Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998
ORKUMAL
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/RAX
í LITLU húsi niðri við sjó á Eskifirði vann Atli Egilsson liörðum höndum við harðfiskviimslu. Fyrirtækið heitir Sporður og selst framleiðslan alltaf upp.
Alver á Austurland
- af brýnni nauðsyn?
Virkjun stórfljótanna norðan Vatnajökuls
og uppbygging stóriðju á Austurlandi er
mikið hagsmunamál fyrir íbúa landshlut-
ans. Ragna Sara Jónsdóttir blaðamaður og
Ragnar Axelsson ljósmyndari hlýddu á
sjónarmið íbúa Austurlands í vikunni. I
þessari fyrri grein af tveimur kemur fram
að margir líta á uppbyggingu stóriðju sem
helstu von til þess að snúa við neikvæðri
íbúaþróun og auka fjölbreytni atvinnulífs-
ins í fjórðungnum.
IHULL6
CISTING
BlLALEiGA
VEIOiLEYFI
C «M*M #♦*.»»«,
T HOUSE
CAR RENTAL TROLLI
„FÓLK er kannski fyrst og fremst reitt út í ástandið á svæðinu. Ég
held að undirrót angursins sé að fólki líði ekki vel hérna, það vantar
eitthvað og það þráir breytingar, sem birtist meðal annars í því að
það flytur í burtu,“ segir Magni Kristjánsson í Neskaupstað.
„ÉG hef heyrt að ferðafrömuðir segjast ætla að gera hálendið að
ferðamannasvæði, en þeir gleyma einu. Ef mikill umgangur verður
um þetta svæði hverfur heiðagæsin og hvað eru menn þá að
vernda?" segir Guðjón R. Sigurðsson á Seyðisfirði.
MEIRIHLUTI íbúa á
Austurlandi er hlynnt-
ur virkjun fallvatn-
anna á hálendinu norð-
an Vatnajökuls og
uppbyggingu stóriðju í landsfjórð-
ungnum. A höfuðborgarsvæðinu hef-
ur slíkum framkvæmdum hins vegar
verið kröftuglega mótmælt. Hálend-
ið er eign þjóðarinnar og virði
ósnortins lands mun aukast, segja
raddir þeirra sem vilja vernda nátt-
úruperlur Islands og halda þeim
ósnortnum. Austfirðingar eru á öðru
máli. Þær fórnh' sem færa þarf á há-
lendinu eru lítilvægar miðað við
þann ávinning sem hlýst af uppbygg-
ingu stóriðju og virkjun fallvatnanna
fyrir mannlíf á Austurlandi. Þótt
sumum eystra þyki sárt að sökkva
Eyjabökkum eða stífla við
Dimmugljúfur telja þeir þöi-fina fyr-
ir uppbyggingu atvinnulífsins svo
mikla að þeir eru tilbúnh' að hefja
svo viðamiklar framkvæmdir. Menn
virðast a.m.k. á einu máli um að það
verði að grípa til aðgerða eigi byggð
á Austurlandi ekki að leggjast af.
Segja má að Austfirðingar hafi
beðið eftir uppbyggingu stóriðju í
tuttugu ár, en alltaf hafi vonin
brugðist. Sumir hafa miklar áhyggj-
ur af því að enn einu sinni muni von-
in bregðast og telja loforð stjórn-
valda um uppbyggingu stóriðju ekki
verða efnd eftir kosningar. Og ekki
bætir úr skák að fjölmiðlar hafa
einnig risið gegn þessum fram-
kvæmdum, að sögn íbúanna eystra,
og var umfjöllun þeirra gagnrýnd
harðlega af þónokkrum aðilum.
Sárindi í garð fjölmiðla
„Ég hef orðið var við töluverð sár-
indi hér í fjórðungnum. Ég veit þó
ekki út í hvað fólk er reitt þótt reiðin
beinist kannski helst að fjölmiðlum,
hvort sem blaðið heitir Morgunblað-
ið eða Dagur,“ segir Magni Kiist-
jánsson, bæjarfulltrúi í sveitarstjórn
sameinaðs sveitarfélags Neskaup-
staðar, Reyðarfjarðar og Eskifjarð-
ar.
„Fólk er kannski fyrst og fremst
reitt út í ástandið á svæðinu. Ég
held að undirrót angursins sé að
fólki líði ekki vel hérna, það vantar
eitthvað og það þráir breytingar,
sem birtist meðal annars í því að
það flytur í burtu. Atvinnulífið er
allt of einhæft og ég held það sé
fyrst og fremst það sem þarf að
breyta," segir Magni.
,Alver á Reyðarfirði yrði vítamín-
sprauta, en við megum ekki einblína
á það sem ástæðu þess að fólki muni
fjölga hér og snúa til baka. Það
myndi hægja á fólksflóttanum en
það þarf meira til að hann snúist
við,“ segir Magni og heldur áfram:
„Það er hæpið að stóla á að álver
verði reist hér. Það eru ákveðnir
menn úti í Noregi sem taka ákvörð-
un um hvað verður. En hvað hægt er
að gera veit ég ekki. Ég get þó nefnt
að ýmsar hugmyndir hafa komið
fram sem eru í athugun. Ég nefni
sem dæmi að bæjarfélagið hér í Nes-
kaupstað gæti losað fé sem það á í
vel stæðum fyrirtækjum hér í bæ og
notað til uppbyggingar menningar-
lífs, til dæmis með því að stofna ný-
sköpunarsjóð í atvinnulífinu. Með því
værum við komin með fleiri hjól und-
ir vagninn. Við getum ekld beðið
endalaust eftir að ríkisvaldið geri
eitthvað. Því ekki að gera eitthvað
sjálf? Með því gefum við öðrum
tækifæri, og sérstaklega unga fólk-
inu,“ segir Magni.
Álver áhrifamesta lausnin
Sumh' Austfirðingar leggja mikla
áherslu á að bygging umrædds ál-
vers á Reyðarfirði nái fram að ganga
og sjá ekki fram á að aðrar atvinnu-
gi-einar geti hleypt jafnmiklu lífi í at-
vinnulífið. Guðjón R. Sigurðsson,
verkstjóri í vélsmiðjunni Stáli hf. á
Seyðisfirði, segist vera hlynntur
virkjun og stjóriðju og telur hana
gefa meh'i möguleika en ferðaþjón-
ustu.
„Ég hef heyrt að ferðafrömuðir
segjast ætla að gera hálendið að
ferðamannasvæði, en þeh' gleyma
einu. Ef mikill umgangur verður um
þetta svæði hverfur heiðagæsin og
hvað eru menn þá að vernda? Hvort
á gæsin að nota svæðið eða við
mannfólkið? Við þurfum að sjálf-
sögðu að ganga vel um þau svæði
sem við eigum, eins og hálendið, en
við verðum að fórna einhverju. Ég
held til dæmis að það yrði mun
skemmtilegra að geta gengið ofan í
Dimmugljúfur en að standa uppi og
horfa niður. Og varðandi víðáttuna.
Hún hverfur ekki þótt við virkjum á
einum stað,“ segir Guðjón.
„Höfum alltaf orðið útundan"
Björg S. Blöndal, starfsmaður í
verslun Vélsmiðjunnar Stáls á Seyð-
isfirði, er sama sinnis og Ragnar.
Hún er ekki sátt við mótmæli fólks
fyrir sunnan og furðar sig á þeim
mikla áhuga sem vaknað hefur á há-
lendinu.
„Við viljum virkjun, að sjálfsögðu.
Hvað eigum við annað að fá? Við vilj-
um gjarnan að Austurland eigi sína
möguleika og við erum sá landsfjórð-
ungur sem er lengst frá Reykjavík
og þar af leiðandi virðist vera að við
höfum alltaf orðið útundan. Við höf-
um átt hérna iðnaðarráðherra þegar
Hjörleifur var og ekkert gerðist þá.
Það er alltaf verið að spá og spek-
úlera en svo gerist ekkert. Nú er allt
í einu ofboðslegur áhugi fyrir stór-
iðju og þessu hálendi okkar, sem
kannski fæstir af suðvesturhorninu
hafa komið á. Ef við færum að kippa
okkur upp við það sem er að gerast
fyrir sunnan hvað myndu menn
segja þá? Ég er fædd og uppalin hér
fyrir austan og vil að þessi lands-
fjórðungur eigi sinn möguleika eins
og aðrir,“ segir Björg.
„Við höfum vatnsfóll og það er búið
að virkja mikið fyrir sunnan. Allai'
okkar virkjanir eru á áhættusvæði,
mikið til á jai-ðskjálfta- og eldvirkni-
svæðum. Ég held það yi'ði landinu til
heilla ef eitthvað af virkjunum yrði
byggt annars staðar. En ég er hrædd
um að við séum ansi fá hér á Austur-
landi til þess að breyta þróuninni hér
ein. Við höldum að ef við fáum virkjun
núna - og einhvern annan iðnað í
beinu fi-amhaldi af því - þá myndi fólk
koma aftur. Það er fullt af ungu fólki
sem vill búa úti á landi, en það verðui'
að hafa atvinnumöguleika."
Björg minntist þess að hafa beðið
efth’ kísilmálmverksmiðju og fleiri
tækifærum sem hefðu runnið út í
sandinn. „Við sjáum að núna er
hugsanlega eitthvað að gerast og ef
við fáum ekki eitthvað núna, hvað
eigum við þá að bíða lengi? Bíða eftir
að það verði stungið undan okkur
einu sinni enn?“
Björg segir sjónarmið íbúa fjórð-
ungsins ekki hafa fengið næga at-
hygli. „Það var geysilegt margmenni
sem sótti ráðstefnu um áhrif virkj-
ana í Háskólanum um daginn. Mér
þætti gaman að sjá fólk fyrir sunnan
svona áhugasamt um málefni okkai'
Austfu-ðinga. Ég er ansi hrædd um
að margir sem eru á móti virkjunum
hafi ekki kynnt sér málin nógu vel.
Það er hægt að virkja án þess að
skemma, og það hvarflar ekki að
okkur að skemma Austurland. Það
vill enginn skemma landið, en ef við
ætlum að halda búsetu á öllu landinu
verður að aðhafast eitthvað. Mér
finnst að nú sé röðin komin að okkur
Austfirðingum og virkja eigi hér
núna. Þetta er okkar tækifæri til að
spreyta okkur.“
Frekar matvæla-
ramleiðslu en álver
Dísa Mjöll Asgeirsdóttir flutti fyi'h'
skömmu til Reyðarfjarðar á ný efth'
að hafa dvalið átta ár á höfuðborgar-
svæðinu á meðan hún stundaði nám.
„Við ákváðum að taka sjensinn á að
við myndum bæði fá eitthvað að gera
hér fyrir austan og komum hingað