Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 62

^)2 LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998
GREINARGERÐ
MORGUNBLAÐIÐ
EINHVERSSTAÐAR
VERÐA VONDIR AÐ VERA
Félag íslenskra stúdenta í Kaupmanna-
höfn hefur óskað eftir birtingu á eftirfar-
andi greinargerð, undirritaðri af formann-
"^ inum, Hrafni Sveinbjarnarsyni, en henni
————-------------7----—----
er beint sem opnu bréfí til Olafs G. Einars-
sonar, forseta Alþingis. Þar er farið fram
á, að hússtjórn Jónshúss verði sett af og
spurst fyrir um afstöðu Alþingis til félags-
ins og húsnæðisaðstöðu þess.
HUS Jóns Sigurðssonar.
ÞAÐ VAR líklega fyrst á íundi Fé-
lags íslenskra stúdenta í Kaupmanna-
höfn (hér eftir ritað Stúdentafélagið)
árið 1934 sem fram kom hugmynd um
að íslendingar eignuðust hús það er
yéLi Sigurðsson bjó í við 0ster Vold-
gade. Gunnar Bjömsson lagði þá til
að ríkið yrði fengið til að kaupa húsið
undir íslenskan stúdentagarð eða
sendiherrabústað. Ekki varð af því.
Undir lok heimsstyrjaldarinnar
síðari vöknuðu hugmyndir um að
reist yrði sérstakt íslendingahús í
Kaupmannahöfn og voru þær opin-
berlega settar fram af Gunnlaugi
Pálssyni arkitekt í tímariti Stúdenta-
félagsins, Fróni, árið 1943. I húsinu
áttu að vera samankomin öll íslensk
og dansk-íslensk fyrirtæki, stofnanir
•^®sg félög í Höfn, auk stúdentagarðs
undir íslenska stúdenta. Eins og
kunnugt er varð ekkert úr þessum
miklu áformum. I stríðslok stofnuðu
þó Islendingafélagið í Kaupmanna-
höfn og Stúdentafélagið Byggingar-
sjóð Islendinga í Kaupmannahöfn.
Arið 1951 kom til tals að nota sjóðinn
í stúdentagarð undn- íslenska stúd-
enta, en ekkert varð úr framkvæmd-
um.
Hugmyndin um Islendingahús í
Kaupmannahöfn var þó ekki úr sög-
unni. Hinn 22. október 1965 var kosin
nefnd á sameiginlegum fundi Stúd-
entafélagsins og íslendingafélagsins
til þess að athuga um kaup og rekstur
slíks húss. I nefndinni vora þeir Egill
Egilsson, Jónas Gíslason og Þor-
^teinn Vilhjálmsson. Hinn 4. nóvem-
ber sama ár var nefndin þegar komin
með augastað á tveimur húsum við
Tesdoi-pfsveg á Friðriksbergi. Gunn-
ar Thoroddsen, þáverandi sendiherra
íslands í Kaupmannahöfn, sýndi
þessum áformum félaganna mikinn
áhuga og velvild og tjáði nefndinni að
hugsanlega væri í vændum stuðning-
ur af hálfu hins opinbera, þar sem ís-
lenska ríkið fengi að líkindum hús að
gjöf í miðborg Kaupmannahafnar á
næstunni. Þetta gekk eftir og var
nefndin kölluð á fund Gunnars hinn
15. febrúar 1966 þar sem fram kom
að daginn áður hefði Carl Sæmund-
sen, stórkaupmaður frá Blönduósi,
gefið Alþingi 0ster Voldgade 12 og
—4*fði það þegar þegið gjöfina. Hóf
nefndin þá að athuga hvemig félags-
heimili yrði best komið fyrir í húsinu
og naut nefndin aðstoðai- tveggja fé-
laga í Stúdentafélaginu, þeirra Elías-
ar B. Elíassonar verkfræðinema og
Þorsteins Gunnarssonar ariítektúr-
nema.
A fundi Byggingarsjóðs Islendinga
í Kaupmannahöfn 4. apríl 1967 var
samþykkt að bjóða Alþingi fé hús-
byggingarsjóðs til þess að hefja fram-
kvæmdir við endurbyggingu hússins
við 0ster Voldgade, með því skilyrði
að fyrir lægi ákvörðun Alþingis um að
^gtúdentafélagið og íslendingafélagið
fengju neðstu hæð hússins og kjallara
til afnota fyrir félagsstarfsemi sína að
viðgerðinni lokinni og að viðgerð hæf-
ist þegar á þvi ári. Greinilega var ver-
ið að setja þrýsting á málin með
þessu og virðist ekki hafa orðið af
þessum stuðningi. Einnig vora áform
uppi um að félögin flyttu í húsið hinn
H. desember 1968, en eftir því sem
best verður séð af gögnum félagsins
sem aðgengileg era hér í Höfn varð
ekki af því fyrr en 1970.
Hinn 24. ágúst 1970 var Islend-
ingafélaginu og Stúdentafélaginu, þá
nefnt Félag íslenskra námsmanna í
Kaupmannahöfn (hér skammstafað
FINK) veitt vaxtalaust lán úr Bygg-
ingarsjóði íslendinga í Kaupmanna-
höfn að upphæð 26.000 dkr. til hús-
gagnakaupa í félagsheimili félaganna
í Húsi Jóns Sigurðssonar. Hinn 24.
febrúar 1977 var lánið gefið eftir á að-
alfundi sjóðsins, sem jafnframt veitti
hvora félaginu um sig 500 króna
styrk þar á ofan til félagsheimilisins.
Arið eftir, hinn 2. apríl 1978, var sjóð-
urinn lagður niður á aðalfundi í sam-
ræmi við stofnskrá sjóðsins. Ur eig-
um hans var stofnaður liknarsjóður,
Styrktarsjóður Islendinga í Dan-
mörku. Hefur það vafalaust verið
gert af trausti til Alþingis, sem jafn-
framt því að þiggja Jónshús skaut
skjólshúsi yfir Islendingafélagið og
Stúdentafélagið af mikilli rausn, í
minningu Hafnarstúdentsins Jóns
Sigurðssonar.
Lokunin 1996
Hefur blómlegt félagsstarf verið
rekið í Jónshúsi frá þeim tíma allt til
ársins 1996. Þá breyttist fiest til hins
verra hvað varðar starfsemina í Jóns-
húsi. Eftir deilur sem þá risu í kring-
um Jónshús hefur kpmist verulegt rót
á félagslíf Hafnar-íslendinga, en þó
ríkir samstaða um að leitt sé að sú
reglulega kaffisala og íslenska menn-
ingarstarfsemi sem henni íylgdi
(myndlistarsýningar og fleira) skuli
með öllu hafa lagst af.
Það er ekki að orðlengja að sú tylli-
ástæða sem fulltrúar Alþingis hér í
Höfn notuðu til lokunar húsinu þetta
ár vora ýkjusögur sem spunnar vora
upp úr þremur atvikum. I fyrsta lagi
að einstaklingur varð eftir í húsinu í
heimildarleysi yfir nótt eftir sam-
komu félagsins hinn 12. apnl 1996 og
fannst óskilgreind væta á stigapalli
annarrar hæðar sem tahn var til af-
urða þessa einstaklings. Hringt var á
lögregluna og hlýtur hún að hafa tek-
ið skýrslu vegna þessa máls. I öðru
lagi var það þegar brandreið sú sem
íslendingafélagið hafði fengið léða til
þess að steikja pylsur handa bömum
á afmælisdegi Jóns Sigurðssonar var
læst inni í geymslu í húsinu og lá eig-
anda brandreiðarinnar mjög á að fá
hana aftur. Ekki náðist í neinn mann
með lyklavöld og var því í neyð
bragðið á það ráð að brjóta upp hurð-
ina að geymslunni og greiddi sá sem
það gerði úr eigin vasa kostnaðinn við
viðgerðina sem fram fór daginn eftir.
I þriðja lagi bratu svo einhveijir ut-
anaðkomandi götustrákar ráðu í hús-
inu.
Tvö síðamefndu atvikin koma
Stúdentafélaginu ekki við. Fyrst-
nefnda atvikið verður varla skrifað að
öliu leyti á ábyrgð félagsins, með fé-
lagi er ábyrgð einstaklingsins ekki úr
gildi numin. Einstaklingurinn sem
lokaðist inni í Jónshúsi var ekki kjör-
inn til þess að koma fram fyrir hönd
félagsins. Ævintýraleg lýsing sendi-
herra og þáverandi formanns hús-
stjómar, Róberts Trausta Ámasonar,
á þessu atviki barst reyndar félaginu
þegar 24. apríl 1996 (Db. sr. 3. A.3) og
var því svarað með öllu hófsamari lýs-
ingu gjaldkera félagsins, Guðránar
Eddu Baldursdóttur, í bréfi 24. júní
1996 þar sem viðurkennd vora þau
mistök að húsið hefði ekki verið kann-
að í þaula og forsvarsmenn félagsins
hefðu ekki gægst um gáttir af nægi-
legri gaumgæfni áður en þeir yfirgáfu
það nóttina 12. apríl. Bréfinu lauk
svo: ,Að síðustu viljum við geta þess,
að þó að skemmtun FINK hafi endað
illa þetta umrædda kvöld ætti það
ekki að bitna á öðram aðilum er viija
hafa afnot af Jónshúsi til skemmtana-
halda eða síðari stjómum FÍNK,
enda hafa þessir aðilar ekkert til saka
unnið.“
Þrátt fyi-ir að ábyrgðin væri þannig
öxluð af manndómi af stjóm félagsins
með augljósri iðrun fór þetta eins og
mesta hneykslismál aldarinnar í fjöl-
miðla á Islandi haustið 1996 m.a. í
leiðara Morgunblaðsins, og hljóta
embættismenn Alþingis að hafa stað-
ið þar á bak við.
Róbert Trausti Ámason setti þessa
þrjá atburði saman skv. frétt á út-
varpsstöðinni Bylgjunni 9. september
1996. í framhaldi af þvi að Róbert tal-
aði um að FINK, Islendingafélagið
og veitingasalan fengju leigulaus af-
not af húsinu og greiddu ekki fyrir
rafmagn, hita, þrif eða tryggingar
sagði hann að „í stað meinlausra
skemmtikvölda hafi borið mikið á fyll-
erá, menn hafi sofnað öldauða ef til
vill læstir inni og gengið síðan öskr-
andi um ganga, mígandi utan í veggi
og brotið hurðh- og glugga“. Ástæð-
una fyrir því að húsinu var lokað al-
veg þetta ár kvað hann ekki aðeins
vera þessa heldur og þá að tími væri
kominn til þess að endurskoða rekstr-
arform hússins, sem væri komið langt
frá upphaflegum tilgangi gefandans
Carls Sæmundsens. Þessu var sumsé
blandað saman. Fáum dögum eftir
þessa útvarpsfrétt sagði hann af sér
hússtjómarembætti. I dagblöðum
birtist þvættingui- um óhóflegan
drykkjuskap á samkomum félagsins.
Allt var það tal haft eftir óskilgreind-
um persónum, mönnum sem aldrei
vora á samkomum félagsins. Afgreið-
ist þetta hér með af minni hálfu sem
ósannindi, enda skal félagið saklaust
uns sekt sannast. Drykkjuskap ein-
stakhngsins sem lokaðist inni í húsinu
mætti á sama hátt færa yfir á alla ís-
lensku þjóðina og yfir á Stúdentafé-
lagið, Alþingi eða minningu Jóns Sig-
urðssonar.
Það er tómt mál að tala um upphaf-
legan tilgang Carls Sæmundsens með
því að gefa Jónshús út fyrir það sem
segir í gjafaafsalinu, nú þegar hann
er látinn. Varla standa fulltráar AI-
þingis í einhverju dulrænu sambandi
við látna menn? Tilgangur Alþingis
með húsinu skiptir kannski meira
máli en ímyndunarveiki um tilgang
látinna manna.
Hvað kvartanir nágranna um há-
vaða í húsinu snertir, sem mikið var
gert úr af sendiherra og fjölmiðlum,
þá voru þær skv. upplýsingum félags-
ins svo fáar að th undantekninga
heyrði. Ein þessara undantekninga
varð nóttina 12. aprá 1996.
Um meintar fylleríssamkomur fé-
lagsins er það að segja að í 105 ár hef-
ur verið drakkið öl á samkomum
Stúdentafélagsins, um 75 þeirra ára
vissi Alþingi fullvel er það af rausn
sinni veitti félaginu húsaskjól. Með
þvi sýndi Alþingi félaginu einnig
ti'aust til þess að samkomuhaldið færi
vel fram og bjórdrykkjan yrði ekki í
óhófi. Undir þvi trausti hefur félagið
staðið, slys hafa vissulega orðið, en að
sjálfsögðu hvorki með vitund né vilja
félagsins þegar þau urðu og ávallt
hefur félaginu þótt það miður- eftir á.
Einnig er alkunna að á rássagildi fé-
lagsins hefur verið skálað í brennivini
svo lengi sem elstu menn muna, m.a.
hefur tekið þátt í þeim leik ekki minni
maður en Gunnar Thoroddsen, með-
an hann var sendiherra þér. Allt til
þess er Róbert Trausti Árnason tók
við sendiherrastöðunni hér í Höfn var
orðin hefð fyrir því að brennivínið á
rássagildið kæmi sem gjöf frá sendi-
ráðinu. Minningu Jóns Sigurðssonar,
sem minnst er á í gjafaafsalinu fyiTr
Jónshúsi, stafar engin ógn af svo sak-
lausri drykkjuskemmtan, sem ævin-
lega hefur farið vel fi’am, enda lítið
gaman að óhófsömum drykkjulátum.
Hvað sem því líður banna húsreglur
nú hefðir rássagildis í Jónshúsi skv.
upplýsingum umsjónannanns 21.
september sl. Ekki er þó einu orði
minnst á neyslu áfengra drykkja í af-
sali Carls Sæmundsens fyrir Jóns-
húsi til Alþingis 17. júní 1966. Og ekki
var verið að tala um slíkt er forseti Is-
lands kom í Jónshús fyrir tveimur ár-
um og menn lyftu þar glasi. Eg á því
ekki von á því að Álþingi saumi með
reglum frekar að bjór- og vindrykkju
félagsins í húsinu. Ovinsamleg orð
núverandi sendiherra í okkar garð
ættu ekki að breyta nokkru þar um,
þar sem hann hefur ekki verið við-
staddur samkomur félagsins undan-
farin ár.
Um innanstokksmuni í Jónshúsi er
það að segja að bæði Islendingafélag-
inu og Stúdentafélaginu er sárt um
eignir sínar ekki síður en Alþingis.
Meirihluti innanstokksmuna í sal
Jónshúss er eign þessara félaga og
allur vandalismi í húsinu gagnstæður
bæði vilja þeirra og hagsmunum.
Hússtjói'ii fari frá
Kveikjan að þessu bréfi er áfram-
haldandi vh-ðingarleysi hússtjórnar
Jónshúss gagnvart Stúdentafélaginu.
Kemur það varla á óvart þar sem
hússtjórn er enn skipuð að meirihluta
eins og þegar allt fór hér í háaloft um
árið. Sú ákvörðun Alþingis að endur-
skipa Róbert Trausta Árnason í hús-
stjórn eftir að hann hafði sagt þar af
sér var bein lítilsvirðing við félagið.
Áðurnefnt bréf Róberts 24. aprá 1996
(Db. sr. 3. A.3) til félagsins þar sem
gert var eins mikið og hægt var úr því
sem miður fór á samkomu félagsins
12. aprá sama ár er reyndar athyglis-
vert vegna lokaorða þess:
„Þar sem FÍNK hélt þessa
skemmtun í Jónshúsi og ber alla
ábyi'gð á framangreindum atburðum
óska ég þess, að stjórn námsmanna-
félagsins svari bréfi mínu skriflega.
Samkomuhald af þessu tagi verður í
framtíðinni ekki liðið í Húsi Jóns Sig-
urðssonar. Ég vil hins vegar hafa
undir höndum skriflegar skýringar
námsmannafélagsins áður en ég geri
tillögur til forseta Alþingis og for-
sætisnefndar Alþingis um framtíðar-
fyrirkomulag skemmtanahalds í Húsi
Jóns Sigurðssonar. Það segir sig hins
vegar sjálft, að tillögugerð mín mun
taka mið af skemmtunum eins og
þeirri sem námsmannafélagið hélt
fóstudagskvöldið 12. aprá sl. í Húsi
Jóns Sigurðssonar.“ Þá vitum við á
hverju þriðji hluti núverandi
hússtjórnar byggir sínar tiUögur.
Fyn' á þessu ári fengum við leiðin-
leg svarbréf Karls M. Kristjánssonar,
núverandi formanns hússtjórnar, þar
sem hann þybbaðist við að svara þvi
hvort eitthvað hefði verið ákveðið um
framtíð hússins. Kvartaði formaður
félagsins yfir bréfum þessum við yður
þá (sbr. tölvubréf dags. 19. júní) og
fékk greinargott svar yðar við spurn-
ingunni samdægurs og er félagið yð-
ur þakklátt fyrir það. Ekkert hafði
verið ákveðið.
Samráðsfundur sá sem hússtjóm
ber að halda með þeim er í Jónshúsi
starfa, samkvæmt reglugerð Alþingis
um húsið, var boðaður með miklum
semingi, eftirgangsmunum og ör-
stuttum fyrirvara hinn 24. júní sl.
Kvöldið áður boðaði formaður hús-
stjórnar formenn Islendingafélagsins
og Stúdentafélagsins til fundar og
vora nokkrir stjórnarmenn Stúdenta-
félagsins þar að auki, m.a. undirritað-
ur. Á þeim fundi öskraði Karl á við-
stadda, sagði „við eigendui' hússins
eram orðnir leiðir á níði og skítkasti",
án þess að skýra það nánar. Á sam-
ráðsfundinum sjálfum bókaði stjórn
félagsins svo mótmæli við nokkra af
þessum skorti á háttvísi, ekki þó
öskrinu. Verður að segjast eins og er
að til undantekninga heyrir að Hafn-
arstúdentar hafi jafn hátt á samkom-
um sínum og þetta, og það þótt öl sé
um hönd haft og liðið sé á kvöld.
Á samráðsfundinum daginn eftir
vai' það gagnrýnt að hússtjóm hefði
ekki staðið við orð um að ráða nýjan
rekstrarstjóra í húsið. Einnig það að
hússtjóm hefði eftir tvö ár engum til-
lögum skilað til forsætisnefndar Al-
þingis um framtíð hússins. Enda hef-
m- þvi alltaf verið slegið á frest. Að
sögn var beðið eftir skýrslu frá Ríkis-
endurskoðun og eftir þvi að umsjón-
armaður hússins, síra Lárus Þ. Guð-
mundsson, léti af störfum. Nú hefur
það gerst og hvað nú? Tilhlökkun
Stúdentafélagsins eftir að sjá tillögur
hússtjómar er engin. Enn situr Ró-
bert Trausti Árnason í hússtjórn, og
miðað við fyrri afstöðu hans til félags-
ins og þau viðmið sem hann hefur eig-
um við ekki von á góðu. Ekki heldur
eftir nefnd bréf og öskur Karls Krist-
jánssonar, fomnanns hússtjórnar, á
fulltrúa félaganna.
Hinn 14. júlí í sumar voru undar-
legar fréttir í íslenska ríkisútvarpinu
um hugsanlegan flutning sendh’áðs í
Jónshús. Embættismenn Alþingis
virðast hafa meiri áhuga á að viðra
sig í fjölmiðlum um Jónshús en ræða
við þá sem þar hírast skjálfandi af
hræðslu. Fróðlegt væri að fá að vita
hverju þessi misskammtaða tjáning-
arþörf sætir. Auðvitað særir svona
skortur á tránaði og fágun viðkvæm-
ar manneskjur eins og Hafnarstúd-