Morgunblaðið - 15.06.1999, Qupperneq 52

/i2 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Þetta vilja verðandi mæður
Eyrún Margrét
Ingadóttir Jónsdóttir
FYRIR nokkrum
árum flokkaðist það
undir mæðrahyggju
(sem varð að bann-
orði í feminískri hug-
myndafræði) að velta
sér um of upp úr
móðurhlutverkinu.
Fram til ársins 1995
börðust konur kröft-
uglega gegn lokun
Fæðingarheimilis
Reykjavíkur. Síðan
-Vþá hefur lítið heyrst í
neytendum fæðingar-
þjónustu. Þökk sé að-
gengi að bókum á er-
lendum tungumálum
og framsæknum ís-
lenskum ljósmæðrum hafa konur
og ljósmæður á íslandi vaknað til
vitundar og endurheimt ljósmóð-
urhyggjuna úr höndum sjúkdóma-
fræðinnar. Bamshafandi konur
eru ekki fársjúkir einstaklingar.
Hugarfarsbreyting undanfar-
inna ára í mæðravernd gengur út
á það að virða upplýst val hinnar
fæðandi konu og er MFS-kerfið
og vatnspottur á fæðingardeild
^Landsspítalans afrakstur þessara
breytinga. En betur má ef duga
skal og skulu hér nefndir nokkrir
valkostir sem konur bíða í ofvæni
eftir að þeim séu veittir:
1. Fæðingarheimili. Eins og al-
þjóð veit eftirgaf R-listinn Land-
spítalanum húsnæði Fæðingar-
heimilis Reykjavíkur, eftir að því
var lokað árið 1995. Draumafæð-
ingarheimili framtíðarinnar ætti
að sjá um eftirlit á meðgöngu,
ungbamaeftirlit og getnaðarvarn-
ir kvenna eins og gert er erlendis.
Þar er ekki talin ástæða til að kon-
ur hitti kvensjúkdómalækni til að
fá pilluna eða lykkjuna svo fremi
sem konan sé hraust. Konur ættu
að geta kosið sér fæðingarstað:
fæðingarheimili, sjúkrahús eða
eigið heimili.
2. „Dóminó“-kerfi. Það felur í
sér að ljósmóðir sem ekki starfar
á fæðingargangi, heldur í með-
göngueftirliti (til dæmis á Heilsu-
verndarstöðinni), hefði aðgengi að
fæðingaraðstöðu og gæti fylgt
þeirri konu sem hún hefur annast
á meðgöngu í fæðingu. Sama ljós-
móðir sæi síðan um heimaþjón-
ustu í sængurlegu.
Fæðingar
Barnshafandi konur,
segja Margrét Jóns-
dóttir og Eyrún Inga-
ddttir, eru ekki fár-
sjúkir einstaklingar.
3. Stækkað MFS-kerfi. MFS-
kerfið í núverandi mynd er löngu
spmngið og er nauðsynlegt að
stækka kerfið í samræmi við eftir-
spurn og hafa fleiri hópa þannig
að þær konur sem mega og vilja
komist að. Ekki er þörf á að það
sé innan veggja hátæknisjúkra-
húss.
4. Annars konar MFS-kerfi.
Konur sem hafa átt erfiða með-
göngu þurfa á þeirri persónulegu
nærgætni að halda sem einkennir
MFS-kerfið. Sérstök áhersla væri
lögð á andlegan stuðing og á per-
sónutengsl í þjónustu við þær.
Slíkt kerfi á heima á hátækni-
sjúkrahúsi.
5. Einstaklingshjúkrun. Meira
flæði (samræming) þarf að vera á
milli fæðingargangs og sængur-
legugangs þannig að sú ljósmóðir
sem tekur á móti bami annist
konu að einhverju leyti í sængur-
legu. Það myndi uppfylla þörf
konunnar fyrir að ræða fæðinguna
við sína ljósmóður. Einnig hlýtur
það að auka fjölbreytni og dýpt í
starfi ljósmæðra að hafa einstak-
lingshæfða hjúkmn í sængurlegu,
og fá að fylgjast með móður og
barni.
6. Ungbamaeftirlit. Þær konur
sem þiggja heimaþjónustu ljós-
móður eigi þess kost að sama ljós-
móðir sjái um ungbamaeftirlit
fyrstu sex vikumar eftir fæðingu.
7. Heimilishjálp. Allar konur
sem eiga böm sín heima eða fara
heim strax eftir fæðingu ættu að
eiga kost á heimilishjálp. Hvert
sjúkrapláss kostar tugi þúsunda á
dag, á meðan klukkustund á dag í
eina viku er margfalt ódýrari.
Feður þurfa næði til að sinna kon-
um sínum og bömum, frekar en
standa í þvottum.
8. Fæðingarlaugar. Þær þurfa
að vera til leigu í heimahús fyrir
þær konur sem kjósa vatnsfæð-
ingar eða vilja vera í vatni á seinni
hluta útvíkkunar í heimafæðingu.
9. Vatnsfæðingar. Að þær verði
leyfðar á Landspítalanum rétt
eins og á Akranesi, Selfossi og í
Keflavík. Ekki hefur verið sjmt
fram á að það sé hættulegra að
eiga barn í vatni en á þurru landi.
Ef svo væri væri ekki komin ára-
tugareynsla á vatnsfæðingar í
Frakklandi. Víst er að færri böm
hafa látist vegna vatnsfæðinga en
of mikilla eða rangra inngripa í
fæðingu. Það er hendi næst að
vitna til eins frægasta fæðingar-
læknis Frakka, Michael Odant, en
hann hefur lengi annast konur við
vatnsfæðingar. Þær konur sem
velja að fæða í vatni gera það
vegna þess að vatn hefur verkja-
stillandi og slakandi áhrif. Kona á
auðveldara með að hreyfa sig í
vatninu, en hreyfing eykur aftur á
kraft fæðingarinnar og möguleika
Enn dregur R-listinn
á eðlilegri fæðingu, og spöngin
rifnar síður.
10. Sónarskoðun. Reglur um
sónarskoðanir á Landspítalanum
verði endurskoðaðar með þjón-
ustulund í huga, þar sem byggt er
á fjölskylduhugmyndafræði. Són-
ar er öryggistæki sem hægt er að
gera að skemmtilegum fjölskyldu-
viðburði ef hugmyndafræðin leyf-
ir. Helstu rök fyrir takmarkaðri
þjónustu eru skortur á tækjum. Á
Landspítalanum greiða konur 100
krónur fyrir myndir af fóstrinu og
rennur það fé í „tækjasjóð“. Nú er
liðinn drjúgur tími síðan síðasta
tæki var keypt og ætti því að vera
kominn myndarlegur sjóður í
pottinn.
11. Snemmskoðun. Fyrsta
mæðraskoðun í upphafi með-
göngu. Vegna hættu á fósturláti er
samfélagsleg venja að halda þung-
un leyndri fyrstu vikurnar. Því er
mjög mikilvægt fyrir konur sem
þurfa að halda andliti í vinnu þrátt
fyrir flökurleika, uppköst og
þreytu að eiga þess kost að hitta
ljósmóður og fá andlegan stuðning
strax í upphafi meðgöngu. Hann
er það sem skiptir máli og engin
raunveruleg ástæða fyrir flestar
konur að fara til kvensjúkdóma-
læknis sem skoðar þær að neðan
og staðfestir þungun. Á fyrstu tólf
vikunum er einnig iangeðlilegast
að vara konur við skaðsemi áfeng-
is, lyfja og tóbaks auk þess sem
inntaka fólinsýru á þessu skeiði er
lykilatriði. Fyrsta skoðun og eftir-
skoðun gætu verið framkvæmdar
af ljósmóður, sem myndi vísa frá
sér til sérfræðings þegar þörf
væri á.
Þessar tillögur okkar eru ekki
fjárfrekar en kosta fyrst og
fremst breytt hugarfar þeirra sem
ráða ríkjum í mæðravemd á Is-
landi.
Höfundar eru áhugamanncskjur
um bætta þjónustu fyrir verðandi
mæður.
úr þjónustu SVR
ÞEGAR R-listinn
komst til valda í borg-
arstjóm Reykjavíkur
töluðu fulltrúar hans
fjálglega um að þeir
myndu efla almenn-
ingssamgöngur í borg-
inni og „gera þær að
j^raunhæfum valkosti
gagnvart einkabíln-
um“. Óhætt er að
segja að R-listanum
hafi gersamlega mis-
tekist ætlunarverk
sitt, enda fer farþeg-
um SVR fækkandi
þrátt fyrir að borgar-
búum fjölgi.
Á síðasta kjörtíma-
bili var lagt út í viðamiklar breyt-
ingar á leiðakerfi SVR. Höfðu
þær þjónustuskerðingu í för með
sér fyrir fjölmarga viðskiptavini
fyrirtækisins, einkum í austur-
hluta borgarinnar. Stærsta breyt-
ingin var sú, að hringleiðimar 8
*og 9 voru lagðar niður þrátt fyrir
harða andstöðu og mótmæli íbúa í
þeim hverfum, sem urðu fyrir
þjónustuskerðingu. Þá var veru-
lega dregið úr þjónustu við Borg-
arspítalann, einn fjölmennasta
vinnustað borgarinnar, og var
leiðum að honum fækkað úr fimm
í eina. Einnig var verulega dregið
úr þjónustu við aldraða, t.d. við
Sléttuveg, Lönguhlíð og Bólstað-
arhlíð, eða þann hóp sem mest
treystir á þjónustu strætisvagn-
anna.
at, Á sama tíma og R-listinn lét fjöl-
marga farþega þannig sæta þjón-
ustuskerðingu var óheyrilegum
fjármunum eytt í skýrslugerð og
kannanir innan fyrirtækisins auk
þess sem yfirbygging þess var auk-
in og boðleiðir lengdar. Nú hefur
komið á daginn að þessi fjáraustur
efur ekki skilað sér í fjölgun far-
ega.
Veruleg
þjónustuskerðing
Töluverðar breyting-
ar urðu á leiðakerfi
SVR 1. júní sl. sem full
ástæða er tíl að vekja
meiri athygli á en gert
hefur verið. Breyting-
amar eru að sumu leyti
til bóta en þær hafa
einnig verulega þjón-
ustuskerðingu í for
með sér í ýmsum
hverfum borgarinnar.
R-listinn heldur þannig
áfram á þeirri braut að
draga úr þjónustu SVR
þrátt fyrir fögur fyrir-
heit um annað.
• Viðamesta breytingin nú felst í
því að leið 1 (ásinn) hefur verið
lögð niður. Leiðin ók lengi um
Austurbæinn en hin síðari ár hefur
Samgöngur
R-listanum hefur ger-
samlega mistekist að
efla almenningssam-
göngur í Reykjavík,
segir Kjartan Magnús-
son. Farþegum SVR
fer fækkandi þrátt fyrir
að borgarbúum fjölgi.
hún einkum þjónað Miðbænum og
Þingholtunum, ekki síst eldra fólki
sem þarf að sækja þjónustu í bæ-
inn. Ibúar Þingholtanna hafa nú
verið sviptir þessari þjónustu án
þess að nokkur úrræði komi í stað-
inn.
• Akstri hefur verið hætt á leið 5
um Sogaveg og Réttarholtsveg
sem skerðir þjónustu við íbúa í
Smáíbúða- og Fossvogshverfum.
• Leið 7 hefur hætt akstri um
Eskihlíð og Höfða- og Hálsahverfi.
Leið 9 mun hins vegar aka um
Hálsahverfi á milli kl. 7 og 9 og 16
og 19. Milli kl. 9 og 16 og á kvöldin
verða því engar strætisvagnaferðir
í Hálsahverfi, eitt stærsta atvinnu-
hverfi borgarinnar.
• Akstri á leið 9 hefur verið hætt
á laugardögum.
• Leið 11 liggur nú um Suður-
landsbraut í stað Armúla, Háaleit-
isbrautar og Kringlumýrarbrautar
áður.
Heilu hverfin hverfa
af kortum SVR
Með þessum leiðakerfisbreyting-
um hafa orðið viss þáttaskil í þjón-
ustu SVR þar sem R-listinn leggur
ekki lengur metnað sinn í að hafa
stöðugar ferðir í öll hverfi borgar-
innar. Heilu hverfin hverfa af kort-
um SVR ef svo má segja. Þessi
staðreynd er gersamlega á skjön
við þau fögru fyrirheit R-listans
um að gera ætti almenningssam-
göngur að raunhæfum valkosti
gagnvart einkabílnum. Strætis-
vagnafarþegi, sem býr í Þingholt-
unum og sækir vinnu í Hálsahverfí,
á t.d. engan slíkan kost.
Að sjálfsögðu er það matsatriði
hverju sinni hvemig fjármunum
skattgreiðenda skuli varið og það
getur orkað tvímælis að niður-
greiða þjónustu, sem er lítt eða
ekki notuð. Það hlýtur þó að vera
hægt að gera þá kröfu til stjórn-
málamanna að þeir kalli hlutina
sínum réttu nöfnum og þykist ekki
vera að gera stórátak í almenn-
ingssamgöngum á sama tíma og
víða er dregið úr þjónustunni í
stórum stíl.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Kjartan
Magnússon
Góð byrjun
á heilsuátaki
TILEFNI greinar
þessarar er Kvenna-
hlaup ÍSÍ sem haldið
verður um land allt 19.
júní nk. Þetta er í 10.
sinn sem Kvenna-
hlaupið er haldið. Við
Garðbæingar erum
mjög stoltir yfir því að
hlaupið er haldið í
heimabæ okkar og er
það visst tilhlökkunar-
efni ár hvert að hugsa
til þess að bærinn
muni fyllast af „stúlk-
um“ á öllum aldri á
þessum degi. Sjálf hef
ég tekið þátt í hlaup-
inu í flest skiptin og er
gaman að fylgjast með hve þátt-
takan hefur aukist nú síðustu ár.
Öll vitum við að hollusta og
hreyfing er allra meina bót, fjöl-
Kvennahlaupið
Hæfileg og reglu-
bundin hreyfíng,
segir Hrund Grétars-
dóttir, stuðlar að
bættri heilsu og
auknum afköstum.
margar greinar hafa verið skrifað-
ar um þessi mál og ekki má
gleyma öllum sjónvarpsþáttunum
sem gerðir hafa verið í genum tíð-
ina. Konur í dag ættu að gefa
þessu málefni meiri gaum, sér-
staklega í ljósi þess að
vinnudagur kvenna er
sífellt að lengjast og
eru þær einnig farnar
að gera meiri kröfur
til sjálfra sín á öllum
sviðum. Aukið álag
kallar á aukið úthald,
því þurfum við að
sinna kalli líkamans
enn frekar en áður.
Allar vitum við að til
að ná árangri þarf
heilsan að vera í lagi,
ef hún er ekki í lagi og
líkaminn ekki tilbúinn
að takast á við verk-
efnin sem bíða okkar
náum við ekki tilætl-
uðum árangri. Ekki má gleyma
því að márkmið verður að vera
raunhæft; skiptir þá engu máli
hvort við erum að hugsa um lík-
ama okkar eða eitthvað annað.
Tökum eitt skref í einu að settu
marki. Flestar getum við skipu-
lagt tíma okkar betur, hæfileg og
reglubundin hreyfing stuðlar að
bættri heilsu og auknum afköst-
um.
Kvennahlaup ÍSÍ er tilvalin
byrjum á góðu heilsuátaki. Hægt
er að velja vegalengdir sem hæfa
hverri og einni. Sýnum samstöðu í
verki og setjum það að markmiði
að gera enn betur en síðasta ár.
Ömmur, mæður, systur, mág-
konur og vinkonur, nú er komið að
okkur, tökum fram hlaupaskóna
og mætum í Kvennahlaupið 19.
júní!
Höfundur er fyrirliði íslandsmeist-
ara Stjörnunnar f handknattleik.
Hrund
Grétarsdóttir