Morgunblaðið - 23.11.1999, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1999 31
Að steypa sér
í fossinn
MYNDLIST
Gallerf ÁhaldahúsiO,
Vestmannacyjiiiii
INNSETNING
RÚRÍAR
Sýningin er opin helgina 27. og 28.
nóvember frá ki. 14 til 18.
SAGA náttúruvemdar á íslandi er
stutt, enda hefur þjóðin lengst af
verið upptekin við að reyna að
temja óblíð náttúruöflin og verjast
þeim svo að engum heilvita manni
hefur dottið í hug að náttúran
þyrfti vemdar við - að varðveita
þyrfti hin hrikalegu öræfi landsins,
ófærar mýramar og mannskæð
fallvötnin. Þessi gömlu viðhorf virð-
ast reyndar enn furðu útbreidd og
þegar þau tengjast voninni um
skjótfenginn gróða er stundum
eins og ekkert sé metið til jafns við
möguleikann á því að eignast enn
eitt álverið, enn eina virkunina, enn
eina háspennulínuna strengda eins
og glitrandi vef yfir hraunbreiður
og sanda landsins. Þetta vandamál
og þverstæðumar í afstöðu íslend-
inga til náttúmnnar er viðfangsefni
Rúríar á sýningunni sem hún hefur
nú sett upp í gamla áhaldahúsinu í
Vestmannaeyjum, en sýningin er
að hluta til skrásetning á miklum
gjörningi sem Rúrí stóð að á svæð-
inu við Eyjabakka, sem nú virðist
eiga að sökkva til að mynda megi
uppistöðulón fyrir nýja virkjun.
Fjöldi fólks tók þátt í þessum
gjörningi og lagði á jörðina stuðla-
bergssteina sem í em grafin orðin
úr texta Matthíasar Jochumssonar
við þjóðsöng Islendinga. A sýning-
unni má sjá ljósmyndir af þessum
steinum og grjót, hoggið úr sama
bergi. En jafnframt því sem Rúrí
ýfir upp helsta deilumál samtímans
rifjar hún upp eitt fyrsta dæmið um
andóf Islendings við virkjanafram-
kvæmdum og þeirri náttúraröskun
sem þær gjarnan hafa í för með sér.
Það er sagan af Sigríði Tómasdótt-
ur frá Brattholti sem á árum fyrri
heimsstyrjaldarinnar barðist gegn
því að Gullfoss yrði virkjaður, en
erlendir aðilar höfðu þá tryggt sér
virkjanaleyfi þar. Sigríður fór
manna á milli og reyndi að fá það
tryggt að fossinum yrði bjargað en
fékk að því er virðist lítil viðbrögð
við málaleitan sinni. Það var ekki
fyrr en þeir útlendu misstu áhug-
ann að útséð varð um framkvæmd-
ina og líklega em fáir íslendingar
sem nú gætu hugsað sér að hróflað
yrði við fossinum.
A sýningunni má sjá myndir af
Sigríði frá Brattholti og myndir af
Rúrí á sýningu sinni í Vestmannaeyjum.
Gullfossi frá þeim tíma þegar hún
talaði fyrir daufum eyram um
nauðsyn þess að friða hann. Þá hef-
ur Rúrí virkjað sýningarrýmið með
þeim tækjum og tólum sem helst
standa fyrir framkvæmdir í náttúr-
unni. Þar má sjá stikur og kíki
landmælingamannsins, kort og
mál.
Heildaryfirbragð sýningarinnar
er afar hreint og skarpt svo minnir
næstum frekar á uppstillingu í
minjasafni en listsýningu. Það er
eðlilegt því hér er Rúrí ekki bara í
hlutverki listamannsins heldur er
hún að skrásetja og undirstrika við-
burði og málefni sem varða okkur
öll og tengjast sögulega frá Sigríði
Tómasdóttur til allra þeirra sem nú
láta raddir sínar heyrast í umræð-
unni um framkvæmdir á hálendinu.
Það er hins vegar álitamál hvort
nokkur þeirra sem nú talar býr yfir
saman hugsjónahita og Sigríður, en
yfirskrift sýningarinnar eru orðin
sem hún lét einhvem tíma falla um
það ef Gullfoss yi'ði virkjaður:
„Þann dag mun ég steypa mér í
fossinn.“ Hvort margir mundu nú
vilja færa slíka fórn er óvíst en Rúrí
hefur nú gengið fram fyrir skjöldu
eins og Sigiáður forðum og um
skoðanir hennar er ekki að villast.
Akóges, Veslmanna-
eýjuin
MÁLVERK,SKÚLPTÚR
OG ÚTSKURÐUR
BJARNIGUÐJÓNSSON
Sýningin stóð 19. til 21. nóvember.
BJARNI Guðjónsson (1906-
1986) þótti með efnilegri mynd-
listarmönnum þegar hann fékk al-
þingisstyrk ungur til að að sækja
nám í Kaupmannahöfn. Bjami
hafði lært í Reykjavík hjá Ríkharði
Jónssyni og Agústi Sigmundssyni
en við Listaakademíuna í Kaup-
Verk Bjaraa Guðjónssonar í
Akógeshúsinu í Vestmannaeyj-
um.
mannahöfn dvaldist hann aðeins
nokkra mánuði. Bjarni bjó í Vest-
mannaeyjum og skar þar út og mál-
aði, en fluttist árið 1967 til Reykja-
víkur og sýndi þar í nokkur skipti.
Smíðisgripir Bjarna eru mikil
listaverk og sameina þá virðingu
fyrir hefðinni sem einkenndi út-
skurð Ríkharðs og frjálsari sköpun
sem leiðir Bjarna nær samtíma sín-
um. A sýningunni í Akóges mátti
líka sjá brjóstmyndir sem bera ót-
vírætt vitni um hæfileika Bjama,
en uppistaðan í sýningunni vom þó
málverk hans. Þar kenndi ýmissa
grasa og mátti sjá formræna stúdíu
í anda hreinflatalistarinnar og
frjálsari afstraksjónir ásamt
mannamyndum með dulrænum
blæ. I mörgum þessara mynda er
Bjarni greinilega að prófa sig
áfram með það sem hæst reis í mál-
aralistinni þegar hann var að vinna,
en nokkrar myndir em greinilega
málaðar beint frá hjartanu og í
þeim rís Bjarni hæst. Þar er um að
ræða litsterkar afstraksjónir þar
sem frjáls og körftug túlkun talast
á við sterka og örugga myndbygg-
ingu. Mikið mun vera til af verkum
eftir Bjarna og er ástæða til að
halda áfram sýningahaldi á því
besta sem eftir hann liggur.
Jón Proppé
Pétur Östlund kemur sérstaklega hingað til lands til að leika með Stórsveit Reykjavíkur.
Pétur Östlund stýrir stórsveitinni
STÓRSVEIT Reykjavíkur boðar
til tónleika f Ráðhúsi Reykja-
víkur annað kvöld, miðvikudag-
skvöld, kl. 20.
Pétur Öslund mun stýra
sveitinni auk þess að leika á
trommur. Pétur er búsettur í
Svíþjóð en kemur nú hingað til
lands að halda þessa tónleika.
Dagskráin samanstendur af
fjöibreyttu efni, sem Pétur hef-
ur sjálfur valið af þessu tilefni.
Aðgangseyrir er enginn.
Viö óskum Matthíasí Johannessen
tíl hamingju með verðlaun
Jónasar Hallgrímssonar
sem veitt voru á Degi íslenskrar tungu
þann 16. nóvember síðastliðinn.
í rökstuðningi dómnefndar segir:
„ Matthías hefur iðkað íslenskt mál á öllum sviðum og
hann hefur auðgað það, ekki síst með Ijóðum sínum. Þar
birtist
okkur í bestu myndfegurð málsins, blœbrigði, sveigjanleiki
og þanþol. Matthíasi lœtur vel sá galdur Ijóðsins að birta
lesandanum nýja sýn, opna luktar dyr og auka tilfinninga
- og þekkingarforða lesandans. “
í dag kemur út hjá Vöku-Helgafelli ný ljóðabók eftir
Matthías Johannessen og nefnist hún Ættjarðarljóð á
atómöld. Ljóðin fjalla um landið í sinni margbreytilegu
mynd og er hér á ferð djúphugull skáldskapur sem enginn
ljóðaunnandi ætti að láta ffamhjá sér fara.