Morgunblaðið - 27.05.1999, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Indverjar gera loftárásir
á skæruliða í Kasmír
Nýju Delhí. Reuters, AP.
INDVERJAR gerðu í gær fyrstu
loftárásir sínar á friðartímum á
skotmörk í Kasmír til að flæma burt
skæruliða, sem höfðu laumast inn á
yfirráðasvæði þeirra. Þeir vöruðu
Pakistana við því að koma skærulið-
unum til vamar og sögðust ætla að
halda árásunum áfram þar til þeir
færu af svæðinu. Her Pakistans
sagði árásimar „mjög alvarlegar“
en pakistanska utanríkisráðuneytið
kvaðst vona að þær myndu ekki
leiða til stríðs milli landanna.
Loftárásirnar mögnuðu spennuna
milli ríkjanna tveggja, sem hafa
tvisvar sinnum háð stríð vegna deil-
unnar um Kasmír frá því þau fengu
sjálfstæði árið 1947. Ríkin em nú
bæði í hópi kjarnorkuvelda heims-
ins eftir að hafa sprengt kjarnorku-
sprengjur í tilraunaskyni á síðasta
ári.
Indverskir embættismenn sögðu
að um 680 skæruliðar, aðallega af-
ganskir málaliðar, hefðu komið sér
fyrir á allt að 4.800 m háum fjalls-
hryggjum um sex km innan yfirráða-
svæðis Indverja og ógnuðu mikil-
vægum þjóðvegi á svæðinu. Um 400
skæruliðar til viðbótar biðu eftir
tækifæri til að fara á átakasvæðið.
Her Pakistans var í viðbragðs-
stöðu vegna loftárásanna og sagði að
nokkrar sprengjur hefðu fallið á yfir-
ráðasvæði Pakistana í Kasmír. „Við
neitum þessu algerlega og þetta er
eintómt bull,“ sagði embættismaður
í indverska vamarmálaráðuneytinu
um þessa ásökun Pakistana.
Indverjar lögðu áherslu á að loft-
árásimar hefðu ekki verið gerðar
nálægt vopnahléslínunni sem skipt-
ir Kasmír milli ríkjanna tveggja.
Sartaj Aziz, utanríkisráðherra
Pakistans, sagði að Pakistanar
myndu verja sig ef Indverjar réðust
á pakistönsk landsvæði. „Bæði ríkin
verða að sýna stillingu," sagði hann.
AP
INDVERSK herþyrla flýgur nálægt íjallshlíð við landamæri Indlands og Pakistans. Indverski flugherinn
gerði í gær árásir á afganska málaliða sem höfðu farið inn á yfirráðasvæði Indverja í Kasmír.
Aziz neitaði einnig ásökunum
Indverja um að her Pakistans hefði
séð skæmliðunum fyrir vopnum og
að pakistanskir hermenn hefðu tek-
ið þátt í árás þeirra yfir vopna-
hléslínuna. Indverjar hafa sakað
Pakistana um að hafa kynt undir
uppreisn múslima á indverska hluta
Kasmírs sem hefur kostað 15.000
manns lífið síðustu tíu árin.
Indverska varnarmálaráðuneytið
sagði að loftárásunum yrði haldið
áfram þar til skæruliðarnir fæm af
svæðinu og vömðu Pakistana við
því að grípa til aðgerða sem gætu
magnað átökin.
Að sögn indverskra fjölmiðla féllu
160 manns í árásunum, þeirra á
meðal pakistanskir hermenn.
Indverjar beittu vopnuðum þyrl-
um og orrustuþotum í árásunum.
Þeir sögðust hafa neyðst til að hefja
loftárásimar þar sem ljóst væri að
landhemaður hefði ekki dugað til að
flæma skæraliðana af fjallshiyggj-
unum. „Ef við hefðum ekki gripið til
aðgerða strax hefðu Paldstanar fært
sig upp á skaftið. Ekki kom til greina
að fresta aðgerðunum þar sem það
hefði kallað á enn umfangsmeiri að-
gerðir síðar,“ sagði í yfirlýsingu frá
indverska vamarmálaráðuneytinu.
Indverskir embættismenn sögðu
að loftárásirnar hefðu verið ákveðn-
ar eftir að skæmliðamir hefðu skot-
ið niður indverska njósnaflugvél
fyrir þremur dögum.
Bretar og Bandaríkja-
menn uggandi
Talsmaður breska utanríkisráðu-
neytisins sagði að átökin í Kasmír
væm mikið áhyggjuefni. Bandaríski
sendiherrann á Indlandi, sem ræddi
við varnarmálaráðherra landsins í
gær, notaði tækifærið til að láta í
Ijósi áhyggjur af átökunum og von
um að þeim linnti sem fyrst.
Hubert Vedrine, utanríkisráð-
herra Frakklands, ræddi málið við
Jaswant Singh, utanríkisráðherra
Indlands, og hvatti þjóðirnar tvær
til að „sýna ítmstu varfærni" og
koma í veg fyrir að átökin mögnuð-
ust. Singh sagði við blaðamenn að
loftárásirnar hefðu ekki valdið
hættu á stríði milli Indverja og
Pakistana.
Gengi verðbréfa lækkaði í báðum
löndunum þar sem óttast var að
Pakistanar myndu hefna árásanna.
,jUlsherjarstríð virðist mjög ólík-
legt,“ sagði þó Devesh Kumar, yfir-
maður markaðsrannsóknadeildar
fjármálafyi-irtækisins ABN Amro
Asia Equities á Indlandi.
Loftárásimar njóta mikils stuðn-
ings meðal almennings á Indlandi. Ef
marka má skoðanakönnun, sem ind-
verskt dagblað gerði á Netinu, töldu
84% Indverja rétt að beita lofthem-
aði til að flæma skæruliðana burt.
Ásakanir um kjarnorkunjósnir Kínverja í Bandaríkjunum valda uppnámi
Mikil spenna
hlaupin í sam-
skipti ríkjanna
Peking, Washington, Tokyo. Reuters, AFP.
ÞÓTT enginn vafi leiki á því að ásak-
anir um að Kínverjar hafi um
margra ára skeið stundað umfangs-
miklar kjamorkunjósnir í Bandaríkj-
unum skaða samskipti Kína og
Bandaríkjanna em skiptar skoðanir
um hvaða afleiðingar þetta mál muni
hafa til lengri tíma litið. Halda sumir
fréttaskýrendur því fram að þrátt
fyrir harðorðar yfirlýsingar beggja
aðila, þar sem bandarísk stjórnvöld
hafa lofað því að stöðva njósnirnar
og þau kínversku neitað öllum sakar-
giftum, séu ekki líkur á beinum
árekstram. Kínverjar og Banda-
ríkjamenn séu ekki reiðubúnir til að
fóma pólitískum og efnahagslegum
hagsmunum sínum þótt þeir láti hátt
í sér heyrast.
A hinn bóginn kemur skýrsla ör-
yggismálanefndar Bandaríkjaþings
um njósnir Kínverja í kjölfar mis-
taka sem Atlantshafsbandalagið
(NATO) gerði nýlega í Júgóslavíu,
þegar sprengjum var varpað á kín-
verska sendiráðið, með þeim afleið-
ingum að þrír létust. Bæði stjóm-
völd og almenningur í Kína bragðust
ókvæða við og því voru samskipti
Kína og Bandaríkjanna af-
ar erfið fyrir, þótt ekki
bættist njósnamálið við.
Mátti helst dæma af kín-
verskum dagblöðum í gær
að samskipti landanna hefðu ekki
verið verri frá því á sjöunda áratugn-
um, þegar kaída stríðið stóð sem
hæst og áður en Richard Nixon
Bandaríkjaforseti fór í sögufræga
heimsókn sína til Kína, í því skyni að
bæta samskipti ríkjanna.
Fleira hangir á spýtunni. Auk
samskipta stórveldanna er stöðug-
leiki í Austur-Asíu allri sagður í húfi
enda óttuðust margir að vígbúnaðar-
kapphlaup væri í uppsiglingu í álf-
unni í fyrra þegar Norður-Kóreu-
menn gerðu eldflaugatilraunir. Inn-
ganga Kínverja í Heimsviðskipta-
stofnunina (WTO) tengist þessu máli
jafnframt en Charlene Barshefsky,
fulltrúi bandaríska viðskiptaráðu-
neytisins hjá stofnuninni, lét hins
vegar hafa eftir sér í gær að stjóm-
völd í Washington vonuðust til þess
að njósnamálið hefði ekki áhrif á þær
fyrirætlanir Kínverja að ganga í
WTO á þessu ári.
Loks er ekki talið útilokað að
njósnamálið hafi þau áhrif að sam-
skipti Klna og Bandaríkjanna spili
rullu í aðdraganda forsetakosninga í
Bandaríkjunum á næsta
ári og George Bush yngri,
sem einna líklegastur er
til að hljóta útnefningu
repúblikana fyrir forseta-
kosningamar, greip tækifærið í gær
til að lýsa því yfir að mál þetta væri
skýrt dæmi um hversu gölluð stefna
núverandi forseta gagnvart Kína
væri.
„Kína er ekki bandamaður
Bandaríkjanna," sagði Bush. „Kína
er samkeppnisaðili - samkeppnis-
aðili sem ekki deilir lífsgildum okk-
ar - en sem því miður deilir nú
mörgum af kjarnorkuleyndarmál-
um okkar.“ Af ummælunum mátti
ráða að repúblikanar hefðu fullan
hug á því að útmála Kínverja sem
helsta óvin Bandaríkjamanna á er-
lendri grundu í kosningabaráttunni
með það í huga að gagnrýna
frammistöðu Bills Clintons Banda-
ríkjaforseta í öllum samskiptum við
Kína.
Leita Kínverjar bandamanna í
Moskvu og Pyongyang?
Kínverjar hafa brugðist hart við
ásökununum um njósnir og sagt
þær tilefnislausar. Sérfræðingar
hafa leitt líkum að því að kínversk
stjórnvöld muni nú horfa til hug-
myndafræðilegra banda-
manna í Moskvu og Norð-
ur-Kóreu í leit að stuðn-
ingi til þess að sporna við
áhrifum Bandaríkja-
manna, og að Kínverjar og Rússar
eygi tækifæri til að auka ítök sín í
heimsmálunum sökum umdeildra
aðgerða í utanríkismálum sem
Bandaríkjamenn hafa gripið til að
undanförnu. Má þar nefna stríðs-
reksturinn í Júgóslavíu og írak,
sem og árásir sem Bandaríkjamenn
efndu til á skotmörk í Súdan og
Afganistan síðasta sumar, að sögn
til að stemma stigu við alþjóðlegum
hryðjuverkum.
Jafnframt bendir heimsókn Kim
Yong-nams, næstráðanda í Norður-
Kóreu, til Kína í næsta mánuði til
þess að þíða sé í samskiptum komm-
únistaríkjanna tveggja en Kínverjar
vöktu mikla reiði stjórnvalda í
Pyongyang árið 1992 þegar þeir tóku
upp stjórnmálasamstarf við Suður-
Kóreumenn. Þessi þíða kemur á
sama tíma og samskipti beggja við
Bandaríkin era með versta móti,
ekki aðeins vegna njósnamálsins og
stríðsins í Júgóslavíu heldur einnig
vegna deilu ríkjanna um nýlegar
hugmyndir Bandaríkjamanna að
hernaðarsamstarfi við Japani, hug-
myndum sem fela í sér gerð sérstaks
varnarkerfis gegn vánni sem stafar
af flugskeytum.
Bandaríkjamenn hafa að undan-
fómu haft uppi viðleitni til að bæta
samskiptin við N-Kóreu, sem verið
hafa afar erfið allt frá Kóreustríðinu
1950-1953, og reyndar er William
Perry, sérlegur ráðgjafi Clintons
Bandaríkjaforseta í málefnum N-
Kóreu, staddur í Pyongyang einmitt
þessa dagana í því skyni. Frétta-
skýrendur telja ólíklegt að N-Kóreu-
menn séu reiðubúnir til að gefa
Perry ákveðin svör á meðan heim-
sókn hans stendur og er
ekki ólíklegt að þeir bíði
með að svara umleitunum
Bandaríkjamanna þar til
þeir hafa ráðfært sig við
Kínverja.
Hvað Bandaríkjamenn varðar er
Ijóst að Clinton Bandaríkjaforseti er
milli steins og sleggju. Augljóst er að
hann verður að grípa til einhverra
aðgerða vegna meintra njósna Kín-
verja - eða a.m.k. virðast grípa til
aðgerða - en hann vill ekki valda því
að enn frekari spenna hlaupi í sam-
skipti ríkjanna, auk þess sem fyrir
liggur að við inngöngu Kína í WTO
opnast bandarískum íyrirtækjum
risastórir markaðir sem þau vilja
ólm fá að komast inn á.
Stöðugleiki í
A-Asfu í húfi
Kína brást
hart við
Kínversk
geimferja
á loft
YFIRVÖLD í Kína hafa í
hyggju að senda fyrstu mönn-
uðu geimferjuna út í geim fyiir
1. október næstkomandi, að því
er blaðið Weekly Digest skýrði
frá í gær. Er ætlunin að geim-
ferðin verði til marks um hálfr-
ar aldar afmæli Kommúnista-
flokksins sem verður 1. októ-
ber. Einnig kom fram í blaðinu
að með ferðinni yrði Kína þriðja
fremsta ríkið á sviði geimferða
á eftir Bandaríkjunum og Rúss-
landi.
Loftárásir
eyðileggja
uppskeru
AÐ SÖGN búlgarska landbún-
aðarráðuneytisins hafa græn-
metisbændur beðið gífurlegt
tjón vegna loftárása Atlants-
hafsbandalagsins á Júgóslavíu.
Nota bændumir varnarkerfí
með ratsjá sem leitar uppi
haglélaský sem eyðilagt geta
uppskeruna, en til að villa ekki
um fyrir orrastuþotum banda-
lagsins, sem nema ratsjána,
hafa þeir slökkt á kerfinu. Talið
er að um 40% af grænmetisupp-
skera víðsvegar í Búlgaríu hafi
eyðilagst af völdum þessa.
Sjakalinn
hefur betur
DÓMSTÓLL í Frakklandi úr-
skurðaði í gær Carlos, „sjakal-
anum“ eins og
hann hefur
verið kallað-
ur, í vil en
austurrísk yf-
irvöld höfðu
krafist þess
að fá hann
framseldan
fyrir að hafa
rænt fulltrú-
um helstu olíuríkja heims í Vín í
Austurríki árið 1975. Féllst
dómstóllinn á rök lögfræðings
hans, að dagsetning á hand-
tökuskipun á hendur honum ár-
ið 1976 hafi verið röng.
200 sjómanna
saknað
HJÁLPARSTARFSMENN
hafa fundið lík 64 indverskra
sjómanna sem létust er hvirfil-
bylur reið yfir Arabíuhaf.
Minnst 200 sjómanna, sem siglt
höfðu á 47 bátum, var enn sakn-
að, að því er hjálparstarfsmaður
sagði í gær. Tekist hefur að
bjarga 26 manns úr sjónum og
heldur leitarstarf áfram.
Skýjakljúfur
í Sao Paulo
BRASILÍSKI auðjöfurinn
Mario Garnero hefur heitið því
að byggja hæsta skýjakljúf í
heimi í Sao Paulo, stærstu borg
Suður-Ameríku. Mun bygging-
in, sem ráðgerð er að verði 103
hæða og hýsi um 50.000 íbúa,
verða fullgerð fyrir árið 2005,
að sögn Garneros. Fjölmiðlar,
sem tortyggnir eru á fyrirætlan
auðjöfursins sem heldur hefur
þurft á brattann að sækja sl. 14
ár, hafa kallað bygginguna
pýramída Garneros, en verði
draumur hans að veruleika mun
skýjakljúfurinn verða 43 metr-
um hærri en sá hæsti í Asíu, eða
494 metrar.