Morgunblaðið - 30.03.2000, Síða 50

50 FIMMTUDAGUR 30. MARS 2000
.7------------------------
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Farsæl málalok
í Laug’ardalnum
FARSÆL málalok
fengust, segir Alfreð
Þorsteinsson, með
samningum um flutn-
ing Landssímans á lóð
Orkuveitunnar.
Með ákvörðun borg-
aryfirvalda um að falla
frá fyrirheiti sínu um
lóðarúthlutun til
Landssímans í Laug-
g^jrdalnum, en bjóða
fyrirtækinu hins vegar
forkaupsrétt að hús-
eignum og lóðum
Orkuveitunnar við
Suðurlandsbraut og
Ármúla, var komið til
Landssíminn
Farsæl málalok hafa
fengist, segir Alfreð
Þorsteinsson, með
samningum um flutning
j Landssímans á lóð
Orkuveitunnar.
móts við óskir fjölmargra Reykvík-
inga, sem annt er um Laugardalinn
sem útivistarsvæði og vildu ekki
skrifstofubyggingar á svæðinu.
Áhugi Landssímans á lóð undir
höfuðstöðvar sínar í Laugardalnum
helgaðist fyrst og fremst af nálægð-
inni við tæknisetur sitt í Armúla, og
má því segja, að farsæl málalok hafi
fengist með því að samningar hafa
~nú tekist um flutning Landssímans
á lóð Orkuveitunnar,
sem er í enn meiri ná-
lægð við Armúlastöð-
ina.
Þessi niðurstaða
sýnir, að með góðum
vilja er oft á tíðum
hægt að leysa erfið úr-
lausnarefni eins og
deilan um Laugardai-
inn vissulega var. Þar
toguðust á þau sjónar-
mið borgaryfirvalda að
koma til móts við óskir
eins stærsta fyrirtæk-
is í Reykjavík um
heppilega lóð og hins
vegar gífurlega sterk-
ar tilfinningar tugþúsunda borgar-
búa, sem gátu illa sætt sig við fyrir-
hugaðar byggingaframkvæmdir.
Mótmæli geta verið af ýmsum
toga og misjafnlega vel rökstuddar.
Því verður að vega vel og meta
hverju sinni hvenær réttlætanlegt
er af hálfu borgaryfirvalda að taka
tillit til þeirra, því að mótmæli eru
ekki alltaf á rökum reist. Og stund-
um verður einfaldlega að taka meiri
hagsmuni fram yfir minni hags-
muni.
Stjórnmálamenn ættu að forðast
valdhroka í samskiptum sínum við
borgarana. í þessu máli fengust
farsæl málalok vegna þess, að borg-
arstjóri og meirihluti borgarstjórn-
ar hlustaði á raddir fólksins en
henti ekki undirskriftum þess í
Tjörnina eins og henti stjórnendur
borgarinnar á árum áður og frægt
varð.
Höfundur er borgarfulltrúi Heykja-
víkurlista.
Alfreð Þorsteinsson
ÞITT FE
Maestro hvar sem
ÞÚ ERT
Fordómar og
staðalmyndir
STUNDUM heyr-
um við bæði ráðamenn
og almenning fullyrða
að hér á íslandi séu
engir fordómar gagn-
vart fólki af erlendum
uppruna og enn síður
kynþáttafordómar.
Þegar við, sem störf-
um að málefnum inn-
flytjenda á Islandi,
heyrum slíkar fullyrð-
ingar, vitum við að að-
eins er verið að tala
um eina ákveðna teg-
und fordóma, þ.e.
opna, ofbeldisfulla for-
dóma. Fordóma, sem
lýsa sér þannig að við hin sem ekki
verðum fyrir þeim, verðum vör við
þá. í tilefni af 21. mars, alþjóðleg-
um degi Sameinuðu þjóðanna gegn
kynþáttahatri og fordómum, skul-
um við skoða nánar hvað felst í
þessum hugtökum sem oft eru not-
uð í hugsunarleysi.
Orðið for-dómar felur í raun í sér
merkingu þess, þ.e. við dæmum fyr-
ir fram, dæmum eitthvað/einhvern
sem við ekki þekkjum. En þá vakn-
ar sú spurningin, hvernig það er
hægt. Hvernig er hægt að dæma
eitthvað eða einhvern sem maður
ekki þekkir? Hvernig er hægt að
mynda sér skoðun á einstaklingi
eða jafnvel hópi fólks án þess að
þekkja hann eða hafa nokkra mögu-
leika á að þekkja allan hópinn? Það
getum við vegna þess að við höfum
gert okkur ákveðnar hugmyndir
um viðkomandi manneskju eða
hópi, myndir sem við lærum að trúa
og festast í huga okkar. Myndirnar
fáum við víða úr umhverfinu, t.d. úr
bókum, kvikmyndum, teiknimynda-
sögum og ekki síst fjölmiðlum.
Þessar myndir köllum við „staðal-
myndir" (stereotypes). Með þessar
myndir í huga þykjumst við vita ná-
kvæmlega hvernig einhver ákveð-
inn hópur fólks ER, jafnvel þótt við
höfum aldrei kynnst neinum sem af
einhverjum ástæðum hefur verið
flokkaður inn í þann hóp.
Fólk er gjarnan flokkað niður í
hópa: Það er t.d. flokkað eftir
menningu, trú, uppruna, hegðun
eða eftir útlitseinkennum eins og
húðlit, líkamsstærð, hárgerð eða
Guðrún Pétursdóttir
Skolvaskar
Intra skolvaskarnir eru framleiddir
ávegg eða innfelldir í borð.
Staerðir:
48 x 38 x 19 cm
54 x 45 x 23 cm
T€flGI
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: 5B41088 • Fax: 564 1089 • tengi.is
öðrum einkennum.
Síðan eru flokkarnir
tengdir ákveðnum eig-
inleikum, t.d. þegar
flokkað er eftir útlits-
einkennum eða upp-
runa, er öllum ein-
staklingum sem teljast
til þess hóps gefnir
ákveðnir eiginleikar
svo sem latir, duglegir,
gáfaðir, skemmtilegir,
frekir o.s.frv. Þannig
verður til staðalmynd
um hóp fólks sem ekk-
ert á annað sameigin-
legt en að vera með
ákveðin sameiginleg
útlitseinkenni eða að vera fætt í
sömu heimsálfu. Staðalmyndirnar
gera okkur í raun kleift að dæma án
þess að þekkja. Ef við höfum engar
staðalmyndir til að fara eftir, þá
getum við heldur ekki dæmt.
Kynþáttamisrétti
Við hér á íslandi erum í
raun í kjöraðstöðu, segir
Guðrún Pétursdóttir,
til að vinna forvarnar-
starf gegn kynþáttafor-
dómum.
Þegar einstaklingur eða hópur
fólks er dæmdur eftir staðalmynd-
um en ekki sem einstaklingur þá er
um að ræða fordóma. Þannig má
segja að forsenda allra fordóma séu
staðalmyndir og vil ég sérstaklega
benda fjölmiðlum á ábyrgð þeirra í
myndun staðalmynda og þar með
fordóma.
En hvernig lýsa fordómar sér?
Lýsa þeir sér alltaf með ofbeldi og
augljósri mismunun? Ef svo væri,
mætti halda því fram að á íslandi
væru litlir fordómar gagnvart fólki
af ólíkum uppruna. En svona einfalt
er þetta ekki. í raun má skipta for-
dómum í tvo meginflokka, þ.e. opna
og oft ofbeldisfulla fordóma annars
vegar og dulda fordóma hins vegar.
Opnir fordómar lýsa sér t.d. með of-
beldi og árásum á fólk af erlendum
uppruna, hótunarbréfum eða blaða-
skrifum og ekki síst stofnun félags-
skapar eins og t.d. nýnasistahreyf-
inga eða ofstækisfullra
þjóðernisflokka.
Dulda fordóma verða yfirleitt að-
eins þeir varir við, sem verða fyrir
þeim. Við hin sem ekki verðum fyr-
ir þeim vitum ekki einu sinni af
þeim.
Ofbeldisfullir fordómar eru enn-
þá fremur fátíðir á íslandi en duldir
fordómar ekki. En hvernig lýsa sér
duldir fordómar? Duldir fordómar
lýsa sér t.d. með því að fólk er látið
afskiptalaust og einangrað, það er
talað niður til þess, því er sýndur
hroki og yfirlæti, það fær verri
þjónustu, það er uppnefnt og niður-
lægt, því er sýnd ókurteisi, óþolin-
Silkibolirnir fást í Glugganum
Glugginn
Laugavegi 60, sími 551 2854.
mæði og pirringur svo eitthvað sé
nefnt. Þetta kemur ekki fram á síð-
um dagblaðanna og fólk sem er í
þeirri aðstöðu að vera útlendingur í
ókunnu landi, kvartar sjaldnast yfir
óþolinmæði í sinn garð. En það er
von, því það fæðist enginn með for-
dóma. Þeir lærast og því er líka
hægt að losna við þá.
Kynþáttahatur eða rasismi er
einnig byggt á fordómum, en hafa
ber í huga að „rasismi" er ekki að-
eins byggður á þekkingarleysi,
heldur er rasismi einnig ákveðin
hugmyndafræði sem fólk aðhyllist,
þeir sem t.d. ganga í nýnasistahópa
eða aðhyllast þjóðernissinnaða
stjórnmálaflokka gera það ekki
endilega vegna þekkingarleysis,
heldur vegna þess að þeir aðhyllast
hugmyndafræði kynþáttahyggjunn-
ar. Rasisminn skiptir fólki í meira
og minna verða hópa vegna ákveð-
inna ytri einkenna. Einkennin sem
þessi skipting byggir á eru t.d.:
húðlitur, þjóðerni eða uppruni,
menning eða trú. Rasisminn rétt-
lætir mismunun og stuðlar að henni
gagnvart ákveðnum hópum. Eitt
megineinkenni rasismans er valdið
sem í því felst, þ.e. valdið til að við-
halda ákveðinni mismunun. Á okkar
tímum hefur hins vegar komið upp
ný og enn hættulegri tegund ras-
isma, svokallaður ný-rasismi (new-
racism). Hættan sem felst í ný-ras-
isma liggur fyrst og fremst í því
hversu dult hann fer. Áhangendur
ný-rasisma segja t.d. að ef til vill sé
það rétt að allt fólk sé jafnmikils
virði, en menning þess sé svo ólík,
að það geti aldrei lifað saman í einu
þjóðfélagi. Ný-rasistar byrja ræður
sínar gjarnan á setningunni: „ég
hef ekkert á móti útlendingum og
mér er alveg sama hvernig fólk er á
litinn, en mér finnst bara að þetta
fólk eigi að vera kyrrt heima hjá
sér“. En alveg eins og það eru ekki
til „hreinir kynþættir" er heldur
ekki til „hrein menning". Á íslandi
sjáum við t.d. fjöldann allan af tón-
listarstefnum, tískustefnum, matar-
gerð og siðum sem ekki eiga upp-
runa sinn á íslandi. Unglingar haga
sér og tala öðruvísi en þeir sem
eldri eru, það er munur á fátækum
og ríkum, konum og körlum. í öll-
um heimshlutum lifði og lifir mis-
munandi menning hlið við hlið. I
heimi, þar sem tengsl manna verða
sífellt meiri með gervihnöttum,
sjónvarpi og interneti, verður fjöl-
menningarleg samvinna æ mikil-
vægari. Þróunin er þegar komin af
stað og það er einfeldni að halda að
henni verði snúið við. Það er líka
einfeldni að tala ítrekað um „inn-
flytjendavandamál" því stór hluti
vandans felst í skorti á víðsýni, vilja
og skilningi þeirra sem fyrir voru, á
þessu nýja og breytta samfélagi.
Samfélagi sem er ekki lengur og
mun aldrei verða einsleitt og sam-
ansett af einstaklingum af sama
uppruna eða með sama menningar-
lega bakgrunninn. Við hér á Islandi
erum í raun í kjöraðstöðu til að
vinna forvarnarstarf gegn kyn-
þáttafordómum því við getum séð
þróunina fyrir og undirbúið þá
kynslóð sem er að vaxa úr grasi
undir breytingarnar og kennt þeim
að búa í fjölmenningarlegu samfé-
lagi.
Höfundur er vetkefnastjóri hjá Mið■
stöð nybiía.