Morgunblaðið - 28.09.1999, Qupperneq 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Aðgerðir stjórnvalda
vegna loftslagsbreytinga
SVAR við opnu bréfi Þrastar
Freys Gylfasonar nema í Háskóla
Islands í Morgunblaðinu 9. sept-
ember sl. til umhverfisráðherra
um aðgerðir íslenskra stjórnvalda
vegna loftslagsbreytinga.
Ríkisstjórnin samþykkti í októ-
ber 1995 framkvæmdaáætlun
vegna Rammasamnings Samein-
uðu þjóðanna um loftslagsbreyt-
',Agar. Umhverfisráðherra skipaði
síðan umsjónarnefnd ráðuneyta til
að fylgja áætluninni eftir. I fram-
kvæmdaáætluninni er að finna
ákvæði um almennar og hagrænar
aðgerðir, auk sértækra aðgerða á
sviði fiskveiða, samgangna, iðnað-
ar, orkuvinnslu og kolefnisbinding-
ar í gróðri og jarðvegi. Umsjónar-
nefndin skilaði skýrslu um
eftirfylgni áætlunarinnar í maí
1998. Eftir Kyoto-ráðstefnuna um
loftslagsráðstefnuna tók stýrihóp-
ur ráðuneytisstjóra við hlutverki
nefndarinnar.
Arangur hefur náðst á ýmsum
sviðum við að draga úr losun gróð-
urhúsalofttegunda, s.s. með raf-
vjseðingu katla í fiskimjölsverksm-
iðjum, eflingu jarðhitaleitar á
köldum svæðum, aukinnar sölu á
rafmagni til skipa í höfnum,
brennslu á metangasi á urðunar-
stað Sorpu í Alfsnesi og minnkandi
útstreymi flúorkolefna frá álverinu
í Straumsvík, auk aðgerða til að
draga úr losun frá iðnferlum í járn-
blendiverksmiðjunni á Grundar-
tanga, sementsverksmiðjunni á
Akranesi og steinullarverksmið-
junni á Sauðárkróki. Með reglu-
gerð um ýmis flúorsambönd sem
'vaida gróðurhúsaáhrifum hefur
takmörkun á notkun og losun
þeirra verið hert. Stærsta framlag
stjórnvalda til að hamla auknum
gróðurhúsaáhrifum er síðan fólgið
í bindingu koltvíoxíðs í lífmassa, en
450 milljónum króna hefur verið
varið til sérstaks skógræktar- og
landgræðsluátaks til kolefnisbind-
ingar. Það markmið að árleg bind-
ing koltvíoxíðs verði 100.000 tonn-
um meiri árið 2000 en hún var árið
1990 mun væntanlega nást.
Minni eldsneytisnotkun
Þröstur Freyr spyr sérstaklega
um hagrænar aðgerðir til orkusp-
amaðar og um bætta upplýsinga-
£2jí>f um eldsneytisnotkun bifreiða.
Samkomulag um slíka upplýsinga-
gjöf var gert í febrúar á þessu ári á
milli umhverfisráðun-
eytisins, Bílgreina-
sambandsins og Fé-
lags íslenskra
bifreiðaeigenda, en
samkvæmt því mun
árlega verða gefinn út
bæklingur með upp-
lýsingum um eyðslu
nýrra fólksbíla og
öðru því tengdu, sem
liggja mun frammi í
sýningarsölum bif-
reiðainnflytjenda.
Von er á fyrsta bækl-
ingnum innan
skamms.
Varðandi almennar
hagrænar aðgerðir,
má nefna að fellt hefur verið niður
vörugjald af ökutækjum knúnum
mengunarlausum orkugjöfum, s.s.
rafmagni eða vetni. Frumvarpi
fjármálaráðherra um að taka upp
olíugjald í stað þungaskatts var
breytt í meðförum Alþingis, þann-
ig að þungaskattur er innheimtur
áfram. Olíugjald hefði að mati um-
sjónarnefndar ráðuneytanna verið
æskilegur kostur, þar sem það
hefði stuðlað frekar að eldsneytis-
sparnaði. Ymsir tæknilegir annm-
arkar virðast þó vera á fram-
kvæmd olíugjaldsins og því var
ákveðið að hverfa ekki frá þunga-
skattinum að svo komnu máli.
Þröstur Freyr nefnir fiskiskipa-
flotann sérstaklega, enda hefur um
þriðjungur útstreymis gróður-
húsalofttegunda komið frá honum.
Sú stefna sem mótuð hefur verið í
fiskveiðum hefur á hinn bóginn
leitt til aukinnar hagkvæmni í
greininni, sem þýðir að eldsneytis-
notkun á aflaeiningu er minni en
væri við óheftar veiðar. Líklegt er
að frekari stjórn fiskveiða og af-
lareglur, ekki síst á fjarlægum
miðum, muni enn auka slíka hag-
kvæmni og þar með losun C02, en
aukinn heildaraíli getur á hinn
bóginn vegið á móti þeirri þróun.
Orkuframleiðsla
Fleira mætti tína til, en það er
þó erfiðara að draga verulega úr
losun gróðurhúsalofttegunda hér á
landi en í öðrum ríkjum sem við
berum okkur saman við. Astæðan
er vel þekkt, nýting vatnsorku og
jarðhita til rafmagnsframleiðslu og
húshitunar þýðir að um 69% heild-
arorkunotkunar okkar Islendinga
Siv
Friðleifsdóttir
koma frá hreinum og
endurnýjanlegum
orkugjöfum nú þegar.
Til samanburðar má
geta þess að þetta
hlutfall er um 6% í
ríkjum Evrópusamb-
andsins og verður vart
meira en 8% árið 2010
samkvæmt spá Um-
hverfísstofnunar
Evrópu, þrátt fyrir
viðleitni ESB að tvöf-
alda þetta hlutfall fyr-
ir þann tíma. Vegna
aukinna samgangna
(Umhverfisstofnun
Evrópu spáir allt að
39% aukningu á losun
koltvíoxíðs frá samgöngum á tíma-
bilinu 1990-2010) beina flestar
þjóðir kröftum sínum að því að
draga úr útstreymi koltvíoxíðs frá
staðbundinni orkuframleiðslu með
brennslu jarðefnaeldsneytis. Þar
er svigi-úm flestra ríkja mikið, en
okkar íslendinga hins vegar nán-
ast ekkert: Um 97% staðbundinnar
orkuframleiðslu hér byggjast á
endurnýjanlegum orkugjöfum,
sem er einsdæmi í heiminum.
Þetta þýðir ekki að við eigum að
láta staðar numið, eða að ekki séu
tækifæri fyrir okkur að gera betur.
Ný tækni er að ryðja sér til rúms í
gerð aflvéla, þannig að vélar knún-
ar rafmagni, vetni og öðru um-
hverfisvænu eldsneyti verða smám
saman hagkvæmari. Þess verður
ekki langt að bíða að strætisvagnar
knúnir vetni og e.t.v. metanóli
verði á götum Reykjavíkur, sem
verður vonandi til að hraða innleið-
ingu nýrrar og umhverfisvænni
tækni hérlendis. Miklir möguleik-
ar eru fyrir hendi til frekari kolefn-
isbindingar í gróðri og jarðvegi,
sem getur haldist í hendur við það
verkefni að græða upp örfoka land.
Ekki má gleyma framlagi okkar á
alþjóðavettvangi, en íslensk þekk-
ing hefur og getur aðstoðað önnur
ríki við að setja upp jarðhitavirkj-
anir, sem koma í stað mengandi
orkuvera.
Stefnt að Kyoto-aðild
Stærsti óvissuþátturinn í frekari
framkvæmd loftslagssamnings SÞ
hér á Islandi varðar eins og kunn-
ugt er hugsanleg áhrif Kyoto-bók-
unaiánnar á nýja stóriðju. Islensk
stjórnvöld hafa bent á að það sé
Umhverfi

Sl AN^>
Auglýsing um innlausnarverð
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ*) Á KR. 10.000,00
1980-2.fl. 25.10.99- 25.10.00 kr. 382.387,90
1981-2.fi. 15.10.99- 15.10.00 kr. 230.060,90
1982-2.fl. 01.10.99-01.10.00 kr. 161.372,80
* Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1,
** og liggja þar jafnframt frammi nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, 28. september 1999
SEÐLABANKIÍSLANDS
Um 69% heildarorku-
7
notkunar okkar Islend-
inga, segir Siv Frið-
leifsdóttir, koma
frá hreinum og endur-
nýjanlegum orku-
gjöfum nú þegar.
þversögn fólgin í því að bókun við
loftslagssamninginn útiloki orku-
frekan iðnað frá því að nýta hrein-
ar og endurnýjanlegar orkulindir
hér á landi, á meðán bókunin heim-
ilar orkunýtingu frá kolum og olíu,
þar sem losun gi'óðurhúsaloftteg-
unda við orkufrekan iðnað gæti
verið tíföld miðað við staðsetningu
á Islandi. Það væri óskynsamlegt
að útiloka frekari nýtingu vatns-
afls og jarðhita í nafni loftslags-
samningsins, þar sem aukin nýting
hreinna og endurnýjanlegra ork-
ugjafa er einn helsti lykillinn að
árangri við að draga úr áhrifum
mannkyns á hitabúskap andrúms-
loftsins.
A meðan þessi óvissa ríkir mun
ríkisstjórnin halda áfram að vinna
að því að hrinda í framkvæmd
ákvæðum loftslagssamningsins og
undirbúa aðild Islands að Kyoto-
bókuninni. Viðræður um að fá sér-
stöðu Islands viðurkennda eru á
dagskrá innan vébanda loftslags-
samningsins og stefnir ríkisstjórn-
in að því að Island gerist aðili að
Kyoto-bókuninni þegar fyrir ligg-
ur ásættanleg niðurstaða í sérmál-
um okkar. Undir stjórn nefndar
ráðuneytisstjóra sem fyrr er getið
er nú unnið að því máli og vænti ég
þess að á næsta ári muni nefndin
leggja fram tillögu að stefnumótun
til lengri tíma, sem tekur mið af að-
ild Islands að Kyotobókuninni og
undirbýr íslenskt þjóðfélag fyrir
fyrsta skuldbindingartímabil
hennar sem hefst árið 2008. Það
verður ekki sagt að ekkert hafi
miðað í þá átt að takmarka losun
gi’óðurhúsalofttegunda. Ef út-
streymi vegna nýrrar stóriðju er
undanskilið, er lpsun gróðurhúsa-
lofttegunda frá Islandi ekki mem
nú en hún var árið 1990. Þetta ger-
ist þrátt fyrir að fólksfjöldi hafi
aukist um 7,6% á þessu tímabili,
hagvöxtur verið um 20% og bflum
landsmanna fjölgað um 30%. En
betur má ef duga skal og við meg-
um ekki sofna á verðinum heldur
þurfum við að gera enn betur í við-
leitni okkar við að draga úr hugs-
anlegum loftslagsbreytingum af
mannavöldum. Slíkt verður þó að
gera á eins hagkvæman hátt og
unnt er, með því að draga úr sóun
og nýta kosti nýrrar tækni, en ekki
með þvingandi aðgerðum sem
leggja þungar byrðar á atvinnulífið
og landsmenn.
Höfundur er umhverfísráðhcrra.
Lífsleikni
í umferðinni
MEÐ samvinnu og
jákvæðu hugarfari
hafa margir aðilar
sem hafa hlutverki að
gegna í umferðarmál-
um í Hafnarfirði stillt
saman strengi til þess
að vekja athygli á
þeim vanda sem slæm
umferðarmenning
veldur. Flestir líta
sennilega fyrst til lög-
reglunnar þegar um-
ferðarmál ber á góma
en skólakerfið og heil-
brigðiskerfið eru einn-
ig mikilvægir aðilar að
bættri umferðar-
menningu. Hver ein-
staklingur verður þó að gera sér
grein fyrir sinni persónulegu
ábyrgð þegar hann er á ferð, hvort
sem það er gangandi eða akandi.
Umferðarvika
í nýrri aðalnámskrá,
segir Reynir Guðnason,
er gert ráð fyrir að
umferðarkennsla
sé hluti af hinni nýju
námsgrein lífsleikni.
Hlutverk grunnskólans í sam-
vinnu við heimilin er m.a. að gera
nemendur færa um að taka þátt í
því þjóðfélagi sem við höfum búið
okkur hér á íslandi. í grunnskóla-
lögunum og hinni nýju aðalnám-
skrá grunnskóla er lögð rík áhersla
á að efla heilbrigða dómgreind, um-
burðarlyndi, náungakærleik og
verðmætamat hjá nemendum. Allt
eru þetta þættir sem hafa áhrif á
hvernig þeim gengur að tileinka sér
þær umgengnisreglur sem gilda í
samfélagi manna, þar með talinni
umferðinni. Fræðslan og þjálfunin
hefst þegar börnin byrja að veita
umferðinni athygli í ferðum sínum
með foreldrunum. í
þeirra huga eru for-
eldrarnir óskeikulir og
þess vegna er mikil-
vægt að þeir gefi gott
fordæmi. Þegar börn-
in stækka koma fleiri
til sögunnar. Ættingj-
ar, vinir, kunningjar
og aðrir sem börnin
þekkja hafa tileinkað
sér ákveðið viðhorf og
hegðun í umferðinni
sem er á ýmsa vegu
eins og allir vita. Sum-
ir haga sér eins og þeir
Reynir megi gera allt sem er
Guðnason mögulegt en ýmsir
aðrir aðeins það sem
er leyfílegt en flestir meta aðstæð-
ur hverju sinni og fara oftast eftir
reglunum.
Grunnskólunum ber að kenna
umferðarreglurnar samkvæmt
námskrá og þeir leitast við að upp-
íylla þær kröfur en erfitt er að
áætla hve miklum tíma skuli varið í
þessa kennslu þar sem ekki er um
sérstaka námsgrein að ræða. í
nýrri aðalnámskrá er gert ráð fyrir
að umferðarkennsla sé hluti af
hinni nýju námsgrein, lífsleikni.
Þar er einnig gert ráð fyrir mjög
mörgum öðrum þáttum þannig að
ekki er líklegt að mikil aukning
verði á þessari kennslu í náinni
framtíð en víst er að átak eins og
það sem nú stendur yfir í Hafnar-
firði eykur meðvitund okkar allra
sem í skólunum störfum um mikil-
vægi þess að við sinnum þessum
þætti í kennslunni og sýnum sjálf
gottfordæmi í umferðinni. Af þessu
leiðir að grunnskólarnir hljóta að
leggja áherslu á þau grundvallar-
markmið að kenna nemendum að
bera virðingu hver fyrir öðrum og
temja sér sjálfsaga, tillitssemi og
kurteisi í hvívetna og þannig muni
það hafa jákvæð áhrif á hegðun
þeirra í umferðinni.
Höfundur er skólnstjóri Lækjnrskóln
í Hnfnnrfirði.