Morgunblaðið - 03.02.2000, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Viðhafnarútgáfa
Jón Ólafur Óla Jákup Ólafur
Isberg Rólantsson Granz
Ljósmynda-
sýning á
norskum
stafkirkjum
í TILEFNI af afhendingu þjóðar-
gjafar Norðmanna í Vestmannaeyj-
um hinn 30. júlí nk. í tengslum við
1.000 ára afmæli kristnitökunnar á
Islandi, heldur norska sendiráðið í
Reykjavík sýningu á litmyndum af
þeim stafkirlg'um sem hafa varðveist í
Noregi frá miðöldum. Myndirnar eru
í eigu norska utanríkisráðuneytisins
og eru sýndar í Landsbókasafni Is-
lands, Háskólabókasafni, þjóðdeild -
handritadeild. Sýningin stendur frá 4.
febrúar til 3. mars.
Sýningin var fyrst sett upp í Vest-
mannaeyjum i nóvember sl. í Byggða-
safni Vestmannaeyja. Líkur eru á að
sýningin verði sett upp á Seyðisfirði í
vor í tengslum við kristnihátíð þar.
Við opnun sýningarinnar í Lands-
bókasafni Islands - Háskólabóka-
safni föstudaginn 4. febrúar kl. 17
munu þeir Þór Magnússon þjóðm-
injavörður og Kjell H. Halvorsen,
sendiherra Noregs á íslandi, flytja
stutt ávörp.
Sýningin er opin mánudaga til
fímmtudaga kl. 8.15-19, föstudaga kl.
9.15-17 og laugardaga kl. 10-17.
----------------------
Myndverk
við plötu
Sigur Rósar
LISTAMAÐURINN Gotti Bemhöft
og Sigur Rós halda myndlistarsýn-
ingu í tónlistarverslun Japis, Lauga-
vegi 13. Til sýnis eru verk sem Gotti
teiknaði fyrii’ nýjasta hljómdisk
sveitarinnar, Ágætis Byrjun.
Hljómdiskurinn Ágætis Byrjun
hefur selst í þúsundum eintaka og
hefur umgjörð disksins og útlit vakið
athygli.
Myndimar, sem unnar era í lok
vetrar 1998, em túlkun listamanns-
ins á textunum sem prýða diskinn.
Þær era hárfínar teikningar, unnar
með kúlupenna, sem undirstrika
bæði gæði og ferskleika tónlistarinn-
ar, segir í fréttatilkynningu.
-----------------
Elín Helena
í Galleríi
Nema hvað
ELÍN Helena Evertsdóttir opnar
sýningu í Gallerí Nema hvað, Skóla-
vörðustíg 22, föstudaginn 4. febrúar
kl. 19.
Elín Helena sýnir þar 25 mynda
teikniseríu. Sýningin er opin
fimmtudaga til sunnudaga kl. 14-18
og stendur til 13. febrúar.
BÆKUR
Landljsi ng
ÍSLAND
THE FAROE ISLANDS
Ritsij. Jón Ólafur ísberg, Ólafur
Gránz., Óla Jákup Rólantsson. 224
+ 224 bls. Útg. Carol Nord ehf.
Prentun: Delo, Slóveníu. 2000.
ÞETTA er alþýðleg landlýsing í
viðhafnarútgáfu, mikið og glæsi-
lega myndskreytt. Báðar bækurn-
ar hefjast á ávarpi ritara Samein-
uðu þjóðanna.
Bókin Island er rituð á íslensku.
Fremst eru allmargar myndasíður.
Margar myndir era einnig með
textanum. Ritstjórinn skrifar inn-
gang og myndatexta. Síðan koma
tíu kaflar eftir jafnmarga höfunda
um landið, söguna og ekki síst um
þjóðlífið á líðandi stund; sjávar-
útveg, orkumál og ferðamál svo
dæmi séu tekin. Athygli vekur að
enginn er þar kaflinn um landbún-
að, elsta atvinnuveg þjóðarinnar og
lifibrauð Islendinga aldirnar í
gegnum. Sigurður Líndal ritar
Stutt yfírlit yfír sögu íslands auk
styttri kafla um Stjórnskipun Is-
lands, Hjálmar Vilhjálmsson þátt-
inn Veiðar og afíi á íslandsmiðum
á tuttugustu öld og Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson samantekt um Sveit-
arfélög íslands. Era það lengstu
kaflarnir, sá síðasttaldi langlengst-
ur og ítarlegastur. Ætla verður að
bók þessi verði gefin út á öðrum
tungumálum og dreift í öðram
löndum, enda er íslenskur markað-
ur alltof fámennur fyrir slíka út-
gáfu. Við það hlýtur efnið og að
miðast. Sæmilega upplýstur ís-
lendingur á að vita flest eða allt
sem í bókinni stendur. Hins vegar
mega hin stuttu ágrip vera hæfi-
legur skammtur fyrir útlending
sem kannast við nafn landsins, hef-
ur hugmynd um hvar það liggur en
veit ef til vill sáralítið fram yfir
það. I söguþættinum er til að
mynda frá því greint hvenær og
hvaðan landið byggðist; síðan farið
yfir helstu tímabil og meðfylgjandi
ártöl. Hyggilegt er að fara spar-
lega með hið síðartalda og halda
sér þá við samþykkt áröl. Að dómi
undirritaðs er varnaglinn »um«
alltof víða sleginn. Eða hver leggur
á minnið ártal sem ekki er talið ör-
uggt? Nokkur dæmi: »Landnám er
talið hefjast á íslandi um 870 [...]
Um 930 var komið á fót þingi [...]
Ekki er margt vitað um skipan
þess fyrr en um 960 [...] Grænland
var uppgötvað um 980 [...] Um ár-
ið 1000 sigldi Leifur Eiríksson frá
Grænlandi til austurstrandar Am-
eríku [...] Um 980 hóf Ólafur
Tryggvason Noregskonungur
trúboð á íslandi [...]«
Og ekki er þar með allt upp tal-
ið. Hins vegar segir hreint út að
»árið 1000 var kristni lögtekin á
Alþingi.« Það ár má þó allt eins
draga í efa.
Langur kafli Vihjálms Þ. Vil-
hjálmssonar má heita kjarni bók-
arínnar. Efnið er vandmeðfarið,
meðal annars vegna þess að sveit-
arfélögin eru afar mismunandi að
stærð og styrk og breytast þar að
auki hratt þessi árin. Hrepparnir
era elstu stofnanir samfélagsins,
eldri en sjálft Alþingi; sumir vafa-
laust stofnaðir á fyrstu áram
landnáms. Allvíða hefur mörgum
verið steypt saman í eitt, mest fyr-
ir þrýsting frá stjórnvöldum. Ör
þróun á ýmsum sviðum veldur því
að fróðleikur af þessu tagi verður
fljótt úreltur. Til dæmis er sagt að
framhaldsskóli sé í Skógum undir
Eyjafjöllum. En það skólahald var
lagt niður á síðastliðnu ári. Sam-
ræmis verður og að gæta. Getið er
byggðasafnanna hringinn um land-
ið. En byggðasafnið á Reykjum í
Húnaþingi vestra er ekki nefnt.
Ekki er þess heldur getið að þar
var löngum skólasetur. Og er enn.
Sagt er að Húnaþing vestra sé
»söguríkt« og því til sönnunar tek-
ið fram að þar gerist nokkrar ís-
lendinga sögur. Ennfremur er þess
getið að í Víðidalstungu hafi Flat-
eyjarbók verið skrifuð. í framhaldi
af því hefði mátt taka fram að á
Breiðabólsstað í Vesturhópi var
bók fyrst færð í letur svo vitað sé.
Þar var líka fyrsta prentsmiðjan
sett niður og fyrsta bókin prentuð.
Minnt er á að í Skálholti hafi verið
biskupssetur. Hólar í Hjaltadal eru
taldir meðal skagfirskra sögustaða.
En ekkert er að því vikið að þar
hafi einnig verið biskupssetur.
Ekki er heldur minnst á prentsm-
iðjuna sem þar var öldum saman
né stórfellda bókaútgáfu sem henni
tengdist. í kaflanum um Þingvalla-
hrepp segir að Þingvallavatn sé
stærsta stöðuvatn landsins. Og það
er rétt. í texta með landakorti
fremst í bókinni er hins vegar full-
yrt að Þórisvatn sé stærst. Það er
vitanlega rangt - nema reiknað sé
með tímabundinni stækkun þess
vegna vatnsmiðlunar. Ritstjóra ber
að gæta þess að slíkar fullyrðingar
rekist ekki hver á aðra.
Ágæt Islandskort eru í bókinni.
Annað þeirra sýnir mörk sveitarfé-
laga eins og þau voru í marsmán-
uði 1999. Sum hreppamörk hafa lít-
ið eða ekki breyst frá fyrstu tíð.
Til dæmis segir Vilhjálmur um
Svínavatnshrepp að ætla megi »að
hann hafi orðið til þegar mörk
hreppa vora ákveðin í upphafi.«
Sumir vilja draga í efa að sveit-
arfélögin eigi afréttarlöndin.
»Samkvæmt lögum frá 1998,« seg-
ir Vilhjálmur, »fara um 40 sveitar-
félög með stjórnsýslu á hálendinu
og eru jöklar meðtaldir.« Hvera-
vellir eru þannig í Svínavatns-
hreppi. Bárðdælahreppur, Skútust-
aðahreppur, Norður-Hérað og
Fljótsdalshreppur eiga allir land
að Vatnajökli norðanverðum. Jökl-
arnir voru fyrrum til lítilla nytja
en eru nú gulls ígildi því þaðan
kemur vatnsorkan!
Landslagsmyndirnar era margar
afar skýrar og góðar, sannkölluð
bókarprýði. Einnig loftmyndirnar
sem teknar era af sumum byggð-
arlögunum, til að mynda af Grím-
sey, Blönduósi og Þykkvabæ, og
reyndar mörgum öðram. Myndir af
einstökum húsum og mannvirkjum
eru hins vegar misjafnar. Sá sem
virðir fyrir sér myndina af Hæsta-
rétti en hefur ekki séð húsið mun
óhjákvæmilega líta svo á að verið
sé að sýna mannvirki sem skekkst
hafí vegna jarðskjálfta. Myndin af
Hallgrímskirkju er tekin upp í loft-
ið og sýnir því turninn en ekki
grunninn þannig að skoðandinn
getur engan veginn gert sér grein
fyrir hæð kirkjunnar. Myndin af
Stjórnarráðshúsinu er tekin allt og
nálægt með þeim afleiðingum að
eitt hornið sneiðist af. Sama máli
gegnir um ráðhúsið við Tjörnina;
myndin af því gefur aðeins takm-
arkaða hugmynd um útlit þess og
umhverfi. Betur heppnaðar eru
myndir af gömlum húsum úti um
land og myndir af gömlum sveita-
kirkjum, ef til vill sakir þess að
myndefnið er þá smærra og við-
ráðanlegra.
Bókin um Færeyjar er að flestu
leyti með sama sniði nema hvað
hún er rituð á ensku. Eiga út-
gefendur lof skilið fyrir að horfa
þannig fyrst til okkar næstu
granna. Þótt ótrúlegt megi virðast
munu Færeyjar vera þéttbýlastar
Norðurlanda miðað við íbúa á fer-
kílómetra. Byggðirnar eru margar
og dreifðar og sumar afar fámenn-
ar. Og samgöngurnar era mestan-
part sjóleiðis. Brú tengir þó tvær
stærstu eyjarnar, Straumey ■ og
Austurey. Árið 2003 er áætlað að
Vogey tengist þeim með göngum
neðansjávar. Verður það ómetan-
leg samgöngubót. Á Vogey er flug-
völlurinn.
Það verður að reikna ritstjórn til
yfirsjónar að í bókinni fyrirfinnst
ekki nýtilegt kort af eyjunum,
nema eitt ófullkomið sjókort!
Sem þjóð hafa Færeyingar mjög
sótt í sig veðrið á þessari öld.
Sjálfsvitund þeirra er sterk. Fær-
eysk menning á sér djúpar rætur í
hefðum og tungumáli. Færeyski
dansinn dregur slóða frá grárri
forneskju. William Heinesen var í
tölu fremstu nomæna höfunda á
liðinni öld. Og færeysk málaralist
hefur hvarvetna vakið athygli. í
þeirri djúpu efnahagslægð, sem
Færeyingar lentu í fyrir áratug,
varð fjórði hver Færeyingur at-
vinnulaus. Fluttist þá fjöldi fólks
til annarra landa, einkum til Dan-
merkur. En Færeyingar munu
seint líta á sig sem Dani. Hvert
sem leið þeirra liggur era þeir eft-
ir sem áður Færeyingar. Og marg-
ir hafa nú snúið heim aftur. Ef olía
finnst í nánd við eyjarnar mun
efnahagurinn vænkast svo um
munar. En Færeyingar eru engir
lukkuriddarar. Þeir sækja nú fram
í átt til frekara sjálfstæðis. Ótr-
yggur olíuauður er samt hvergi
reiknaður inn í dæmið.
Sigurd Poulsen skrifar stuttan
en greinagóðan þátt um færeysk
efnahagsmál. Meðal annars upp-
lýsir hann að Færeyingar séu nú
44 þúsund en samanlögð stærð eyj-
anna er 14 þúsund ferkílómetrar.
Helmingurinn af fiskafla Færey-
inga er veiddur utan lögsögu. Á
móti tekjum ríkisins af fiskveiðun-
um kemur svo árlegt fjárframlag
Dana.
Myndefnið í Færeyjabókinni er
ekki síðra en í Islandsbókinni, lík-
ast til jafnbetra. Margar mynd-
anna sýna þjóðlífið við fjölbreyti-
legustu aðstæður; unga og gamla
að leik og starfi.
Báðar era bækur þessar stór-
glæsilegar að útliti.
Erlendur Jónsson
Opið málþing um jafnan rétt karla og kvenna til fæðingarorlofs.
Föstudaginn 4. febrúar - Valhöll - kl. 15:00 - 17:30.
Ellen Ingvadóttir, formaður LS, opnar þingið.
Sigurður Kári Kristjánsson, formaður SUS, er fundarstjóri.
Áslaug Dóra Eyjólfsdóttir, formaður KRFÍ, stjórnar pallborðsumræðum.
Geir H. Haarde, fjármálaráðherra,
Sólveig Pétursdóttir, dóms- og kirkjumálaráðherra,
Gunnar Páll Pálsson, hagfræóingur VR,
Inga Björg Hjaltadóttir, lögfræðingur hjá Eimskip,
Ólafur Stephensen, formaður karlanefndar jafnréttisráðs.
Móttaka verður í Valhöll að málþingi loknu.