó hún á Akranesi
en ég var í Reykjavík. Næstelsta
systir hennar bauð okkur hjóna-
leysunum heim. Allt bar vott um
hreinlæti, en það var einn hlutur
þar inni sem dró augu okkar að sér.
Þetta var stór lituð ljósmynd af svo
gullfallegum dreng að mér varð
starsýnt á hann. Og ég man enn
hvað ég hugsaði: Þetta er fallegur
drengur sem vænta má mikils af í
framtíðinni.
Nú gæti ég haldið áfram og rifjað
upp ýmis atvik frá liðnum árum,
endurminningar sem ylja hjartanu,
en það sýnir mér glöggt að ég
reyndist hafa mælt spámannleg orð
er mynd hans fyrst bar fyrir augu
mér.
Ammundur var róttækur í
stjórnmálum svo að við vorum ekki
alltaf sammála, en það skipti litlu
máli. Við vorum sammála um að
reyna að styðja rétt lítilmagnans í
þjóðfélaginu. Hann valdi lögfræði
og sem sérgrein málefni launþega
og þeirra sem honum fannst standa
höllum fæti í lífsbaráttunni. Eitt
atvik vildi ég nefna sem sýnir áhrif
hans sem lögfræðings. Ég var að
selja hús og tveir fasteignasalar
höfðu það á söluskrá. Er húsið var
selt fyrir milligöngu annars fast-
eignasalans fékk ég fljótlega bréf
frá lögfræðingi hins sem krafðist
einnig fullra sölulauna. Er Arn-
mundur sá bréfið fór hann að
skellihlæja og sagði: „Ég^ skal
svara þessu bréfi um hæl.“ Ég hef
ekki séð bréfið aftur. Slíka virðingu
bar hann fyrir Ai-nmundi Back-
man.
Ég geymi í hjarta mér mynd af
góðum og vönduðum dreng.
Blessuð sé minning hans.
Jónas Gíslason.
Á fallegum sumardegi fyrir
sennilega 33 árum sá ég í fyrsta
sinn Valgerði systur mína ganga
með ungum manni frá húsinu í
Lönguhlíð þar sem við ólumst upp
saman. Mér þótti þau afskaplega
myndarleg saman og aðspurð sagði
móðir okkar unga manninn vera
Akurnesing, sem nefndur hafði
verið á heimilinu. Þannig kom Arn-
mundur Backman inn í líf okkar.
Þetta kemur svona í huga manns
þegar litið er til baka og rifjaðar
upp ánægjustundir.
Ái'in liðu. Við Lilja konan mín
kynntumst, giftingar okkar og
Völlu og Adda ákveðnar og sameig-
inleg giftingai'veisla haldin á Sögu.
Þannig varð einn af merkisdögum
lífs okkar sameiginlegur og síðar
var nefnt að gaman yrði að eyða
saman brúðkaupsafmæli í París.
En það var eins og með svo margt
annað, að um var rætt en atvik
stýrðu ferð aðrar götur.
Fljótlega í viðkynningu okkar
Ai-nmundar, en hann var ávallt
nefndur Addi innan fjölskyldunnar
og í stórum hópi vina, þá komu í
ljós hans miklu mannkostir,
glaðværð og þessi skemmtilegi eig-
inleiki að geta látið mönnum líða
vel með návist og að gera sér far
um að líta til hins skoplega við til-
veruna. Þetta eru eiginleikar, sem
fáum rnönnum eru gefnir svo vel
fari. Ég hef grun um, að í starfi
sínu sem lögmaður hafi þessir eig-
inleikar komið Adda að notum við
að greina kjarnann frá hisminu og
vera fljótur að koma auga á aðalat-
riði hvers máls. En Adda var fleira
til lista lagt. Hann var góður söng-
maður, vel liðtækur á gítar og
margir muna Eddu-kórinn, sem
hann var aðili að. Einnig grunar
mig, að þrátt fyrir annir við störf
og byggingu stórs húss hafi Addi
fundið stundir til að syngja vöggu-
ljóð og vísur fyrir börn sín ung. Á
seinni árum, sennilega eftir að
hann varð var við, að góð heilsa er
nokkuð, sem ekki er öllum gefið, þá
tók Addi að skrifa skáldsögur og
leikrit. Þetta var annar frásagnar-
máti, annar máti til að koma frá sér
gamanyrðum, þó oft samtvinnuð al-
varlegri málum. Hugmundaflugið
var einstakt og frásögnin létt.
Nokkur atvik koma ósjálfrátt í
huga þegar litið er til samveru-
stunda á liðnum árum. Skemmti-
legt boð hjá Adda og Völlu um jóla-
leyti fyrir þremur árum. Hangikjöt
og fleira gott á borðum. Mikið
hlegið. Gamlárskvöld fyrir tuttugu
árum á Kjartansgötunni. Mikið
hlegið. Giftingarveisla Völu og
Jóhanns í Flatey í sumar. Jóla-
veislur í Bólstaðarhlíð og síðan
Strýtuseli. Heimsóknir á Sóleyj-
argötuna, sérstaklega í vor og í
sumar, hlátur, mislitir sokkar og
mislitir skór. Og við þessi tækifæri,
sem önnur, þá leyfði Addi okkur að
njóta návistar og glaðværðar.
Hugsanir sveima um huga á
stundu sem þessari. Þannig er
þetta. Margt sem hefði mátt gera á
annan veg og stundum betur. En
við sem kveðjum Adda í dag, við
getum litið fram á við með góðar
minningar um góðan dreng í vega-
nesti.
Páll Bergsson.
Sannur vinur er fallinn, traustur
félagi horfinn til annarra heim-
kynna. Arnmundur Baekman er
harmdauði öllum sem hann þekktu.
Sem stundum áður hvarfla spurn-
ingar að okkur sem eftir stöndum.
Hvað veldur og hver ræður ferð?
Af hverju er svo mikið lagt á suma
meðan aðrir þurfa lítt að lífsstríði
að huga? Fátt verður um svör.
Eitt er þó víst, létt hugarfar og
jákvæð viljafesta hjálpar þeim sem
hafa vindinn í fangið. Það vita allir
sem Arnmund þekktu, að þótt
líkaminn brygðist, þá brást sálin
ekki. I löngu sjúkdómsstríði sínu
hélt hann sinni léttu lund og heil-
steypta hugarfari, hvað sem á gekk.
Fyrir okkur sem horfum nú á eft-
ir traustum vini, er það nauðsyn-
legt að hugsa til alls þess góða og
jákvæða sem Arnmundur hafði
gnótt af og láta þannig hans lundar-
far og hug hjálpa okkur til að njóta
þeirra góðu endurminninga sem
eftir lifa með okkur.
Tengsl okkar Arnmundar hafa
staðið traustum fótum um áratuga
skeið. Trausti hans og trúnaði var
við brugðið og ráðgjöf gaf hann
hverju sinni af hjartans sannfær-
ingu þegar eftir var leitað. Erfitt
mun reynast að fylla það skarð.
Auk náinna og sterkra fjölskyldu-
tengsla við mág minn þróaðist með
okkur sérstök, traust og órjúfanleg
vinátta tengd Gunnlaugshúsi í Flat-
ey-
Þegar ég lít til baka, hef ég trú á
að samstarf okkar þar hafi haft
mikil áhrif á líf mitt og muni gera
um ókomna tíð. Þau bönd munu
aldrei rofna þótt við stöndum nú
hvor á sínum árbakkanum.
Aðstandendum öllum votta ég
djúpa samúð.
Þorsteinn Bergsson.
Það hefur líklega verið einhvern
tímann vel fyrir sumarmálin 1980.
Ríkisstjórn Gunnars Thoroddsens
hafði nýlega verið mynduð og und-
irritaður hafði tekið við ráðuneyt-
um félagsmála og heilbrigðismála.
Ráðherrann hafði ráðið sér til að-
stoðar mann sem var þekktur fyrir
að hafa aðstoðað ótal verkalýðs-
félög og verkamenn. Þessi maður
hafði samið drög að nær öllum
fi’umvörpunum í „félagsmálapakk-
anum“ sem við vorum í þann veginn
að ganga frá og inniheldur enn í
dag veigamestu þætti íslenskrar
velferðarlöggjafar. Það voru frum-
varpsdrög um réttindi verkafólks í
veikindum og við vinnuslys, réttindi
verkafólks við uppsagnir, réttindi
verkafólks til tryggingar lífeyris-
réttinda, um endurbætur á löggjöf
um atvinnuleysistryggingar, um
félagslegt íbúðarhúsnæði, um líf-
eyrisréttindi sjómanna, um fæðing-
arorlof, um aðbúnað, hollustuhætti
og öryggi á vinnustöðum. Og svo
framvegis. Ráðherrann, sem fór
með félagsmál og heilbrigðismál,
þóttist hafa fengið besta mann sem
hugsanlegt var að finna til að gegna
störfum aðstoðarmanns. Auk þessa
alls sem hann, aðstoðarmaðurinn,
var járnsleginn sósíalisti og svo
skemmtilegur félagi að leitun var á
öðru eins. Þá kemur semsé til mín
skömmu fyrir sumarmálin alvarleg-
ur verkalýðsleiðtogi og byrjar á
ræðunni sá er vinur er til vamms
segir. Það er með hann Arnmund.
Ha, hvað sagði ég. Jú, það er með
hann Arnmund.
Og ekkert fannst mér fráleitara
en að nokkur maður í verkalýðs-
hreyfingunni þyi'fti að kvarta und-
an öðrum eins sómamanni og Arn-
mundi. Oll romsan hér á undan og
meira til rann í gegnum hausinn á
mér. Hvað hafði gerst? Yfir hverju
hjá Arnmundi gat maðurinn verið
að kvarta? Ég hafði þá einmitt sett
Arnmund í viðræður við verkalýðs-
hreyfínguna um félagslega stöðu
hennar. Jú, sagði maðurinn, sem sá
hvað ég var hissa. Hann Arnmund-
ur er allt of opinn. Hann kemur
strax með allt sem þið viljið gera.
Það borgar sig ekki. Þá verða menn
aldrei ánægðir. Það þarf að koma
með málin smátt og smátt og láta
menn pína þetta út úr ykkur hægt
og hægt. Þá læra þeir að bera
virðingu fyrir ykkur. Þá læra þeir
að þakka ykkur fyrir.
Það er nefnilega það. Þetta sam-
tal situr enn í mér; við Arnmundur
vorum þarna rétt liðlega hálf-
fertugir. En við kunnum ekki
brögðin. Kunnum ekki að láta
þakka okkur. Kunnum ekki að láta
bera virðingu fýrir okkur, eins og
það hét og heitir. Við vorum nefni-
lega sjálfir í liðinu; okkar hlutverk
var að standa með verkalýðshreyf-
ingnni, með launafólki. Okkar hlut-
verk var ekki að leika leikrit fyrir
verkalýðshreyfinguna. Við litum á
verkefni okkar sem starfsmenn
hreyfingarinnar þó við værum í
stjórnarráðinu, sem liðsmenn
hennar, ekkert var fjær okkur en
það að meðhöndla talsmenn henn-
ar eins og einhverja fjarlæga við-
semjendur. Þeir voru við, við vor-
um þeir. Arnmundur var alla ævi í
liðinu frá því á Akranesi ungur og
til hinstu stundar.
Arnmundur var sprottinn upp á
Akranesi; hefði auðvitað átt að
verða þingmaður Vesturlands ein-
hvern tímann. Og til þess stóð hug-
ur hans um skeið. Hann var sam-
verkamaður minn á Þjóðviljanum
um tíma, var í þingfréttum, við
vorum einhver misseri hlið við hlið
í lögfræði. Hann lauk lögfræðinni
sem betur fer, ég lauk henni ekki,
kannski líka sem betur fer. Hall-
dór Backman og Jóhanna Arn-
mundardóttir foreldrar hans voru
úr forystusveitinni á Skaganum
með Inga R. sem barðist þar í fylk-
ingarbrjósti sósíalista á Vestur-
landi. Það hefur áreiðanlega verið
sannkallað rammíslenskt róttækt
menningarheimili; ég skrifa
„áreiðanlega“ því ég sé systkini
Arnmundar. Þar er hver listamað-
urinn við annan. Og svo eftir lög-
fræðistússið tók Arnmundur sig til
og skrifaði skáldsögu og leikrit.
Ég var svo ljónheppinn að komast
á frumsýningu félags aldraðra á
leikriti Árnmundar Maður í mislit-
um sokkum. Þar ískraði húmor
Arnmundar úr hverri taug og ég
spái þvi að það eigi eftir að tætast í
hláturtaugum landsmanna um
marga áratugi. Þar verður Ai-n-
mundur sjálfur sprelllifandi kom-
inn. Þegar við unnum saman í
ráðuneytunum var oft unnið lengi
fram eftir á nóttum og oft urðu
menn langlúnir. Þá var gott að
sækja sér orku í fyndni Arnmund-
ar; sá hlátur var á við mánuð í
Mætti að minnsta kosti. Orkubót.
Arnmundur hafði óskaplega
gaman af því að láta fólk hlæja og
hann kunni það svo vel að fáir
stóðu honum á sporði. Þessi hæfi-
leiki hans í samspili við listamann-
inn í honum urðu stoðir og stytta
við erfiðan lokasprett í baráttunni
við illvígan og litt þekktan sjúk-
dóm. Það er búið að birta svo
margar minningargreinar í Mogg-
anum um menn sem hafa barist
hetjulegri baráttu við erfiða sjúk-
dóma að það er varla hægt að
skrifa orðið hetjulegur oftar i
minningargrein í þessu blaði. Og
örugglega hefur það alltaf verið
satt. En ég skrifa það samt: hetju-
legur. Þvílíkur kappi sem Arn-
mundur var í þessu stríði. Studdur
sannarlega af allri fjölskyldu sinni
og mörgum vinum en þó fremst af
Völlu konu sinni; það var gott að fá
sér með þeim tár af gömlum
dönskum þó það væri bara einu
sinni og sjá og finna alúð hennar á
flókinni stund.
Að lokum þakka ég Arnmundi
vináttu og stuðning við mig
pólitískt og persónulega um ára-
tugi. Ég minni líka á allt það sem
hann vann fyrir þúsundir venju-
legra alþýðumanna á íslandi sem
ekkert gátu borgað fyrir lögfræði-
viðvikin. Þau voru mörg sem litlum
tekjum skiluðu. En þau verk og
raunar allt sitt ævistarf vann Arn-
mundur af því að hann átti hugsjón
innan í sér sem lifir alltaf hvað
sem hver segir.
Svavar Gestsson.
Kveðja frá
Alþýðusambandi Islands
Með Ai'nmundi Backman er
genginn einn af öflugustu málsvör-
um og ráðgjöfum samtaka íslensks
launafólks. Ai'nmundur var allan
sinn starfsferil í þjónustu