Morgunblaðið - 19.11.1998, Síða 59

Morgunblaðið - 19.11.1998, Síða 59
MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR FIMMTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1998 59 + Þorgeir Rúnar Kjartansson fæddist 26. nóvem- ber 1955. Hann lést á Landspítalanum 6. nóvember síðast- liðinn og fór útför hans fram frá Ar- bæjarkirkju 13. nóvember. Það var sumarið fyrir svo mörgum ár- um að fyrirheitin kölluðu ekki umsvif- laust á tvær grímur heldur voni ávísanir á raunveru- lega möguleika. Hvor með sína skófluna í hendi að undirbúa jarð- veginn á eyjunum í Árbænum fyrir sáningu. Það var kallað að vera í garðyrkjunni. Þetta var um það leiti þegar arfinn vitjar síns tíma og Palli garðykjumaður var þegar byrjaður af einstakri natni að hreinsa illgresið neðst úr beðinu sem lá meðfram veginum. Um þessar mundir hefðum við báðir getað sagt fullum hálsi: Bak við mig bíður lífið ber það í hendi styrkri hyldjýpan sumarhiminn helltan fullan af birtu. Eða kannski helltan fullan af orðum, því næstu mánuðina gerðum við lítið annað en að tala, - og hlusta. I einum kaffitímanum þetta sumar sagði einn vinnufélaga okkar upp úr eins manns hljóði „Ansi hafa þeir verið lagnir að geta reist þessa pýramída“. Fyrir okkur Þorgeiri teygðist nú smámsaman svo úr kaffitímunum að loks greip Siggi verkstjóri okkur inn í skúr með orðunum „Þið eruð alltof deigir strákar!" Þetta var gripið á lofti og varð um skeið að lífsmottói, því hér voru vormenn á ferð. Þorgeir Kjartansson var afar skemmtilegur maður en um leið jafnan þægilegur í viðmóti og hátt- vís í framkomu. Það var svo gaman að tala við hann að flestir heilluðust fljótt af þessum álfum- líka manni og kölluðu upp frá því Gogga. Goggi var á þessum árum leiftrandi af hrifnæmi og innri fögnuði. Og þær voru ekki ófáar uppspretturnar. Listamaðurinn með fræðimannslundina, færðimaðurinn með listamann- seðlið. Garðyrkja í Árbæ þar sem um- ferðareyjar rétt hjá kirkjunni voru undirbúnar undir sáningu. Og að lokum var líka sáð. Um haustið hafði Palli garðyrkjumaður loksins náð til enda á þessu langa beði, en neðst þar sem hann hafði byrjað um vorið var nú arfinn aftur alls- ráðandi. Um haustið eftir öll þessi orð. Kannski lá Veðraspá Þorgeirs í loftinu þar sem tíu árum seinna stóð: Handan við nætur, handan ljósa í hroka þess lands þar sem vonir frjósa bíður oss gleymd og grafin lúta þótt glymji af skvaldri öld. Vituð ér enn - hvert skríður skúta? Staðnaði nefapi! elsku vinur með vor í rassi kveikjum heldur kafaldsmjúka elda ^ allt er betra en eymdarinnar kelda... Eg votta aðstandendum Þor- geirs Kjartanssonar innilegustu samúð mína við fráfall hans. Hannes Lárusson. Ormur! Ég þrái þitt bit - mitt blóð brennuraflogandiþrá. í æðum mínum er ólgandi glóð, sem enginn skal fá að sjá. Bíttu mig fast, svo að blóð mitt renni og bitsins innst við hjarta ég kenni! (Sveinn Jónsson.) Það er freistandi að ginpa til frasa þegar Þorgeir Kjartansson er allur. Einn er sá að hann var ekki allur þar sem hann var séður, eins og hann komst sjálfur að orði í ljóði um látið skáld. Þegar Þorgeir var upp á sitt besta flaug hann hærra en nokkur ann- ar. En fáir sukku jafn- djúpt þegar á móti blés. Minningar hrannast upp sumar ljúfar, aðrar sárari. Þorgeii' var alinn upp í Vogunum, gekk í Vogaskóla og brallaði ýmislegt eins og strákum er tamt. Eftir landspróf lá leiðin í Menntaskól- ann við Tjörnina og þá var gaman að lifa. Eg kynntist Þorgeiri fyrst sumarið 1972 í bæjarvinnunni, þótt við vissum hvor af öðrum áður. Bæjarvinnan var upplögð fyrir unga menn sem telja sig hafa margt að segja hver öðrum. Hressandi útiloft, Vogakaffi, glens, gaman og spaklegar umræður sitja í minningunni, sem ekki trufl- ast af mörgum handverkum í þágu borgarinnar. Ég á það Þorgeiri að þakka að ég stalst inn í hóp góðra félaga úr Vogunum sem ég hef verið í síðan. Ekki minnkaði skemmtunin næsta vetur á eftir þegar menntaskólinn tók við á ný. Og ekki skorti okkur heldur menntaskóla því þeir reyndust ekki fæm heldur en tveir þótt báðii’ væru við sömu götuna. Við vorum sannfærðir um að mennta- skóli hefði verið stofnaður til þess að láta ljós okkar skína, ekki í kennslustofunum, því að það þótti merki um greindarskort að líta í námsbækurnar, heldur á fundum, í blöðum, í skólasjoppum og ekki síst á böllum. Þá var gaman að lifa. En það tekur sinn toll að lifa lífinu og Þorgeir gi-eiddi fyrstu afborgun þegar kennarar komust að því að þrátt fyrir ársvist í latínudeild kunni Þorgeir vart eina einustu beygingu á þeirri tungu sem hon- um var hvorki ástkær né ylhýr. En veturinn eftir, þegar Þorgeir gaf sér tíma til þess að fletta speki Sesars og Síserós (sem latínugrán- ar kölluðu reyndar Kesar og Kíkeró til þess að sýna yfirburði sína yfir menningarsnauða stærðfræðinga) þá kom í ljós að hann átti auðvelt með að tileinka sér þessa menningartungu, þótt hún hafi fljótlega vikið úr munni hans fyrir afsprengi sínu, frönsk- unni. Þorgeir hreif fólk auðveldlega og var víða í fararbroddi. Síðasta árið í Menntaskólanum við Tjörn- ina var hann ármaður, formaður skólafélagsins. Að loknu stúdentsprófi var haldið út í heim. Nú átti að leggja París að fótum sér. En það fór öðra vísi en ætlað var. Eftir nokkur ár var haldið heim á leið án þess að sögur færa af námsafrekum. En Þorgeir hafði hins vegar drukkið heimsborgina í sig og það duldist engum að hún átti hug hans og hjarta. Og þótt hann setti ef til vill ekki mark sitt á borgina þá tók Islendingasam- félagið eftir þessum hressilega unga manni. Þorgeir fann það að hann og gleðiborgin þurftu að hvíla sig hvort á öðru og settist í sagnfræðideild Háskóla íslands. Þaðan lauk hann prófi með miklum ágætum og mun hafa útskrifast árið 1983 með einhverja hæstu meðaleinkunn úr deildinni fyrr og síðar. Einmitt á þessum áram hef- ur hann líklega náð best að nýta frábæra hæfileika sína og beisla þá. Enn hélt Þorgeir til Parísar, nú með sambýliskonu sinni á þess- um árum, Æsu Sigurjónsdóttur, og gerð önnur atlaga að þessari merku borg. Hann settist í háskóla og ætlaði að halda áfram sagn- fræðinámi. En nú var margt fleira sem þurfti að brjótast fram á yfir- borðið. Þorgeir var listamaður. Honum var létt að skrifa og aðrir hrifust með þegar hann tók flugið. Hann samdi pistla fýrir útvarp og sem fréttamaður gat hann fengið heilu fjölskyldurnar til þess að líma sig þétt við útvarpstækið þegar hann breytti sorglegri sögu af dauða barns í franskri fjölskyldu í spenn- andi sakamálareyfara í þriggja mínútna frásögn. Á þessum árum var hann sískrifandi. Hann samdi sögur, stuttar og langar, ljóð og ritgerðir, en fæst af því kom fyrir annarra sjónir og mun nú flest glatað. Vorið 1985 birtist eftir hann allstór ljóðabálkur, Veðra- spá, í blaði sem Islendingafélagið í París (líklega fyrst og fremst Þor- geir) gaf út. Þorgeir taldi sjálfur að þetta væri merkilegt verk en vinir hans sáu hins vegar í því breyttan mann, þótt auðvitað áttaði enginn sig á því þá hvert stefndi. Skömmu síðar yljaði það landsmönnum um hjartarætur að heyra frásögn Þorgeirs af því að íslenskur maður hefði fundið bók Gaimards, þess sem stóð á tindi Heklu háum, með undirskriftum margra þekktra íslendinga fyi'ir miðja 19. öld. Sólstöðudaginn 1985 kom Þorgeir til Islands og þá þeg- ar var ljóst að ekki var allt með felldu. I stað hins snyrtilega, Ijúfa pilts var kominn gjörólíkur maður, að sumu leyti andhverfa hins, sjálfskipaður snillingur sem ætlaði að leiða þjóðina út úr moldarkofum hugans. Hjá vinum hans og fjöl- skyldu tók við margra ára kennslustund í geðhvarfasýki. Og þótt þeir sem næstii' stóðu Þor- geiri sæju hvers eðlis var, þá var ekki sömu sögu að segja um ýmsa aðra. Hann átti greiðan aðgang að fjölmiðlum um stund og ráðamenn þjóðarinnar fengu símtöl og heimsóknir til þess að kynna há- leitar hugmyndir. Það er erfitt að lýsa fyrir þeim sem ekki hefur reynt sársaukann sem því fylgir að sjá hvernig geðveiki getur lagt líf manna í rúst. Verst er að veikin er þess eðlis að erfiðara er að greina sjúkdóminn frá manninum en marga kvilla aðra. Sumarið 1985 hitti ég Þorgeir nær daglega og fékk einstakt tækifæri til þess að sjá hvernig óheft orka flæddi frá honum. Sólarhringum saman var hann svefnlítill en þuldi upp úr sér framorta bragi, heilar drápur, með stuðlum og höfuðstöfum ef sá var gállinn á honum, stundum órímaða ef það átti betur við. Framsamin stef flæddu úr saxófóninum og undarlegar en seiðandi teikningar fylltu alla veggi. Peningar vora ekki vandamál, þeir vora til þess að eyða þeim og það gerði hann óhikað án þess að eiga þá. Haustið 1985 birtist neðanmáls í NT fram- haldssaga eftir Þorgeir undir höfundarnafninu Jón Jónsson. I henni segii' frá manni sem fékk æxli í meltingarvegi, en það reynd- ist vera „snillihnúkurinn“ sem gerði söguhetjuna að yfirburða- manni uns hann var farinn að valda óbærilegum vanda. Þessi saga var kannski sú besta sem ég sá frá Þorgeiri, því hann skorti oft þann aga sem þarf til að breyta snjallri hugmynd í gott verk. Eftir langa mæðu tókst að fá hann til þess að fara í meðferð „í þágu vísindanna" þannig að menn gætu rannsakað þennan einstaka heila. Við tók löng og erfið læknis- meðferð þar sem Þorgeir og hans nánustu fengu að kynnast svartasta þunglyndi, ranghug- myndum, ofsafengnum uppsveifl- um og margs konar lækningatil- raunum. En þótt oft væri lífið erfitt þá birti til á milli. Hann var ákveðinn í að ná sér á strik á ný þegar hann kom til sjálfs sín, fór í áfengismeðferð og var í reglulegu sambandi við sérfræðinga. Um tíma vann hann ýmis störf fyrir íyrirtæki mitt, Talnakönnun, og þegar allt var í lagi vann hann þau betur og af meiri kostgæfni en nokkur annar. Þá var aftur gaman að spjalla. En það líf sem best hefði hentað viðkvæmum huga Þorgeirs, skrif- stofuvinna og skriftir, heOlaði ekki þegar manían kallaði á ný. Þá héldu honum engin bönd. Oft er erfitt að greina á milli leiftrandi sköpunargáfu listamanns og sjúk- leika geðsveiflunnar. Ókunnugir telja þetta heillandi nálgun, fyrir þá sem til þekkja er hún sársauka- full. Þorgeir var alltaf hugmynd- aríkur, gerði alvöra úr því sem aðrir töldu fráleitt og langsótt. En hann skorti úthald. Gleðisveitin Júpíters var vinsæl hjá hópi fólks og þar var Þorgeir framarlega í flokki með saxófón sinn og laga- smíðar. Þar var hópeflið látið njóta sín og því erfitt að vita nú hver átti hvaða hugmynd. En enginn vafi er á því að Þorgeir átti ríkan þátt í ferli þeirra, þótt í stórri sveit eigi kannski enginn meira en annar. Geisladiskur þeirra tja, tja kom út árið 1992, en auk þess mun eitt lag þeirra vera til á safndiski. Það þurfti hugmyndaflug til þess að semja lag sem hét Heiðar dansar Cha, Cha, Cha og fá svo Heiðar Ástvaldsson tO þess að dansa með sveitinni á dansleik. Þorgeir kenndi í nokkur ár í Menntaskólanum við Sund og var úrvalskennari sem vakti áhuga nemenda sinna. Hann lauk námi í uppeldis- og kennslufræði við Háskólann og var sem fyrr í fremstu röð meðan hann hafði áhuga á. Vorið 1997 var Þorgeir í mjög erfiðu veikindakasti og leiðin lá til útlanda sem fyrr. Hann komst þó aftur heim með hjálp góðra manna og á endanum undir læknishendur. Þótt Þorgeir vonaði sjálfur og tryði að veikindum hans myndi Ijúka, þá var þeim sem hon- um stóðu næst ljóst að sveiflurnar minnkuðu ekki með árunum. Hann var líka hræddur við að leita sér meðferðar, því að hann þekkti vel þunglyndið sem fylgdi í kjölfar ofsagleðinnar og óttaðist það. En þegar neyðin er stærst þá er hjálp- in stundum næst. Að þessu sinni birtist hamingjan Þorgeiri í líki ungrar stúlku, Rúnu Knútsdóttur Tetzschner, sem kom inn í líf hans + Guðjón Þór Ólafsson fædd- ist í Reykjavík 2. júlí 1937. Hann andaðist á Sjúkrahúsi Akraness 4. nóvember síðast- Iiðinn og fór útför hans fram frá Akraneskirkju 13. nóvem- ber. Elsku afi Gonni. Okkur langar að minnast þín í fáeinum orðum og þakka fyrir allar góðu stundirnar sem við áttum með þér. Núna þeg- ar þú ert farinn frá okkur eigum við minningamar sem við geymum á sérstökum stað í hjarta okkar. En við vitum að nú ertu kominn á annan og betri stað og þjáningum þínum loks lokið. Góði Guð, viltu styi'kja ömmu Jónu og okkur hin á þessum erfiðu tímum. Guð blessi þig afi. Þín, Lóa Kristín og Guðjón Þór. Elsku afi. Þegar ég kvaddi þig áður en ég hélt til Bandaríkjanna í september gi'unaði mig ekki að ég væri að kveðja þig í síðasta sinn. Þú varst alltaf svo harður af þér og sýndir aldrei nein merki um þjáningu. Það var því sárt að fá þær fréttir að kveðjustund þín væri að renna upp og vera svona langt í burtu. Ég vildi samt ekki trúa því að þú værir að fara strax, en nokkram tímum síðar kom hringingin. Það var hins vegar gott að vita til þess að þú þjáðist ekki lengur, en ég veit að þú barðist hetjulega við dauðann fram á síðustu stundu. Ég vildi strax koma heim, sama þegar hart blés á móti. Hún var honum stoð og stytta og þau fluttu saman í lítið hús. Fyrir jólin kom út lítil og tregafull ljóðabók Þor- geirs, Þar sem það er séð. Þeir sem muna gleðitóna Júpíters sjá í bókinni hina hliðina á Þorgeiri. Skömmu síðar átti Þorgeir að fara í aðgerð sem talin var lítíl, fjar- lægja átti hnúð bakvið eyrað. En þá kom áfallið mesta. Þorgeir var með krabbamein og þrátt fyrir hetju- lega baráttu mátti hann ekki sköp- um renna og lést 6. nóvember. Síð- ustu mánuðirnir vora erfiðir en Rúna náði að flytja birtu í líf Þor- geirs sem gerði honum veikindin bærilegri. Haustið skilur efth' sig góðar minningar um Þorgeir eins og hann var í raun. Að sönnu líkam- lega veikur en andlega heill. Fyrir líkn Rúnu verður seint fullþakkað. Þorgeh- átti ástríka foreldra sem áttu erfitt þegar veikindin háðu honum sem mest. En um það getur enginn efast að Þorgeir bar vh'ðingu fyrir athugunum föður síns, Kjartans Jóhannessonar, á Kötluhlaupinu 1918 og þótti mjög vænt um Valgerði móður sína. Það líf sem best hefði hentað Þorgeiri fyrirleit hann. Hann þráði líf bóhemsins, listamannsins lífsglaða. Og því er ekki að neita að hvassir vindar lífsgleðinnar geta feykt era- inum fugla hæst. En í þeim finnur spörfuglinn heldur ekkert skjól þegar hann þarf á að halda. Þorgeir sneri einhvem tíma út úr þekktu spakmæh og sagði: Enginn veit hvað misst hefur fyri' en endur- heimt hefur. Vissulega báram við gæfu til að endurheimta Þorgeir aftur og aftur. Nú gerist það ekki aftur en eftir situr minning um góð- an dreng sem sannaði að ekki fer saman gæfa og gjörvileiki. En gæf- an lét hann ekki alveg afskiptan, hún gleymdi honum bara annað slagið. Kannski mátti Þorgeir ekki vera að því að taka hana með sér. Valgerði móður Þorgeirs og Rúnu, unnustu hans sem og öðram ættingjum votta ég samúð mína og Vigdísar konu minnar á erfiðri stund. Benedikt Jóhannesson. hvað hver sagði. Það kom ekkert annað til greina. Sú minning sem kemur fyrst upp í hugann er þegar þú, amma og Stína komuð í heimsókn til okkar út til Danmerkur. Þá áttum við mik- inn og góðan tíma saman. Ég hef alltaf dáðst að hversu mikið þið amma fórað saman og hvað þið gerðuð mikið saman. Þið vora alltaf svo samrýnd. Þið vorað dugleg að fara með okkur bamabörnin í ferð- ir, t.d. berjamó og veiðiferðimar upp í Skarðsheiði vora mjög vinsælar. Þú varst líka svo flinkur að búa til fallega hluti úr hvaða efnivið sem var. Það vai' alltaf gaman að fá hluti sem þú hafðir sjálfur búið til og þeir hlutir eiga alltaf eftir að minna mig á þig. Elsku afi, ég kveð þig með mikl- um söknuði og jafnframt mikilli virðingu, og bið góðan Guð að veita elskulegri ömmu okkar styrk í sorginni. Astar- og saknaðarkveðjur frá Arnóri og Sverri Mar. Þín Anna Sólveig. Handrit afmælis- og minningargreina skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disk- lingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin Word og Wordperfect eru einnig auðveld í úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í bréfasíma 569 1115, eða á netfang þess (minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið greinina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi. Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum. Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðal- línubil og hæfilega línulengd - eða 2.200 slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnar- nöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum. ÞORGEIR RUNAR KJARTANSSON GUÐJÓN ÞÓR ÓLAFSSON

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.