Morgunblaðið - 18.09.1998, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1998 41 "•
verkalýðshreyfíngarinnar. Hann
sinnti lögfræðistörfum fyi'ir
fjölmörg verkalýðsfélög innan
Alþýðusambands Islands auk þess
sem hann var ætíð boðinn og búinn
að aðstoða ASI þegar eftir var
leitað.
Yfirgripsmikii þekking Ai’n-
mundar á vinnurétti hefur verið
verkalýðshreyfingunni mikill
styrkur á undanförnum áratugum
og aflað honum virðingar sem ein-
um fremsta fræðimanni þjóðarinn-
ar á þessu sviði. Því leitaði Alþýðu-
samband íslands gjarnan eftir áliti
og ráðgjöf Arnmundar þegar upp
komu flókin álitamál, hvort sem
þau sneru að samskiptum aðila á
vinnumarkaði eða inn á við í hreyf-
ingunni. Skemmst er frá því að
segja að Arnmundur hefur reynst
íslenskri verkalýðshreyfingu holl-
ráður og hans verður minnst sem
happadrjúgs ráðgjafa og mikil-
vægs áhrifavalds á mörgum svið-
um.
Þeir sem kynntust Arnmundi
munu ekki einungis minnast hans
sem fræðimanns og ráðgjafa held-
ur einnig sem trausts vinar og
félaga. Hann starfaði alla tíð trúr
hugsjónum sínum og það fundu all-
ir sem til hans þekktu. í stormum
samtíðarinnar eru slíkir einstak-
lingar okkur öllum ákaflega dýr-
mætir sem og þau spor sem þeir
hafa markað í söguna og vitund
okkar.
Fyrir hönd vina, samstarfs-
manna og félaga í Alþýðusambandi
íslands, votta ég aðstandendum og
öllum ástvinum Arnmundar samúð
um leið og ég þakka fyrir ómetan-
leg störf hans í þágu íslensks
launafólks.
Grétar Þorsteinsson,
forseti ASÍ.
Fallinn er frá langt fyrir aldur
fram einn mikilvægasti félagi okk-
ar í verkalýðshreyfingunni. Arn-
mundur Backman var ekki bara
frábær lögmaður, heldur fórnfús
hugsjónamaður þar sem hagur
hins vinnandi manns var bæði hug-
myndafræði og lífsstíll. Hjarta
hans sló með þeim sem minna
máttu sín og stóðu höllum fæti í
þjóðfélaginu, fyrir það fólk lagði
hann fyrst og síðast fram sína
starfskrafta. Þar var aldrei spurt
hvort hagkvæmara væri að sinna
öðrum arðbærari verkefnum,
aldrei taldi hann of miklum tíma
fórnað til að rétta hlut launa-
mannsins og sækja hans réttindi,
aldrei vék hann sér undan því að
taka afstöðu í málum sem til hans
var leitað með, aldrei spurt hvaða
tími sólarhringsins kvabbið frá
okkur kom, alltaf var tími til íhug-
unar og ráðlegginga um málefni
verkafólks.
Ai-nmundur var löngu orðin
goðsögn í lifanda lífi, fáum öðlast
slík viðurkenning á hans sviði. Það
var ekki bara af því að hann væri
frábær lögmaður heldur fyrst og
fremst að lífsýn hans og mann-
gæska var í öndvegi í öllum h ans
störfum, þess vegna náði hann það
langt í sinni grein, að oftar en ekki
var hans álit á málum talið ígildi
þess réttlætis að ekki þurfti að
kveða upp annan dóm.
Það er ábyggilega sjaldgæft í
kjarabaráttunni að eiga að lög-
fræðing eins og Arnmund, sem
ávann sér slíkt traust að báðir
deiluaðilar á vinnumarkaðinum
væru sammála um eitt og stundum
aðeins um það eina, að lúta iðulega
sameiginlegs álits og jafnvel úr-
skurðar eins manns.
Þó verkafólk á íslandi hafi misst
hér góðan vin og bakhjarl sem
saknað er sárt, er það huggun að
arfur sá sem hann skildi eftir er
eitt það dýrmætasta vopn sem það
á í framtíðar starfi og strögli. Verk
hans við að tryggja réttindi
verkafólks og að verja þeirra rétt
eru svo stór og áhrif hans á þá sem
taka við merkinu svo mikil að fáir
hafa skilið eftir sig stærri arf.
Verkafólk á Vestfjörðum sendir
eftirlifandi eiginkonu og fjölskyldu
samúðarkveðjur, við vitum að þó
sorgin sé sár er þó slík birta yfir
minningunni um góðan dreng að
hún mun vísa okkur veginn um
ókomin ár.
Alþýðusamband Vestfjarða,
Pétur Sigurðsson.
Kveðja frá
Þjóðleikhúsinu
Það var fyrir um það bil tveimur
árum að okkur barst nýtt íslenskt
leikrit frá höfundi sem ekki hafði
áður sent frá sér leikrit. Það
fjallaði um eldri borgara á spaug-
saman hátt: roskinn maður missir
minnið og sest inn í bíl gamallar
konu, sem tekur hann auðvitað
með sér heim meðan hún reynir að
komast til botns í málinu. Verkið
vakti strax áhuga okkar vegna
þess að grunnhugmyndin var
frumleg, samtölin lifandi og fyndin
og úrvinnslan ágæt, ekki síst
miðað við að um frumraun höfund-
ar var að ræða. Meðan leikritið var
ennþá í skoðun hjá okkur sendi
höfundur okkur annað verk, sem
einnig var bráðskemmtilegt og
lýsti þeirri streitu og öllu því álagi,
sem nútímafjölskyldan steypir sér
í vegna jólahalds. Húsbóndinn fær
eins konar vitrun á aðfangadag og
heitir því að hætta neyslukapp-
hlaupinu og öllu því sem er sókn
eftir vindi en verja því sem eftir
lifir ævinnar í að njóta þess sem
meira máli skiptir: mannlegra
samskipta og samverustunda með
fjölskyldunni. Þegar ég heyrði um
sjúkdóm þann, sem Arnmundur -
en sá var auðvitað höfundurinn -
átti við að stríða, skildi ég kannski
betur hvers vegna hann hafði valið
sér þetta umrædda efni.
Við ákváðum að leiklesa þetta
síðarnefnda verk til reynslu eins
og oft er gert við ný íslensk verk
sem okkur líst vel á en eru kannski
ekki alveg tilbúin af hálfu höfunda.
Leikararnir sem tóku þátt í leik-
lestrinum skemmtu sér konung-
lega - slíkt er alltaf góðs viti - og
vegna veikinda höfundar hafði
hann óskað eftir því að samlestur-
inn færi fram á heimili hans sem
gerði þetta allt saman persónu-
legra og óvenjulegra. Eftir vikuæf-
ingar var verkið síðan leiklesið í
Þjóðleikhúsinu fyrir áhorfendur
sem einnig skemmtu sér prýðilega.
Við stóðum sem sé frammi fyrir
því vali að velja á milli tveggja for-
vitnilegra gamanleikrita eftir
þennan nýja höfund. Fyrir valinu
varð verkið um minnislausa mann-
inn, kannski ekki síst vegna þess
að það bauð upp á fjölmörg
skemmtileg hlutverk fyrir elstu
leikarana okkar og var þar að auki
bráðskemmtilegt.
Og aftur vorum við boðin heim
til Arnmundur og Valgerðar konu
hans, í þetta sinn til þess að lesa
fyrsta samlestur leikara og leik-
stjóra á nýja verkinu, sem nú hafði
verið valið til sýningar í Þjóðleik-
húsinu og hafði hlotið nafnið Mað-
ur í mislitum sokkum. Rúmt ár var
liðið frá því við höfðum lesið fyrr-
nefnda verkið þar heima. Því er
ekki að leyna að okkur var
brugðið, er við sáum hversu mjög
Arnmundi hafði hrakað á þessu
eina ári. En kímnigáfan var sú
sama, létt og glaðlegt viðmótið og
hlýjan og manngæskan lýstu af
honum eins og fyrri daginn. Það
var vor úti, sól og hlýindi; fyrstu
blómin í garðinum sprungin út og
minntu á sífellda hringrás og end-
urnýjun lífsins. A píanóinu voru
nótur að lagi, sem eitt okkar
fremsta tónskáld hafði samið og
tileinkað dóttur þeirra Arnmundar
og Valgerðar vegna væntanlegs
brúðkaups; fögur listaverk prýddu
veggi og ljúffengar veitingar voru
fram reiddar af Valgerði og systr-
um Arnmundar, Eddu og Ingu,
þegar hlé varð á samlestrinum.
Arnmundur var greinilega
gæfumaður í einkalífinu, umvafinn
elsku og ástúð sinna nánustu.
Leikararnir lásu verkið og
Ijómuðu af ánægju, allir þekktu
þarna sjálfa sig og gátu haft gam-
an af, en skærast allra ljómaði
höfundurinn. Vegna þeirra óvenju-
legu kringumstæðna sem veikindi
hans léðu þessari samverustund og
vegna þeirrar vitneskju að tími
hans væri að styttast ískyggilega
urðum við öll ennþá staðráðnari í
að honum yrði að auðnast að fá að
sjá þetta leikrit sitt á sviðinu eins
og það gæti best orðið í höndum
góðra listamanna.
Ekki varð okkur að þeirri ósk.
En í einstaklega fallegum þakkar-
orðum hans að samlestri loknum
kom fram að takmarki hans væri á
vissan hátt náð: eftir að hafa hlýtt
á leikarana lesa leikritið sagðist
hann vera þess fullviss að nú væri
verki sínu borgið í þeirra höndum.
Ai-nmundur var mikill
húmoristi. Hann hafði á orði, þeg-
ar hann var lagður inn á spítala nú
undir lokin og sá hvert stefndi, að
nú væri eins gott fyrir sig að fara
að stilla hörpuna. Hvort sem hann
sveimar nú yfir okkur á guðlegu
skýi og slær hörpustrengi eða rifj-
ar upp vel unnin störf á glæstum
lögfræðiferli sínum er ljóst að al-
mættið sá til þess að skáldskapar-
harpan færi vel í höndum hans.
Það var markmið hans með skrif-
um sínum að létta fólki lífið með
mannskilningi og húmor. í þeim
anda munum við halda áfram að
vinna leikritið hans, sem nú er um
það bil hálfnað í æfíngu hjá leik-
húsinu og verður frumsýnt um
miðjan október.
Við sem kynntumst Arnmundi í
þessari skemmtilegu samvinnu
sendum Valgerði og börnum
þeirra hjóna, Eddu systur hans,
móður og öðrum ættingjum okkar
innilegustu samúðarkveðjur. Það
var einstaklega ánægjulegt og
beinlínis mannbætandi að fá að
kynnast Arnmundi þótt kynnin
yrðu alltof stutt - nú er það vænt-
anlegra áhorfenda að kynnast hon-
um af verkum hans. Megi minning
þessa sómadrengs lengi lifa.
Stefán Baldursson.
Hinn 17. júní 1964 setti góður
hópur upp stúdentshúfurnar á Sal
Menntaskólans á Akureyri. Fram-
tíðin beið með fyrirheit og vonir,
að baki var tímabil áhyggjuleysis
og glaðværðar. I þessum hópi var
Arnmundur Backman, sem var
einn af sætustu og skemmtilegustu
strákunum í skólanum, hrókur alls
fagnaðar, hvers manns hugljúfi.
Hann var í B-bekknum í mála-
deildinni, sem var að mestu setinn
strákum, en við vorum fjórar Ak-
ureyrarpíur í bekknum til að lífga
upp á strákafansinn.
Addi var áberandi persóna í
bekkjarlífinu og skólalífinu öllu,
fyndinn og hnyttinn í tilsvörum,
sagði brandara og gamansögur lát-
laust og vakti einatt hlátur
skólafélaganna. Hann var opin-
skár, hlýr og einlægur og hafði
þegar mótað með sér ákveðnar
skoðanir á þjóðmálum. Greinilegt
var að Addi hafði alist upp í
traustri og glaðlyndri fjölskyldu
sem kunni skil á menningu og list-
um.
í B-bekknum var kjarni Busa-
bandsins, sem þá var fræg og eftir-
sótt hljómsveit. í henni spilaði
Addi ásamt vinum sínum og bekkj-
arbræðrum, Vilhjálmi Vilhjálms-
syni, Friðriki Guðna Þórleifssyni,
Jóni G. Kristjánssyni, Þorvaldi
Halldórssyni og fleiri skólafélög-
um. Þegar hinir glæsilegu meðlim-
ir Busa-bandsins stigu á
hljómsveitarpallinn með sitt frum-
lega lagaval og flutning dunaði
gamli skólinn af fjöri og gólfið á
Sal sveiflaðist bókstaflega meðan
dansinn var stiginn. Vilhjálmur og
Friðrik Guðni eru báðir látnir og
enn á ný hefur dauðinn vitjað
bekkjarfélaga alltof snemma.
Þeir Addi, Friðrik og Villi áttu
ekki heimili á Akureyri, heldur
bjuggu þeir fyrst í heimavistinni
og leigðu síðan úti í bæ eins og það
var kallað. Þeir voru á tímabili tíð-
ir heimagangar á heimili mínu og
myndaðist því ekki aðeins vinátta
milli mín og þeirra, heldur
skapaðist einnig góður vinskapur
þeirra við heimilisfólkið. Það var
ekki lognmoilan í kringum þá
félaga. Þeim fylgdi kátína, glettni,
söngur og hljóðfærasláttur og öll
fjölskyldan naut heimsókna þeirra.
Þegar Addi varð tvítugur var hald-
ið upp á afmælið í stofunni heima
með rjómatertu og tilheyrandi.
Eitt sinn tókst þeim Adda og
Friðriki að særa bílinn út úr pabba
mínum og voru svo herralegir að
bjóða mér og annarri bekkjarsyst-
ur á rúntinn.
Þegar menntaskólanámi lauk
fækkaði óhjákvæmilega samveru-
stundum bekkjarsystkinanna.
Leiðir skildi og hver gekk sína
braut. Addi lagði stund á lögfræði,
stofnaði til hjúskapar með Val-
gerði Bergsdóttur, sem við bekkj-
arsystkini hans vissum að hann
var yfir sig ástfanginn af, enda
eyddi hann þó nokkrum kennslu-
stundum við að skrifa ástarbréf til
hennar. Hann var farsæll í starfi
og fjölskyldulífi. Samskipti gam-
alla skólasystkina fóru að tak-
markast við strjál bekkjarkvöld og
stúdentsafmæli og örfá símtöl, sem
hefðu mátt vera miklu fleiri.
Addi mætti örlögum sínum af
hugprýði. Hann fór jafnan léttum
orðum um sjúkdóminn, nann þyrfti
ekki að kvarta, margir berðust við
þyngri raunir en hann. Síðast þeg-
ar við töluðum saman sagðist hann
hlakka óendanlega til þeirrar
stundar er sýna ætti leikrit eftir
hann í Þjóðleikhúsinu. Hann gæti
ekki beðið haustsins, sumarið
framundan væri alltof langt. Á bak
við þau orð fólst sú staðreynd að
Addi vissi að sandkornunum í
stundaglasinu hans' fór hríðfækk-
andi og skammur tími til stefnu.
Ljúfur og bjartur drengur er
genginn. Við kveðjustund reikar
hugurinn til þeirra stunda er
æskuglöð og áhyggjulaus ung-
menni undu við leik og störf í
Menntaskólanum á Akureyri. I
þeim minningum skipar Addi mæt-
an sess.
Megi Arnmundur Backman
hvíla í friði.
Bergþóra Einarsdóttir.
Elsku vinur minn. Það kom mér
þannig fyrir sjónir þegar Halli
hringdi í mig og sagði mér að þú
værir allur, að réttlætið í þessum
heimi væri ekki alveg eins og það
ætti að vera, maður eins og þú í
blóma lífsins, fullur af hugmyndum
og lífsgleði, skuli vera hrifinn burt
með þessum hætti. Okkur hjónum
er orðs vant.
Ég er einn af þeim heppnu sem
nutu þeirra forréttinda að hafa þig
sem minn besta vin og félaga í ára-
tugi og það er eitt af því besta sem
hefur hent mig á lífsleiðinni. Það
verður að segjast eins og er vinur,
að þegar ég ætla að minnast þín,
þá er erfitt að velja úr einstök at-
vik því minningarnar eru margar
og ná yfir langt tímabil, þótt mér
finnist að það hafi verið allt of
stutt. Minningabankinn er stór og
er af svo mörgu að taka, Balt-
icaferðin forðum, veiðiferðirnar í
silung og gæs og allur söngurinn!
Og mikið erum við búnir að hlæja
saman í gegnum tíðina.
Leiðir okkar skildi stundum um
lengri eða skemmri tíma þegar við
vorum erlendis, þú við nám og ég
við vinnu, en böndin brustu ekki
þrátt fyrir fjarlægðina. Mér er
minnisstætt símtal sem ég fékk
eitt sinn að kvöldi, alla leið til Af-
ríku. I símanum varst þú og sagðir
einn brandara og kvaddir síðan.
Dæmigerður Addi! Einnig eru
minnisstæð bréfin frá þér þegar
þú varst í námi erlendis, þau voru
gjarnan tekin upp hér á heimilinu
öðru hvoru og lesin upphátt og öll-
um til skemmtunar. Ég held að ég
hafi aldrei kynnst manni með eins
yndislegar gáfur og þér voru gefn-
ar. Það kom best i ljós síðustu árin
sem þú varst með okkur. Þrátt fyr-
ir alla erfiðleikana varstu alltaf
jafn viðmótshlýr og léttur í lund,
mér er ráðgáta hvernig slíkt er
hægt. I síðasta skiptið sem við
hittumst, og þú varst svo veikur að
ég var hræddur um þig, gastu ekki
á þér setið að kveðja mig með þeim
hætti að ég fer enn að hlæja þegar
ég hugsa um það, þó að kökkurinn
í hálsinum á mér sé enn til staðar.
Hugurinn leitar einnig til fjöl-
skyldu þinnar, því að sjaldan fellur
eplið langt frá eikinni. Ég tók
snemma eftir því að hún var ein-
staklega heilsteypt og samrýnd og
eflaust hefur það haft áhrif í þá átt
að gera þig að þeim manni sem þú
varst. Enda veit ég að þau minnast »
þín með stolti. Þegar þú stofnaðir
þína eigin fjölskyldu, þá hlaut það
auðvitað vera í sama mótið steypt.
Við fjölskyldan í Hjallaselinu send-
um aðstandendum okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Vertu sæll, vinur, og þakka þér
fyrir ógleymanlegar stundir og
vináttu í gegnum árin.
Einar.
Harmur og söknuður sækir
hugarrann, þegar horfinn er á ,
eilífðai’veg kær vinur og félagi um
fjölmörg ár. Lokið er lífsstríði
hins hugdjarfa drengs, sem átti
svo sterka lífslöngun, sem átti svo
frjóan hug og frábæra sköpunar-
gáfu, sem megnaði að koma svo
miklu í verk, einnig eftir að erfið-
ur sjúkdómur hafði náð á honum
heljartökum. Ég sakna þess að
mega ekki lengur leita álits hans,
heyra hlýju og einlægu röddina
hans, verða vitni að hugsjónaeldi
hans þar sem sá minni máttar átti
ætíð hið bezta athvarf, enda
réttlætiskenndin og bræðralags-
hugsjónin honum í blóð bornar,
hann var sannur sósíalisti eins og
þeir geta beztir verið. Hversu
grimm og óvægin geta örlögin oft
verið og eftir sitjum við og syrgj-
um mannkostamann með fangið
fullt af verkefnum vænum til
hvaða sviðs sem litið var.
Kynni okkar hófust þegar
Lúðvík Jósepsson fékk Arnmund
til liðs við sig sem aðstoðarmann
1971, þegar Lúðvík varð ráðherra
sjávarútvegs og viðskiptamála.
Lúðvík var glöggur á menn, næm-
ur á mannkosti þeirra og ég fann
fljótt hversu ágætlega honum
þótti Arnmundur vinna verk sín,
af vandvirkni og alúð, af virðingu
um leið fyrir því fólki sem verk-
anna skyldi njóta, virðingu og
væntumþykju. Aimmundur naut
þess að umgangast fólk, greiða
götu þess, glaðsinna og hlýr, en
ákveðinn ef hann fann eitthvað at-
hugavert í fari þess eða mála-
fylgju. Lúðvík sagði oft að hann
Árnmundur væri ómetanlegur og
það voru stór orð í hans munni.
Við Arnmundur urðum fljótt
mestu mátar, hann réð mér heilt
með þingmál mín, lagði þar ævin-
lega gott til mála, glöggur á það
sem máli skipti, allt það góða
samstarf einkenndist af þeirri
mætu blöndu glettni og alvöru '»
sem honum var svo eiginleg. En
alltaf var það manneskjan, mann-
eskjan sem átti undir högg að
sækja sem átti hug hans og
hjarta. Arnmundur var listamaður
af lífi og sál, hann lék á hljóðfæri
og svo söng hann m.a. með félög-
um sínum í Eddukórnum, sem
gerði á sínum tíma garðinn fræg-
an með hljómfögrum söng. Hann
lék undir fyrir mig þegar ég
raulaði mínar fyrstu gamanvísur
hér syðra og Ijúf uppörvun hans
ásamt því að taka undir við mig í
viðlaginu reyndist mér ómetanleg
og nokkrum sinnum lagði hann
mér þannig lið af þessari ljúfu
einlægni þar sem allt var sjálf-
sagt. Sama var upp á teningnum
þegar hann fór austur með mér til
fundahalda, þar sem hann flutti
mál sitt af rökvísi lögfræðingsins
og ekki síður innsæi stjórnmála-
mannsins, sem bæði kunni að tala
við fólk og hlusta á fólk. Þetta
voru góðar og gjöfular stundir
sem rifjast upp nú í Ijúfsárri
minning um minn góða vin.
Og aftur kom Arnmundur til
aðstoðar ráðherra Alþýðubanda-
lagsins, þegar Svavar Gestsson
varð ráðherra félags-, heilbrigðis-
og tryggingamála. Þá eins og áður
var hann ráðhollur vel, og umfram
allt áfram um að koma hugsjón í
framkvæmd, veita þeim lið sem
höllustum stóðu fæti í lífsbarátt-
unni. Það var enginn á flæðiskeri
staddur sem átti hann Arnmund
að ráðgjafa, svo verkadrjúgur
sem hann var við hvaðeina sem #
við var að fást, samvizkusamur