Morgunblaðið - 05.04.2000, Blaðsíða 8

8 MIÐVIKUDAGUR 5. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Kúvending í bankamálum:
íslandsbanki og FBA saman
Hafrannsóknastofnun fær sýni til rannsókna
Norsku skipi heimiluð sel-
veiði í íslenskri lögsögu
Sjávarútvegsráðuneytíð hefur
heimilað norska selveiðiskipinu Pol-
ar Boy að veiða blöðrusel og vöðusel
í íslenskri lögsögu. Veiðileyfið var
gefið út gegn því skilyrði að sel-
veiðimenn létu Hafrannsókna-
stofnun í té sýni tíl rannsókna á
selategundunum og verður skipið
jafnan undir eftirlití þegar það er
statt í íslenskri lögsögu.
Polar Boy stundar að jafnaði sel-
veiðar utan íslenskrar lögsögu en
með leyfi sjávarútvegsráðuneyt-
isins, sem gefið var út 17. mars, hef-
ur því verið gert kleift að koma inn
á íslenskt svæði ef nauðsynlegt
reynist að veita bráðinni eftirför inn
fyrir markalínu íslenskrar lögsögu.
Hafrannsóknastofnun settí þau
skilyrði að sérstakur eftirlitsmaður,
sem hefur þekkingu á sýnatöku og
öflun sýna, yrði um borð í Polar Boy
og mun Norðmaður sinna því hlut-
verki.
Sófar og sófasett —i
Rannsóknarstofa í kvennafræðum
Rabb um
Qórar mynd-
listarkonur
Hraf nhildur Schram
RABB Rannsóknar-
stofu í kvenna-
fræðum verður að
þessu sinni helgað fjórum
íslenskum konum sem
námu myndlist í Kaup-
mannahöfn á síðustu ára-
tugum 19. aldar. Það er
Hrafnhildur Sehram list-
fræðingur sem segir frá
rannsóknum sínum á ferli
kvennanna og sýnir lit-
skyggnur.
„Þessu konur eru Þóra
Pétursdóttir, Kristín Vída-
lín, Kristín Þorvaldsdóttir
og Kristín Þorláksdóttir,"
sagði Hrafnhildur um kon-
trniar sem hún ætlar að
fjalla um í rabbi sínu í stofu
304 í Ámagarði, 3. hæð, og
hefst fyrirlesturinn á
morgun klukkan 12 á há-
degi. En hvað skyldu þessar kon-
ur fjórar hafa átt sameiginlegt?
„Ég hef notað vinnuheitið;
Huldukonur í íslenskri myndlist
sem skírskotun til þess hversu
ósýnilegar þær hafa verið löndum
sínum sem myndlistarmenn.
Vegna borgaralegs uppruna og
góðrar fjárhagsstöðu fjölskyldna
þeirra voru þær fyrstu íslensku
konumar sem höfðu tækifæri og
þor til að láta drauma sína rætast
og lögðu út á braut sérhæfingar
þó leið þeirra yrði ekki löng. Allar
snera þær heim að námi loknu og
þrjár þeirra giftust og stofnuðu
heimili og snera sér að bamaupp-
eldi. Það þótti auðvitað sjálfsagt
að þær legðu list sína til hliðar þar
sem ríkjandi hugmyndir um stöðu
giftra kvenna samræmdust ekki
hlutverki listakonunnar. Oft eru
síðustu verkin ársett giftingarárið
þeirra."
- Eru mörg verk varðveitt eftir
þessar konur?
„Það er misjafnt. Undanfarin ár
hef ég verið að leita að verkum eft-
ir þær og ég er búin að gera heild-
arskrá yfir verk þeirra allra. Þóra
Pétursdóttir var biskupsdóttir,
fædd 1848 og dó 1917. Hún hélt til
Kaupmannahafnar tíl að læra
myndlist og söng. Hún stofnaði
fyrsta teikniskólann á íslandi og
kenndi ungum konum. Þóra var sú
eina þessara fjögurra kvenna sem
sýndi verk sín opinberlega. Krist-
ín Vídalín fæddist 1864 en dó 1943.
Hún var fyrsta íslenska konan
sem fékk inngöngu í Konunglegu
listaakademíuna í Kaupmanna-
höfn, það var í janúar 1894. Svo
liðu 17 ár þar til næsta íslenska
konan settist í þennan skóla, það
var Kristín Jónsdóttir f rá Amar-
nesi. Sú þriðja sem ég fjalla um
hét Kristín Þorvaldsdóttir, hún
fæddist 1870 og lést 1944. Hún var
send mjög ung til Kaupmanna-
hafnar í kvennaskóla. Hún var
ættuð frá ísafirði og var sú eina af
þessum fjórum konum
sem ekki giftist. Hún
var á leið til Róma-
borgar í framhalds-
nám þegar henni bár-
ust boð um að koma
heim til íslands og
taka við heimili systur
sinnar sem lést af barnsförum.
Hún hlýddi því kalli og snerti
aldrei á pensli meir. Hún sneri sér
að verslunarrekstri og stofnaði
fyrstu listmunaverslunina í
Reykjavík. Kristín Þorláksdóttir
var yngst þessara fjögurra
kvenna, hún fæddist 1879 og lifði
fram til 1957. Hún var mjög
► Hrafnhildur Schram fæddist í
Reykjavík 5. september 1941.
Hún lauk stúdentsprófi í Lundi í
Sviþjóð og fór síðan í háskólann
þar og lauk fíl.kand.-prófi í lista-
sögu og þj óðháttafræði. Eftir
það stundaði hún framhaldsnám
í listasögu við háskólann í Lundi
og vinnur nú að licenciat-ritgerð
um fyrstu íslensku mynd-
listarkonurnar. Hún hefur starf-
að sem kennari við Myndlista- og
handiðaskóla Islands, var for-
stöðumaður Ásgrímssafns, deild-
arstjóri í Listasafni íslands en er
nú forstöðumaður Listasafns
Einars Jónssonar. Hrafnhildur á
tvö uppkomin böm.
snemma áhugasöm um myndlist
og var komið í nám til Þórarins B.
Þorlákssonar, eins af framheijum
íslenskrar landslagslistar. Kristín
giftist og hættí að mála. Maðurinn
hennar var tannlæknir og hún
lærði tannsmíði og starfaði við
það. Allar þessar konur vora mikl-
ar hannyrðakonur og virðast eftir
giftingu hafa fengið útrás fyrir
listþörf sína í hannyrðum.“
- Máluðu þessar konur mikið?
„Það sem eftir þær liggur eru
aðallega skólaverk þannig að
þeirra ferli lauk í raun og vera
mjög snemma. Þær náðu því ekki
að þroska sína hæfileika. Mikill
þrýstingur var frá samfélaginu í
þá átt að fá konur til þess að láta
heimilið hafa algeran forgang."
- Höfðu konur sömu möguieika
og karlar í myndlistamámi á þess-
um tíma?
,Áður en akademíumar vora
stofnaðar um miðja 17. öld fór
myndlistamám fram í vinnustof-
um listamanna. Það hefur komið í
ljós að allar konur, nærri undan-
tekningarlaust, sem gátu sér orð
sem myndlistarmenn vora ná-
skyldar þekktum karlmálm-um,
yfirleitt dætur. Allar
aðrar konur voru úti-
lokaðar. Þegar lista-
akademíurnar voru
stofnaðar vora konur
lokaðar úti fyrst og
fremst af því að það
þótti ósæmilegt að
þær væra að teikna eða mála nak-
ið fólk. Með því var konum í raun
vísað í einkaskóla sem aðeins var á
færi hinna efnameiri að stunda. I
fyrirlestri mínum ætla ég að segja
frá því hvernig konum var haldið
niðri í myndlist og hvernig sagan
hefur í raun litið framhjá framlagi
þeirra."
Staða giftra
kvenna
samræmdist
ekki hlutverki
listakonunnar