Morgunblaðið - 28.09.1999, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1999 31
LISTIR
Hinar eilífu
bopplendur
Salurinn, Tónlistarhús Kópavogs
Morgunblaðið/Jim Smart
Nína Margrét Grímsdóttir og Blásarakvintett Reykjavíkur
flytja verk Poulenc í kvöld.
Fimm kammerverk
eftir Poulenc
TÖNLIST
S ö 1 v a s a 1 n r,
S 61 u n í s I a n d ii s
KEVIN DEAN
OGFÉLAGAR
Kevin Dean trompet, Sigurður
Flosason altósaxdfón, Kjartan
Valdimarsson píanó, Tómas R. Ein-
arsson bassa og Matthías M. D.
Hemstock trommur. Sunnudags-
kvöldið 26. september kl. 21
KEVIN Dean er amerískur
trompetleikari sem býr í Noregi.
Hér er hann staddur með norskri
konu sinni sem á mynd á norrænu
stuttmyndadögunum. Kevin hefur
leikið með ýmsum frægðardjassleik-
urum ss. Jimmy Heath, Benny Gol-
son og Joe Henderson og gefið út
fjölda geisladiska og eru fimm
þeirra með tónsmíðum hans ein-
göngu.
Á tónleikum hans í Sölvasal var
bíbopp annarrar boppkynslóðarinn-
ar á dagskrá í bland við standarda
og tónsmíðar Deans og með honum
lék úrvalslið íslenskra djassleikara.
Tónleikamir hófust á Short story
eftir trompetleikarann Kenny Dor-
ham, einn af betri trompetleikurum
bíboppsins. Kenny hefur samið
margan góðan ópusinn, en Short
story er kannski ekki einn þeirra -
uppsuða úr Tickle-toe Lester
Youngs. Spilamennskan var heldur
daufleg í þessum ópusi og þeim
næsta: You go to my head - en þá
var röðin komin að einum af meista-
raópusum Benny Golsons, Sta-
blemates, og bandið hrökk í gang.
Dean er flinkur trompetleikai-i
með breiðan málmmikinn tón. Hann
blæs gjaman á miðtónasviði tromp-
etsins og flugeldasýningar era víðs-
fjarri blæstri hans. Tónhendingar
hans minna í ýmsu á Kenny Dor-
ham, sem tókst öðram betur að sam-
eina helstu áhrifavalda bopptromp-
etleiksins í stíl sínum. Fyrir utan
Short story vora tveir aðrir Dorham
ópusar á efnisskránni og meira
bopp: tveir Hank Mobley ópusar.
Annað tveggja laga Deans hefði get-
að verið eftir einhvem samtíma-
mann Dorhams og Mobleys, en
seinni ópusinn er hljómsveitin flutti
eftir Dean, Homecoming, var ljúf
ballaða. Sóló Deans þar var
meistaralegur og eftir ljúft upphaf
ríkti dramatísk spenna sem Kjartan
Valdimarsson magnaði. Hann sló
svo undurtært undir bassaljóði Tó-
masai' R.
Undir lok Heimkomunnai'. Kjart-
an heyrir maður alltof sjaldan leika
djass. Hann er tvímælalaust einn
fremsti djasspíanisti sem við höfum
eignast og hugmyndaauðgi hans
svíkur aldrei. Dimmur sóló hans í
Straight ahead eftir Dorham braut
hálfsjálfvirka boppspilamennskuna
skemmtilega upp.
Sigm-ður Flosason er alltaf
traustur og hann átti mikið glans-
númer þetta kvöld er hann blés bal-
löðuna sem Raggi Bjama söng svo
oft með KK-sextettinum, Goodbye
eftir Gordon Jenkins. Þegai' bíbopp-
inu sleppti skipti Sigurður um tón og
þama varð þurr blásturinn stundum
Websterlegur án titrings.
Tena Palmer lærði hjá Deans í
gamla daga og hún söng eitt lag með
sveitinni: My buddy. Það lag heyrði
ég fyrst með Basie og þama var
sveiflan heit eins og þar og Tena
skattaði létt.
Það er alltaf gaman að fá góða
gesti og ekki var síður gaman að
heyra Dean hrósa íslensku djass-
leikumnum. Það sama gerði Finn
Ziegler þegar hann lék hér í sumar -
og tók sérstaklega fram að þetta
væri ekkert kurteisishjal. Hér á ár-
um áður er erlendir djassleikarar
léku með Islendingum höfðu þeir
orð á að einn til tveir væra fjandi
góðir, en nú er ekkert mál að setja
saman heila hljómsveit sem er gjald-
geng hvar sem er.
Vernharður Linnet
KAMMERTÓNLEIKAR verða í
Salnum, Tónlistarhúsi Kópa-
vogs, í kvöld kl. 20.30. Þá koma
fram Nína Margrét Grímsdóttir
píanóleikari og Blásarakvintett
Reykjavíkur og flytja verk eftir
Francis Poulenc, en þess er
víða minnst að á þessu ári eru
100 ár frá fæðingu hans.
Verkin sem flutt verða eru
Sónata fyrir flautu og píanó
(1957), Elegie fyrir horn og pía-
nó (1957), Tríó fyrir óbó, fagott
og píanó (1926), Sónata fyrir
fagott og klarinett (1922) og
Sextett fyrir pianó og blásara-
kvintett (1932-39).
I fréttatilkynningu segir að
kammerverkin frá 1920-40 ein-
kennist af léttleika, grípandi
sönglínum og hnyttnu hryn-
spili. Flautusónatan og Elegie
eru samin á seinni hluta tón-
skáldaferils Poulencs og að
mörgu leyti endurspeglast sú
staðreynd í yfírvegaðri fram-
setningu verkanna.
Nína Margrét hefur um ára-
bil tekið virkan þátt í íslensku
tónlistarlífi og einleiksplata
hennar með verkum Mozarts
og Mendelssohns sem gefín var
út af SKREF 1996 hefur hlotið
lofsamlegar viðtökur gagnrýn-
enda hérlendis og í Banda-
ríkjunum. Á næstunni mun
NAXOS gefa út geisladisk með
Nínu Margréti og Nicholas
Milton, konsertmeistara
Adelaide-sinfóníuhljómsveitar-
innar í Ástralíu.
Blásarakvintett
Reykjavíkur
Blásarakvintett Reykjavíkur,
en hann skipa þeir Bernharður
Wilkinson flauta, Daði Kol-
beinsson óbó, Einar Jóhannes-
son klarinett, Hafsteinn Guð-
mundsson fagott og Jósef
Ognibene horn, er Kammer-
hópur Reykjavíkurborgar
1998-2000 og hljóðritanir hans
fyrir Chandos hafa fengið já-
kvæða gagnrýni í tónlistartím-
aritum m.a. Gramophone og
Penguin Guides to Classical
CD’s.
VISA styrkir Tíbrá, Röð-2
tónleikaröðina.
Fleiri
ævintýri
Línu
KVIKMYNDIR
Laugarásbíó
LÍNA íSUÐURHÖFUM
★ ★
Leikstjóri: Waldemar Bergendahl.
Leikraddir: Álfrún Örnólfsdóttir,
Finnur Guðmundsson, Salka Guð-
mundsdóttir, Jóhann Sigurðarsson,
Hanna María Karlsdóttir, Gunnar
Hansson ofl. Þýðing: Sigurður
Skúlason. Gerð eftir sögu Astrid
Lindgren.
SÆNSKU teiknimyndirnar um
Línu langsokk, sem nú era orðnar
tvær, eru ætlaðar yngstu kvik-
myndahúsagest-
unum með sínum
einfalda sög-
uþræði, einföldu
persónugerð og
einföldu teikniv-
innu og era ág-
ætlega heppnað-
ar sem slíkar.
Þær gera í sjálfu
sér lítið fyrir þá
frábæra persónu barnabókmenn-
tanna sem Lína er og jafnast ekki á
við sögur Astid Lindgren en veita
ungum börnum ágæta skemmtun.
I þetta sinn kemur Langsokkur
skipstjóri í heimahöfn Línu og tek-
ur hana og vini hennar tvo, Tomma
og Önnu, með sér alla leið til Suð-
urhafa. Hann skilur þau eftir á eyju
nokkurri og heldur ferð sinni
áfram en Lína og félagar kunna að
bjarga sér. Laumufarþegar um
borð era klaufalegu illmennin
Glámur og Glúmur og við bætast
hálfgerðir sjóræningjar sem kom-
ast reyndar ekki upp með nein
fíflalæti þar sem Lína er annar-
svegar.
íslenska talsetningin er ágæt-
lega heppnuð, skýr og greinileg, og
hjálpar yngstu áhorfendunum, sem
myndin er fyrst og fremst ætluð, til
þess að skilja söguna.
Arnaldur Indriðason
Fj ötrun líkamans
LEIKLIST
Leikfélag
lleykjavíkur
VORIÐ VAKNAR
eftir Frank Wedekind í þýðingu
Hafliða Arngrímssonar. Leik-
stjórn: Kristín Jóhannesdóttir.
Leikarar: Árni Pétur Guðjónsson,
Edda Björg Eyjólfsdóttir, Friðrik
Friðriksson, Guðlaug Elísabet Ól-
afsdóttir, Guðmundur Ingi Þor-
valdsson, Halldór Gylfason, Hild-
igunnur Þráinsdóttir, Inga María
Valdimarsdóttir, Jóhann G. Jó-
hannsson, Marta Nordal, Pétur
Einarsson, Sigrún Edda Björns-
dóttir, Sóley Elíasdóttir, Theodór
Júlíusson, Valur Freyr Einarsson,
Þorsteinn Gunnarsson og Þórhall-
ur Gunnarsson. Leikmynd: Stígur
Steinþórsson. Búningar: Þórunn
María Jónsdóttir. Lýsing: Ögmun-
dur Þór Jóhannsson. Hljóð: Olafur
Örn Thoroddsen. Borgarleikhúsið,
Stóra sviðið 25. september 1999.
FYRSTA verkefni Leikfélags
Reykjavíkur á nýbyrjuðu leikári
er rúmlega aldargamalt „skand-
alverk" um vaknandi hvatir ungl-
inga og alvarlega árekstra þeirra
við bælt, kynkalt og kúgandi vald
hinna fullorðnu. Vorið vaknar
eftir Frank Wedekind þótti
geysilega djarft þegar það kom
út á prenti 1891 og olli uppnámi
og mikilli aðsókn þegar það var
frumsýnt (reyndar mikið ritskoð-
að) fimmtán árum síðar.
Það er í aðra röndina dálítið
hlægilegt að sjá hvernig LR spil-
ar á þessar „skandal“-nótur í
blaðaauglýsingum sínum á verk-
inu. Orðunum: sjálfsfróun, of-
beldi, erótík, hvatir og bæling er
slegið upp í heilsíðuauglýsingu í
lit, þar sem þrjú ungmenni liggja
nakin en kynfæralaus lóðrétt yfir
síðuna. Svona auglýsinga-
mennska dæmir sig sjálf og á lít-
ið skylt við hið ágæta verk
Wedekinds. Það sem vakti
hneykslan almennings fyrir
hundrað árum - svo sem sjálfs-
fróun og faðmlög unglingspilta -
særir varla siðferðiskennd eða
blygðunartilfinningu nokkurs nú-
timaáhorfanda.
Þyngdarpunktur verksins - og
það sem hlýtur að hreyfa við
áhorfendum allra tíma - liggur
hins vegar í því hvernig höfundur
stefnir saman hinu einlæga, sak-
lausa og eðlilega, annars vegar,
og hinu tvöfalda, spillta og
bælda, hins vegar, og sýnir á
áhrifaríkan hátt hvernig það síð-
arnefnda (í líki foreldra, kennara
og annars samfélagslegs yfir-
valds) afskræmir, kúgar og drep-
ur hið fyrrnefnda (í líki ungling-
anna).
Kristín Jóhannesdóttir leik-
stjóri fer skemmtilega leið í upp-
setningu sinni á verkinu. Hún
tekur mið af kunnri aðdáun höf-
undar á sirkushefðinni, ýkir, stíl-
færir og fléttar listilega saman
hina tvo meginþræði í öllum sirk-
us: hið trúðslega og hið ljóðræna.
Þannig nær hún heildaráhrifum
sem höfundur hefði örugglega
kunnað að meta, sýningin verður
kómísk án þess að glata hinum
dauðans alvarlega undirtóni sín-
um (en Wedekind ku hafa harm-
að það mjög að enginn kæmi
auga á kímnina í verkinu).
Meðal vel heppnaðra atriða af
þessu tagi má nefna kostulegt
„réttarhald" prófessoranna yfir
einni aðalpersónu verksins,
Melchior Gabor (Friðrik Frið-
riksson), sem sakaður er um sið-
spillingu og um að hafa átt sök á
sjálfsmorði besta vinar síns,
Moritz Stiefel (Jóhann G. Jó-
hannsson). Pétur Einarsson og
„hinir prófessorarnir" voru
kostulegir í ýktu og bráðfyndnu
atriði, þar sem búningar Þórunn-
ar Maríu Jónsdóttur áttu stóran
þátt í að skapa frábæra kómík
senunnar. Búningar Þórunnar
Maríu og frumleg og stílfærð
sviðsmynd Stígs Steinþórssonar
mynda mjög skemmtilega um-
gjörð sýningarinnar og er hvort
tveggja unnið af listrænni fag-
mennsku.
I þremur aðalhlutverkum
verksins eru þrir ungir leikarar:
Friðrik Friðriksson, Jóhann G.
Jóhannsson og, í hlutverki ungl-
ingsstúlkunnar Wendlu Berg-
mann, Inga María Valdimar-
sdóttir. Öll þrjú fóru þau mjög
vel með hlutverk sín og náðu vel
að túlka unglinga sem glíma við
vaknandi hvatir í fjandsamlegu
og kúgandi umhverfi. Friðrik og
Jóhann mynduðu skemmtilegar
andstæður í hlutverkum vinanna
Melchiors og Moritzs og spann-
aði leikur þeirra beggja breitt
svið tilfinninga á sannfærandi
hátt. Samleikur Ingu Maríu og
Guðlaugar Elísabetar Ólafsdótt-
ur, í hlutverki móður hennar, dró
vel fram bæði hina kómísku vídd
verksins svo og hina harmrænu,
þegar móðirin reynist ófær um
að svara spurningum dótturinnar
um það hvernig börnin verða til.
Undanfærslur og lygar móður-
innar stuðla beint og óbeint að
„falli“ dótturinnar, sem dregur
hana síðan til dauða eftir harðn-
eskjuleg inngrip hinna kúgandi
„verndara siðgæðisins".
I þessu verki skiptast stutt og
fjörleg atriði á við langar - og
stundum nokkuð langdregnar -
senur þar sem drengirnir glíma
við tilvistarspurningar og óreiðu
eigin hugsana og líkamlegra
kennda. Leikstjórinn leysir
„vandasöm" atriði, eins og sjálfs-
fróunaratriðið, á skemmtilegan
hátt með þvi að leggja áherslu á
hið kómíska í atriðinu án þess að
draga á nokkurn hátt úr mikil-
vægi þess í boðskap verksins.
Halldór Gylfason var bráðfynd-
inn í þessu atriði og héldust svip-
brigði hans vel í hendur við hinn
frábærlega samsetta og ungæð-
ingslega texta um synd, sekt og
ástríðuglæpi sem hann þylur
undir verknaðinum!
Alls taka sautján leikarar þátt
í sýningunni og kraftur og fjör-
mikill leikur einkenndi hópinn í
heild. Hér gefst ekki færi á að
ræða frammistöðu hvers og eins,
en auk þeirra sem ég hef þegar
nefnt má nefna þau Sigrúnu
Eddu Björnsdóttur og Þorstein
Gunnarsson sem áttu frábæran
samleik sem foreldrar Melchiors.
Atriðið þar sem þau íklæðast hin-
um þvingandi og skrúðmiklu föt-
um sem tíminn krafðist var
sprenghlægilegt og visar út fyrir
sig á táknrænan máta; sú fjötrun
líkamans sem þar fór fram hefur
víðtæka skírskotun til grundvall-
arviðfangsefnis verksins.
Þessi fyrsta frumsýning vetr-
arins í Borgarleikhúsinu var í
flesta staði vel heppnuð. Öll list-
ræn hönnun uppsejtningarinnar
er til fyrirmyndar. Ádeila verks-
ins ber þó vissulega keim af því
að hér er um aldargamalt leikrit
að ræða, sem betur fer, en það
hlýtur að vera áhugavert fyrir
áhugamenn um leiklist að fá að
sjá uppfærslur af verkum sem
hafa hrist upp í samtíma sínum -
og haft áhrif á þau leikskáld sem
eftir komu.
Soffía Auður Birgisdóttir