Morgunblaðið - 19.11.1998, Síða 49

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1998 49.
H-

Rekstrarskilyrði
sjúkrahúsa
KRÖFUR um opin-
bera þjónustu mótast
mjög af því sem tíðkast
í öðrum nálægum lönd-
um. Þeim stofnunum,
sem eiga að veita þessa
þjónustu, þarf að skapa
aðstöðu og skilyrði í
samræmi við þær kröf-
ur, sem til þeirra eru
gerðar.
Sjúkrahúsrekstur er
atvinnugrein, sem hef-
ur búið við langvarandi
rekstrarvanda.
Rekstrarvandinn er
óháður rekstrarformi
sjúkrahúsa, þ.e. hvort
sem um er að ræða
rekstur á vegum ríkis, sveit-
arfélags, sjálfseignarstofnunar eða
einkaaðila. Til að leysa þennan
rekstrarvanda er því nauðsynlegt
að meta rekstrarskilyrði greinar-
innar með hliðsjón af þeirri þjón-
ustu, sem ætlast er til að hún veiti.
Stefnumótun þarf því að vera skýr
varðandi hvaða sjúkrahúsþjónustu
eigi að veita. Það hlýtur að vera
hlutverk heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytis að móta slíka
stefnu og sjá til þess að hún sé
framkvæmd. Verkaskipting þarf
því að vera skýr og samstarf með
eðlilegum hætti og á jafnræðis-
grundvelli. Heilbrigðismálaráðu-
neytið á að marka stefnuna en ekki
einstakar stofnanir. Þeirra hlut-
verk er að veita þjónustu í sam-
ræmi við samkomulag þar um. Af-
skipti ráðuneytis af rekstri eiga að
takmarkast við eftirlit með fram-
kvæmd samnings um
veitta þjónustu.
Þjónustustig
Þótt ýmsum þyki
erfitt að hafa stjórn á
rekstri sjúkrahúsa
hlýtur engu að síður
að vera hægt að ná
samkomulagi um „eðli-
-legan“ rekstrar-
kostnað á hverju
sjúkrahúsi. Þrátt fyrir
að ýmislegt ófyrirsjá-
anlegt komi upp í
rekstri sjúkrahúsa eru
breytingar á rekstrar-
kostnaði milli ára ekki
meiri en í öðrum
rekstri. Verði breytingar á
þjónustustigi breytist að sjálfsögðu
rekstrarkostnaður. Því er nauðsyn-
legt, að þjónustustigið sé afmarkað
þegar meta á rekstrarkostnað
sjúkrahúss.
Rekstrarfyrirkomulag
A síðustu árum hefur sjúkrahús-
rekstur færst æ meir yfir til ríkisins
með það að markmiði að ná betri
tökum á rekstrinum. I stað þess að
reyna að meta „eðlilegan“ rekstrar-
kostnað fyrir ákveðna þjónustu og
semja við ýmsa rekstraraðila um að
veita hana hafa stjórnvöld haft
meiri trú á, að ódýrara væri að hafa
þennan rekstur í höndum ríkisins.
Þessi þróun hefur verið þvert á það
sem hefur verið að gerast í öðrum
greinum opinberrar þjónustu. Ríki
og sveitarfélög hafa á undanfórnum
árum verið að fela öðrum aðilum
rekstur á ýmissi þjónustu og veitt
opinberum fyrirtækjum aukið sjálf-
stæði til að sinna skýrum hlutverk-
um.
Önnur rekstrarform en ríkis-
rekstur hafa átt erfitt uppdráttar
innan heilbrigðisþjónustunnar.
Nærfellt öll heilbrigðisþjónusta ís-
lendinga er nú á hendi ríkisins.
Nærri lætur, að ríkið sé eini selj-
andi allrar heilbrigðisþjónustu.
Ríkið er jafnframt eini kaupandinn.
Einn og sami aðilinn, ríkið, er selj-
andi og kaupandi, mótar stefnu, set-
ur löggjöf, framkvæmir og hefur
_______Til að koma__________
heilbrigðiskerfinu
út úr núverandi
rekstrarvanda, segir
Magnús Skúlason,
__________þarf að___________
endurskipuleggja það.
eftirlit með framkvæmd löggjafar.
Aðhald kaupenda er mjög tak-
markað. Möguleikar kaupenda, þ.e.
ríkis og almennings, um val á þjón-
ustu á grundvelli samanburðar á
kostnaði og gæðum eru ýmist ekki
nýttir eða ekki fyrir hendi.
Stærð sjúkrahúsa
- sameining
I umræðunni um rekstrarvanda
sjúkrahúsa halda ýmsir því fram, að
sameining sjúki-ahúsa leysi rekstr-
arvandann og spari jafnvel mörg
Magnús
Skúlason
hundruð milljónir króna. Þessi full-
yrðing er meira að segja sett fram
án þess að nokkurt efnislegt mat
eða hagkvæmniathugun hafi farið
fram. Þær skýrslur, sem gjarnan er
vitnað til í þessu sambandi, byggj-
ast eingöngu á skoðunum og tilfinn-
ingum tiltekinna aðila, en ekki á
niðurstöðum hagkvæmniathugana.
Athuganir, sem gerðar hafa verið
um rekstrarhagkvæmni sjúkrahúsa
eftir mismunandi stærð, hafa ekki
leitt til ákveðinna vísbendinga um
hvort stór eða lítil sjúkrahús séu
hagkvæmari. Er í því sambandi
hægt að benda á rannsóknir frá
Svíþjóð, Noregi og Danmörku, sbr.
skýrslu SPRI (sænskrar rannsókn-
arstofnunar um heilbrigðismál) um
„Stora eller smá sjukhus“ frá 1997.
Fullyrðingar um hagkvæmni sam-
einingar tiltekinna sjúkrahúsa hér á
landi eiga sér því hvorki stoð í er-
lendum rannsóknum né í athugun-
um á hagkvæmni sameiningar þess-
ara tilteknu sjúkrahúsa.
Ýmsar athuganir, sem gerðar
hafa verið á rekstrarkostnaði
sjúkrahúsa hér á landi, benda
ákveðið til þess, að rekstur sjúkra-
húsanna í Reykjavík sé mjög hag-
kvæmur m.v. sambærileg sjúkra-
hús á Norðurlöndum. Líklegt er
því, að rekstrarvandi sjúkrahúsa
hér sé ekki vegna óhagkvæmni í
rekstri. Áður en ákvarðanir verða
teknar um hagkvæma stærð
sjúkrahúsa, sameiningu eða ekki
sameiningu, þarf því að huga að
rekstrarskilyrðum sjúkrahúsa,
hvaða þjónustu þau eigi að veita og
rekstrarfyrirkomulagi. Ákvarðanir
um sameiningu, sem byggjast ekki
á hagkvæmniathugun, eru ekki lík-
legar til að leysa rekstrarvanda.
Þær geta allt eins leitt til
þveröfugrar niðurstöðu.
Ein röksemdin fyrir sameiningu
sjúkrahúsanna í Reykjavík er sú, að
Islendingar hafi ekki efni á að reka
tvo hátæknispítala. Ekki hefur fylgt
þeirri röksemd hvað átt er við með
orðinu „hátæknispítali". Nútíma-
sjúkrahús verða hins vegar ekki
starfrækt án þess að hafa yfir að
ráða ýmsum tölvustýrðum lækn-
ingatækjum og flóknum rafeinda-
búnaði. Það á einnig við um sjúkra-
hús utan Reykjavíkur og einkarekn-
ar læknastofur. Fyrirtæki I mörg-
um atvinnugreinum nota tölvu-
stýrðan tækjabúnað og flókna raf-
eindatækni. Má í því sambandi
nefna fiskiskip og ýmis iðnaðarfyr-
irtæki, jafnt í fiskvinnslu sem í
hátækniiðnaði. Það verður því að
teljast ótrúleg skammsýni, eða jafn-
vel blekking, að halda því fram, að
einungis sé verjandi að reka einn
nútímaspitala hér á landi.
Endurskipulagning
heilbrigðiskerfísins
Til að koma heilbrigðiskerfinu út
úr núverandi rekstrarvanda þarf að
endurskipuleggja það. Tryggja þarf
jafnræði mismunandi rekstrar-
forma í sjúkrahúsrekstri, sem veitir
kaupendum, þ.e. ríki og almenningi,
möguleika á að bera saman og velja
með tilliti til verðs og gæða þjónust-
unnar. Gera þarf samkomulag milli
seljanda og kaupanda um hvaða
þjónustu eigi að veita og verðlagn-
ingu hennar. Hlutverk hverrar
stofnunar þarf að vera skýrt og sátt
um hvað þjónusta hennar eigi að
kosta. Einungis með þeim hætti
geta farið saman fjárhagsleg og
stjórnunarleg ábyrgð. Án slíks sam^
komulags er útilokað að nokkur
rekstraraðili geti borið ábyrgð á
rekstri viðkomandi stofnunar. Það
er einungis á færi ríkis og sveit-
arfélaga að reka stofnanir, sem hafa
óljóst hlutverk og þar sem ósam-
ræmi er milli veittrar þjónustu og
fjárveitinga. Slíkur rekstur felur
ekki í sér fjárhagslega og stjórnun-
arlega ábyrgð.
Höfundur er fmmkvæmdastjdri
fjármála og rekstrar við Sjúkrahús
Reykjavíkur.
■