Morgunblaðið - 27.05.1999, Blaðsíða 52

52 FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
_______________UMRÆÐAN
Einokunar-
verslunin aflögð?
LANDSSÍMI ís-
lands hf. (LI) er með
virkan einkarétt á fjar-
skiptasamböndum á ís-
landi og til og frá Is-
landi. Pessi fjarskipta-
sambönd hafa verið
byggð upp á 90 ára
tímabili á meðan LI
naut lögbundins einka-
réttar á öllum slíkum
samböndum. Undanfar-
ið hafa Ólafur Þ. Steph-
ensen og fleiri starfs-
menn LI farið mikinn á
síðum Mbl, fyrst með
greinaskrifum þar sem
starfsemi LI er „kynnt“
eins og t.a.m. breið-
bandsþjónustan og
ATM-netið. Þessum skrifum hefur
verið svarað með gagnrýni þeirra
sem nota þjónustu LI, t.d. forsvars-
manna Islenska útvarpsfélagsins,
mér og nokkrum fleirum. Fyrst um
sinn var gagnrýni, t.d. á breiðbands-
kerfið látið ósvarað en Ólafur stóðst
ekki mátið þegar farið er að minnast
•• á okrið á leigulínum og lágt þjón-
ustustig háhraðanetsins.
Víst er LÍ fyrir ofan meðaltalið!
Að vísu verður það að segjast Ólafi
til hróss að hann vogaði sér ekki að
mótmæla í neinu fullyrðingum mín-
um um lélegt háhraðanet LÍ og því
hvemig upplýsingatæknifyrirtæki á
landsbyggðinni eru neydd til að taka
þátt í því. Hann reyndi af mikilli
lagni að draga athyglina frá aðalat-
riðum gagnrýninnar og þóttist vera
^að leiðrétta einhvem misskilning
^*sem alls ekki er fyrir hendi!
Ólafur hefur síðan
andsvör sín á millifyrir-
sögninni „Verð leigulína
vel undir Evrópumeðal-
tali“. Eg ætla helst ekki
að sóa hér plássinu und-
ir fleiri tilvitnanir úr
penna Ólafs en þetta er
alrangt! Þróunin hjá
símafélögum um allan
heim hefur verið sú að
lækka kostnað sinn í
fjarskiptasamböndum
með því að auka af-
kastagetu t.d. fyrir-
liggjandi Ijósleiðara
með því að stækka
endabúnað. Þetta var
m.a.s. LI að gera nú sl.
ár þegar eitt par af
fimm í ijósleiðarahringnum var
stækkað í burðargetu úr 565 mbit/s í
2500 mbit/s, þ.e. fimmfaldað. Um leið
hafa þessi símafélög verið að lækka
gjaldskrár sínar jafnt og þétt.
Landssíminn boðar nú gjaldskrár-
breytingar (sem eru enn vandlega
varðveitt leyndarmál), þó ekki allar
til lækkunar. Þeir sem hafa verulega
hagsmuni af því að skipta við LI
vegna fjarskiptasambanda eru búnir
að bíða óþreyjufullir eftir lækkunum,
enda nokkur ár síðan LÍ gaf fyrst í
skyn að_ þeirra væri hugsanlega að
vænta. í yfir 90 ára sögu LÍ hefur
gjaldskrá Símans vegna fjarskipta-
sambanda innanlands aldrei lækkað
(!) á meðan tU þess er tekið erlendis
að það sé langur tími ef gjaldskrá
hefur ekki breyst sl. 5 ár. Ég leyfi
mér að segja að verðstefna LÍ í þess-
um málum er jafnmikið krabbamein
í þjóðlífinu og einokunarverslun
Fjarskipti
Landssíminn, segir
Björn Davíðsson,
er með dýrustu
símafélögum í Evrópu
hvað varðar leigð
sambönd.
Dana var á sínum tíma og finnst ekki
kveðið fast að orði.
I tUefni af ofangreindri fullyrðingu
ákvað ég að leita mér heimilda um
verð á leigulínum erlendis og byrjaði
á að leita til Noregs. Mér brá svo
mikið við að sjá að LI var allt að fjór-
um sinnum dýrari að ég fékk Ölaf
sjálfan til að reikna út verðmuninn. I
Ijós kom að á stystu línunum er Tel-
enor aðeins dýrari en á langlínum
var munurinn gríðarlegur. Ólafur
fuUyrti hins vegar í tölvupósti tU mín
að Telenor væri með ódýrustu síma-
félögum í Evrópu og eftir að hafa
skoðað nánar verð í helstu Evrópu-
löndum get ég verið sammála því.
En þegar borið er saman verð á
þeim löndum sem eru í meðfylgjandi
töflu kemur ekki aðeins í ljós að LÍ
er ofan við meðaltal, heldur eru tvö-
falt fleiri lönd með lægri gjöld heldur
en hin sem eru með hærri gjöldin.
Svo vil ég sjá Ólaf sannfæra mig um
það að það sé ódýrara að leggja Ijós-
leiðara um Noreg en ísland, þvi að
eins og hann sagði jú sjálfur skal
verðið taka mið af kostnaði.
Fagnar samkeppni?
_Enn klykkir Ólafur út með tuggu
LÍ um að fyrirtækið fagni sam-
keppni. Ekki hefur þetta verið sýnt í
verki þeim sem reka virðisaukandi
fjarskiptaþjónustu í samkeppni við
LI. Fullyrðingu minni um að LI mis-
muni viðskiptavinum gífurlega þegar
hentar, svarar Ólafur á síðum Mbl.
nú 18. maí þegar hann svarar þar
gagnrýni rektors í Bifröst um hátt
verð fyrir gagnasambönd, með því
að skólanum standi til boða „sérstök
kjör“ þar sem LI vilji „styrkja sér-
staklega menntun í landinu". Hvem-
ig eiga aðilar eins og t.d. Tölvuþjón-
ustan á Akranesi að geta átt í sam-
keppni við LÍ um að tengja Bifröst
ef Bifröst fær „sérstök kjör“ sem TA
fær ekki! Skv. þessu er klárt mál að
LI hefur ekki einu sinni flett upp í
orðabók eftir samkeppni!
Hvemig væri að LI sýndi þó alla-
vega í verki að ef hann fagnar sam-
keppni, að gefa þá upplýsingatækni-
fyrirtækjum tækifæri á að tengjast
umheiminum á sanngjömu verði. Ég
bendi á að þrátt fyrir að verð fyrir
leigð gagnasambönd í Norður Amer-
íku hafi verið margfalt lægra en í
Evrópu að þá hafa símafélög þar
skilað góðum hagnaði vegna þess að
þar er lögð áhersla á að ná viðskipt-
um með því að nota burðargetu fjar-
skiptasambandanna. Ef LI lækkaði
almennt verð miður í svipað, þá má
bóka að þau viðskipti sem hafa verið
flutt í miklu magni frá Evrópu til
Bandaríkjanna vegna mikils kostn-
aðar í Evrópu myndu án efa fara að
skila sér hingað og þar er um vem-
lega fjármuni að ræða. LI á að hafa
þann metnað að hér í miðju Atlants-
hafinu sé eftirsóknarvert fyrir allan
heiminn að hafa vefsetur sín og ef
menn klifra niður úr fílabeinsturnin-
um þá er enginn vandi að sjá þetta.
ísland gæti verið nafli alheimsins í
upplýsingaiðnaðinum, bara ef menn
þora í samkeppni á alþjóðlegum
markaði. Einokunarverslunin væri
þá þar með aflögð.
Höfundur er kerfisstjóri í
netþjónustu Snerpu á Isafirði.
300 km innanlandssamband, 2 Mbit/sek
Kostn. í þús. króna á mánuði, án vsk.
í október 1998,
nema í Noregi
maí 1999
Björn
Davíðsson
NATO-inng,angan og
fyrirvari Islendinga
í NÝAFSTAÐINNI kosninga-
baráttu hafa utanríkismálin fremur
lítið verið rædd. Ég minnist þess
t.d. ekki að fréttamenn útvarps og
sjónvarps hafi nokkum tíma spurt
stjómarliða eða stjómarandstæð-
•►inga um fyrirvara þann sem við
einir þjóða höfðum uppi fyrir 50 ár-
um þegar við undirrituðum NATO-
sáttmálann í Washington 4. apríl
1949. Þór Whitehead sagnfræði-
prófessor minnist þó á hann í grein
í aukablaði Mbl. 31/3 sl. Hann segir
m.a.: „Nefnd skipuð þremur ráð-
herram, Bjama Benediktssyni,
Emil Jónssyni, Alþýðuflokki og
Eysteini Jónssyni, Framsóknar-
flokki flaug í skyndi til Was-
hington, einkum til að fylgja eftir
fyrirvöram um að Islendingar
þyrftu hvorki að hervæðast né
leyfa herstöðvar á friðartímum."
Prófessorinn segir síðan að í ljós
hafi komið að bandalagsríkin hafi
samþykkt þennan fyrirvara og get-
ur þess að herlærðir menn í Was-
hington hafi bent nefndarmönnum
á vamarleysi íslendinga. Er ekki
nokkur vafi á því að þessar aðvar-
anir, og aðrar síðar, leiddu til vam-
arsamningsins við Bandaríkja-
menn, sem undirrituðu hann í um-
boði NATO, um ári eftir inngöng-
una.
Þór Whitehead talar bara um
tvö síðustu atriðin í nefndum fyrir-
Utanríkismál
Við inngönguna í NATO
✓
fyrir 50 árum voru Is-
lendingar, einir þjóða,
segir Eiríkur Eiríksson,
undanskildir hemaðar-
skyldum með sérstök-
um fyrirvara sem var
samþykktur af öllum
þátttökuríkjunum.
irril

Kr. 495,-
Lyfja Hamraborg 11, sfmi 554 0102
Lyfjafræðingur verður í dag í
Lyfju Hamraborg milli kl. 13-18
og svarar spurnmgum um
ofnæmi og ofnæmislyf.
Cb LYFJA
- Lyf ó lágmarksveröi
HEFUR Þ
0FNÆMISDAGUR
í LYFJU HAMRAB0RG
vara en atriðin vora fjögur og ég
tel að fyrsta atriðið hafi verið það
sem máli skiptir og þau þrjú, sem á
eftir komu, hafi aðeins verið
áhersluatriði við það fyrsta. Fyrsta
atriðið var yfirlýsing um það að við
myndum leggja til land undir her-
stöðvar og her ef til stríðsátaka
kæmi. En við vildum ráða því
hvenær og hvaða land við létum af
hendi til þessara nota. Mér finnst
sterk rök hníga að því að íslensk
stjómvöld hafi talið loforðið um
land undir her og hemaðarmann-
virki nægilegt framlag Islendinga
til hemaðarbandalagsins. Og vissu-
lega var það mikið framlag og fóm
í eldlínu kalda stríðsins. Þegar dr.
Bjami Benediktsson hafði lagt fyr-
irvarann fram flutti hann ræðu og
sagði m.a.: „Island hefur aldrei far-
ið með hemaði gegn nokkra landi,
og sem vopnlaust land hvorki get-
um við né munum segja nokkurri
þjóð stríð á hendur, svo sem við
lýstum yfir er við gerðumst ein af
Sameinuðu þjóðunum." I rúmlega
40 ár, þar með talinn hættulegasta
tíma kalda stríðsins,
mættu íslenskir stjóm-
málamenn aldrei til
fundar í hermálanefnd
NATO. Einhver myndi
nú ef til vill segja að
það hefði verið vegna
þess að alltaf var verið
að taka kommana og
alls konar vinstri
„kverúlanta" inn í rík-
isstjómir og herfor-
ingjar NATO hefðu
ekki treyst því fólki
fyrir hemaðarleyndar-
málum. Dr. Valur Ingi-
mundarson sagnfræð-
ingur hefur lagt fram
óyggjandi sannanir
fyrir því að íslenskir ráðamenn
kærðu sig ekki um og vildu alls
ekki skipta sér af hermálum. Trúir
margnefndum fyrirvara.
En var þá þessi umræddi fyrir-
vari okkar við inngönguna í NATO
bara ómerkilegt plagg og mark-
laust? Þjóðviljinn taldi svo vera
1949 og ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar tekur undir þá skoðun um 50
áram síðar þegar hún samþykkir
að starfa með fullum þunga í her-
málanefndinni.
Ég tel að fyrirvari dr. Bjarna, og
félaga, hafi verið stórmerkilegt og
viturt stjómmálaplagg sem hafði
tvíþætt gildi. í fyrsta lagi til að
friða efasemdarraddir innanlands,
sem voru mjög margar og háværar
á þessum tíma. Og í öðru lagi að
sýna erlendum mönnum fram á að
herlaus þjóð ætlaði sér ekki að
leika trúð í hemaðarbandalagi.
En hvaða gildi hefur svona fyrir-
vari í alþjóðasamþykktum? Ég
þykist hafa nokkuð áreiðanlegar
upplýsingar um að plagg þetta sé
löggemingur, eins konar bráða-
birgðalög (notice eða proviso) ef
viðkomandi aðilar fallast á hann.
Þess vegna verði að ógilda fyrir-
vara með einhverjum lögformleg-
um aðgerðum ef eigi að losna við
þá. En hefur það verið gert með
NATO-fyrirvarann? Davíð Odds-
son og Halldór Asgrímsson segja
að full þátttaka í hermálanefndinni
hafi verið samþykkt í
utanríkismálanefnd.
Mér hefur ekki tekist
að fá það staðfest þótt
ég hafi gert margar
tilraunir til þess. Al-
þingismenn, sem ættu
að búa yfir vitneskj-
unni, verða þögulir
eða segjast ekkert
vita, jafnvel bera fyrir
sig leynd. Og enn aðr-
ir alþingismenn
spyrja: Hvað var í
þessum fyrirvara?(H)
En hvers vegna er
ég að rifja þetta upp
nú? Ég er að reyna að
vekja athygli á því að
við inngönguna í NATO fyrir 50
árum voru íslendingar, einir
þjóða, undanskildir hernaðar-
skyldum með sérstökum fyrirvara
sem var samþykktur af öllum
þátttökuríkjunum (með lófataki)
og er enn í fullu gildi. Vegna þess
tel ég það harmskop að Islending-
ar, herlaus þjóð, séu að reyna að
gera sig gildandi í herfræðilegum
efnum á alþjóðavettvangi og
leggja fram milljónir króna í
kostnað við herapparat. Og ég
blæs á þá siðfræði að við sam-
þykkjum sprengjuvarp á aðrar
þjóðir af mannúðarástæðum.
Spænski rannsóknarrétturinn á
miðöldum píndi og brenndi fólk til
að bjarga sálum þess. Heimili okk-
ar, skólar og kirkja hafa innrætt
okkur önnur gildi um aldir, sem
við höfum alltaf verið stolt af, og
þess vegna tek ég af heilum hug
undir fordæmingu borgfirsku
prestanna á sprengjukastinu í Jú-
góslavíu. Hef ég þó enga samúð
með þjóðrembusiðfræði þjóða
Balkanskagans eins og fram hefur
áður komið í skrifum mínum. Ég
tel fordæmingu þeirra sr. Þor-
bjarnar Hlyns Árnasonar og sr.
Geirs Waage í anda þess boðskap-
ar sem góðir prestar hafa boðað,
og era að boða, í kirkjum landsins.
Höfundur er fyrrv. prcntnri og
óhugamaður um sagnfræði.
Eiríkur
Eiríksson