Morgunblaðið - 07.07.1999, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 1999 27
UMRÆÐAN
Olögmætar
hópuppsagnir
Á SÍÐUSTU mánuð-
um hafa atvinnurek-
endur í Vestmannaeyj-
um, Þorlákshöfn, á
Húsavík, Isafirði,
Akureyri og nú síðast á
Þingeyri gripið til upp-
sagna á nokkur hund;
ruð starfsmönnum. I
öllum tilvikum það
mörgum starfsmönnum
í einu, að um er að
ræða hópuppsagnir í
skilningi laga nr.
95/1992. Þessar upp-
sagnir hitta launafólk
fyrir á miðjum sumar-
leyfistíma og eru allar
framkvæmdar með
ólögmætum hætti.
Lagareglur brotnar
Um hópuppsagnir gilda ákvæði
laga nr. 95/1992, samkomulag ASÍ
við VSÍ og VMS um hópuppsagnir
og tilskipun 98/59/ES frá 20.7
1998. í 2.gr. laganna segir, að at-
vinnurekandi skuli hafa samráð við
trúnaðarmenn svo fljótt sem verða
má áður en til uppsagna kemur.
Með þessu samráði skal leita leiða
til að forðast hópuppsagnir í heild
sinni eða fækka þeim, sem fyrir
verða, og hanna félagslegar að-
gerðir, sem auðvelda tilfærslur í
starfi og endurhæfingu þeirra,
sem sagt er upp. I þessu skyni skal
atvinnurekandi láta trúnaðar-
mönnum í té allar upplýsingar sem
máli skipta, senda afrit til vinnu-
miðlunar og tilkynningu til við-
komandi verkalýðsfélaga sbr. 2. og
6.gr. laganna. Þessu samráði á að
vera lokið tveimur mánuðum áður
en uppsagnarfrestur þeirra, sem
eiga mánaðar uppsagnarfrest
rennur út sbr. 4.gr., sbr. 2. og 6.gr.
laganna. Við allar þær hópupp-
sagnir, sem átt hafa sér stað und-
anfarið, hafa þessar lagareglur
verið brotnar.
Ekki öfugt
Eftir að ljóst er, að samráð við
trúnaðarmenn leiðir ekki til sam-
komulags um hvernig forðast megi
fyrirhugaðar hópuppsagnir og ann-
að það sem lögin mæla fyrir um,
skal atvinnurekandi tilkynna skrif-
lega til vinnumiðlunar þær upp-
sagnir, sem fyrirhugaðar eru og
senda afrit til trúnaðarmanna.
Fyrst þá má beita hópuppsögnum
og þær taka fyi-st gildi 30 dögum
síðar fyi-ir þá starfsmenn, sem eiga
30 daga uppsagnarfrest eða
skemmri. Þessar reglur hafa allar
verið þverbrotnar.
Uppsagnarfrestur
getur lengst
Stefni atvinnurekandi að endur-
ráðningu hluta starfsmanna, skal
hann taka þá ákvörðun eins fljótt
og mögulegt er. Hafi ákvörðun um
endurráðningu ekki verið tekin og
starfsmanni tilkynnt að ekki geti
orðið af endurráðningu það tíman-
lega, að eftir standi
a.m.k. 2/3 hlutar upp-
sagnarfrests viðkom-
andi starfsmanns,
framlengist uppsagn-
arfrestur hans um einn
mánuð ef uppsagnar-
frestur er þrír mánuð-
ir, um þrjár vikur ef
uppsagnarfrestur er
tveir mánuðir og um
tvær vikur ef uppsagn-
arfresturinn er einn
mánuður. Þetta tekur
til starfsmanna, sem
áunnið hafa sér a.m.k.
1 mánaðar uppsagnar-
frest. Mikilvægt er, að
gæta þessa lögvernd-
aða réttar ef á er brotið og krefjast
skaðabóta.
Ákvæði laga, kjarasamninga og
EES-reglur um framkvæmd hóp-
uppsagna eru einföld og skýr.
Eftir þeim á að fara, en það er
ekki gert. Stjórnvöld og samtök
atvinnurekenda yppta öxlum og
Atvinna
Stjórnvöldum og sam-
tökum atvinnurekenda,
segir Magnús M.
Norðdahl, ber skylda
til afskipta og tafar-
lausra aðgerða.
virðast líta á lögbrotin sem nokk-
urs konar markaðshamfarir, sem
komi þeim ekki við. Það er furðu-
leg afstaða þegar haft er í huga,
að lög og reglur um framkvæmd
hópuppsagna varða lifandi fólk á
vinnumarkaði, hafa þann tilgang
að auka félagslega vernd launa-
fólks og þeirra samfélaga, sem
það byggir, ásamt því að leggja
atvinnurekendum margskonar
skyldur á herðar. Samkvæmt
6.gr. tilsk. 98/59/ES __ skulu
EES-ríkin, þar á meðal ísland,
tryggja, að fulltrúar launafólks
og/eða launafólk sjálft geti nýtt
sér réttarfarslegar reglur og/eða
reglur á sviði stjórnsýslu til að
skuldbindingum samkvæmt til-
skipuninni sé fullnægt. Slík sér-
stök ákvæði hafa ekki verið tekin í
lög hér á landi og lögin um hóp-
uppsagnir geyma engin ákvæði
um skaðabætur, refsingar eða
refsikennd viðurlög vegna brota á
lögunum. I þessu efni hafa íslensk
stjórnvöld brugðist skyldum sín-
um gagnvart launafólki og þurfa
að bæta úr.
Grundvallarréttindum ógnað
Grundvallarréttindi eins og þau,
sem hér hefur verið lýst, tilheyra
bæði ráðningarréttindum hvers og
eins og ekki síður almennum fé-
lagslegum réttindum launafólks.
Þau ber að verja með öllum tiltæk-
um ráðum. Þar hafa stjórnvöld og
samtök atvinnurekenda skyldum
að gegna, sem ekki hefur verið
sinnt. Mitt í öllum stöðugleikanum
líta stjórnvöld á þessi lögbrot, sem
hitta hundruð landsmanna íyrir,
sem þátt í ósnertanlegum mark-
aðs- og rekstrarleiðréttingum,
nokkurs konai- óviðráðanlegar
markaðshamfarir. Staðreyndin er
hins vegai- sú, að hér er um að
ræða ólögmæta framkvæmd lög-
mætra aðgerða sem ber að bregð-
ast tafarlaust og hart við.
Uppsagnir kjarasamninga, máls-
höfðanir eða kærur til Eftirlits-
stofnunar EES á ekki að þurfa til.
Gagnkvæm réttindi
og skyldur
Umræða sú, sem framkvæmda-
stjóri ASI, Ari Skúlason, opnaði
nýverið um beitingu uppsagna í
kjarabaráttu var réttmæt og þörf.
Þær ólögmætu hópuppsagnir sem
dunið hafa yfir launafólk undanfar-
ið og samræmdar fjöldauppsagnir
ýmissa hópa á opinberum vinnu-
markaði til þess að þvinga fram
breytingar á kjarasamningum und-
ir friðarskyldu, ógna réttindum alls
launafólks og samskiptareglum á
vinnumarkaði, sem þó eru nógu
slæmar fyrir. Hvort sem líkar bet-
ur eða verr verður að virða lög og
reglur um samskipti á vinnumark-
aði, þar með talin lög og samninga
um framkvæmd hópuppsagna. Ef
við sjálf erum ekki nógu sterk til
þess að virða þær skyldur, sem
okkur eru lagðar á herðar, getum
við ekki krafist þess að aðrir virði
sínar.
Stjórnvöldum ber skylda
til afskipta
Það er allrar athygli vert að ráð-
herrum, sveitarstjórnarforkólfum
og iyrrverandi framkvæmdastjóra
VSI er hvorki afskipta eða orða
vant þegar launafólk undir friðar-
skyldu leggur hópum saman inn
uppsagnir, líkt og um samantekin
ráð sé að ræða til að þvinga fram
launahækkanir með ólögmætum
hætti. Þá er hótað lagabreytingum,
lögsókn og refsiaðgerðum og ekki
látið sitja við orðin tóm.
í þeirri skæðadrífu ólögmætra
hópuppsagna, sem undanfarið hafa
dunið yfir almennt launafólk, ógn-
að afkomu þess og heilu byggðar-
laganna, ber stjórnvöldum og sam-
tökum atvinnurekenda skylda til
afskipta og tafarlausra aðgerða.
Annars er ekkert að marka orð-
ræðu þeirra undanfarna mánuði
um ólögmætar aðgerðir á vinnu-
markaði. Ekki er síður nauðsyn-
legt, að þeir bregðist hart við nú,
ef þeir á annað borð hyggjast
krefjast þess að lög og reglur á
vinnumarkaði verði virtar í fram-
tíðinni.
Höfundur er lögfræðingur ASÍ.
Magnús M.
Norðdahl
ÚTSALAN
ER HAFIN
Diraarion
Reykjavíkurvegi 64, sími 565 1147
Saklaus bakari,
sekur smiður
SÁ mæti rithöfundur
Indriði G. Þorsteinsson
heldur úti vikulegum
dálki hér í Morgun-
blaðinu um dagskrá
sjónvarpsstöðvanna.
Það er fengur í pistlum
Indriða, enda býr hann
yfir þeim lofsverða eig-
inleika að vera fyrir-
munað að vera leiðin-
legur á prenti.
í síðasta viku-
skammti finnur hann
að vondum, íslenskum
titli á kvikmynd á Stöð
2 26. júní sl. og
skammar þýðandann
fyrir hann. Það er ekki
von að Indriði viti að þarna er
hann að hengja bakara fyrir. smið.
Þýðandi myndarinnar á enga sök á
titlinum heldur undirritaður sem
hér með gengst við verknaðinum.
Prentmiðlar leitast við að birta
kynningarefni um dagskrá sjón-
varpsstöðvanna alllangt fram í
tímann. íslenskaðir titlar á kvik-
myndum, þáttaröðum og öðru er-
lendu efni falla undir þann hatt.
Því er það að titlagerðarmenn
verða oftar en ekki að treysta á fá-
anlegt kynningarefni til að ganga
frá sínu verki. Við lifum því miður
ekki nema stundum í hinum besta
heimi allra heima þar sem þýðand-
inn þýðir fyrst mynd eða þátt til
enda og hefur þar næst ráðrúm til
að huga að titli á verkið í krafti
þýðingarinnar.
Þar með er ég kominn í hring og
aftur að tilefni þessara lína. Mynd-
in Blue Collar var köll-
uð Skítverk þegar hún
var sýnd á Stöð 2 á
dögunum. Eftir á að
hyggja er þar teflt á
nokkuð tæpt vað.
Söguhetjumar eru að
sönnu ekki í þrifalegri
vinnu - enski titillinn
vísar til þess - en
kveikjan að þeim ís-
lenska var þó ekki síð-
ur sú að þær leiðast
sumar hverjar, og em
ginntar, út í miður
þokkalega iðju út frá
sjónarmiði réttvísinn-
ar.
Af minni hálfu er ís-
lenski titillinn því heldur svona
stráksleg tilraun til orðaleiks. Af
Titill
Þýðandi myndarinnar,
segir Hjörleifur Svein-
björnsson, á enga
sök á titlinum.
ádrepu Indriða G. er ljóst að sú til-
raun hefur ekki komist sérlega vel
til skila, þar eð hann telur titilinn
bera vott um „stéttahatur" eða við-
líka hvatir þess sem hann samdi.
Það er verri sagan.
Höfundur er deildarstjdri þýðinga-
og flutningsdeiidar íslenska út-
varpsfélagsins hf.
Hjörleifur
Sveinbjörnsson
Barnavagnar
Rauðarárstíg 16,
simi 561 0120.

Sr
K &
Útsa la
m\
avation mademiselle
Laugavegur 68
sími 551 7015