Morgunblaðið - 15.04.2000, Qupperneq 8

8 LAUGARDAGUR 15. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Alþjóðadagur meinatækna
Lykill að
greiningu
kynsjúkdóma
Alþjóðadagur meina-
tækna er í dag. Yf-
irskrift dagsins er;
Meinatækni - lykill að
greiningu kynsjúkdóma.
Kristín Jónsdóttir meina-
tæknir starfar á sýkladeild
Landspítala við greiningu
kynsjúkdóma, einkum
klamydíu. Hún var spurð
hvers vegna þetta efni
hefði orðið fyrir valinu
núna?
„Markmiðið með þess-
um degi er að taka eitt-
hvert heilbrigðisvandamál
fyrir hverju sinni í sam-
starfi við WHO, alþjóða-
heilbrigðisstofnunina.
Kynsjúkdómar eru gríðar-
lega stórt heilbrigðis-
vandamál sem þjáir
hundruð milljóna manna
um allan heim og stór hluti þess-
ara sýkinga er læknanlegur. IJað
sem við erum helst að benda á
núna á alþjóðadegi meinatækna
er að þessirsjúkdómar eru flestir
læknanlegir og hægt er að verjast
þeim. Við viljum einnig benda á
mikilvægi greininga - þar komum
við meinatæknar inn í málið.“
- Eru kynsjúkdómar vaxandi
vandamál á íslandi?
„Ekki kannski hraðvaxandi en
vaxandi þó. Vinna þarf gegn for-
dómum gagnvart kynsjúkdómum
og vanþekking á þeim er mjög al-
geng.“
- Hvaða kynsjúkdómar eru aI-
gengastir hér?
„Klamydía er langalgengasti
kynsjúkdómurinn hér. Sá sjúk-
dómur smitast við samfarh’ ein-
göngu og smit verður við beina
snertingu slímhúða. Bæði klam-
ydía og aðrir sýklar sem valda
kynsjúkdómum lifa einungis við
líkamshita og deyja utan líkam-
ans. Kynfæravörtur eru einnig
mjög algengar. Þær smitast á
sama hátt og klamydía og sumar
gerðir þessara vörtuveira eru
tengdar aukinni hættu á frumu-
breytingu og jafnvel krabbameini
í leghálsi kvenna. Það er því mikil-
vægt að þær finnist sem fyrst.
Hægt er að beita ýmsum ráðum til
að útrýma þeim. Klamydíu er
hægt að meðhöndla á mjög áhrifa-
ríkan hátt með sýklalyfjum."
-Hvað með sárasótt og lek-
anda?
„Sárasótt finnst mjög sjaldan á
íslandi og ef hún finnst er oftast
um að ræða erlent smit. Sömu
sögu er að segja um lekanda sem
virðist nánast horfinn hér á ís-
landi. Einungis fimm lekandasmit
fundust í fyrra og sex árið þar áð-
ur. Þessir sjúkdómar eru læknan-
legir með sýklalyfjum.“
-Meinatæknar greina einnig
eyðnismit - er ekki
svo?
„Jú, við gerum það.
Eyðnismit er greint
annars vegar með mót-
efnaleit og svo er
eyðniveiran greind í
blóði með kjarnsýru-
mögnunaraðferðum eins og klam-
ydía, en þær aðferðir leita að
erfðaefni sýklanna, magna það
upp og gera það greinanlegt."
- Mikið var talað um að meina-
tæknar væru í áhættuhópi hvað
eyðni snertir vegna starfs síns -
veistu til að meinatæknir hafí
smitast afeyðni hér við starf sitt?
„Nei, það kannast ég ekki við.
Áhættan er þó vissulega til staðar,
en með aukinni þekkingu á smit-
leiðum og réttum vinnubrögðum
má koma í veg fyrir slys.“
► Kristín Jónsdóttir fæddist í
Vestmannaeyjum 2. ágúst 1970.
Hún lauk stúdentsprófi frá Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti
1989, BSc-prófi í meinatækni frá
Tækniskóla íslands 1993 og
stundar hún nú MS-nám við
Iæknadeild Háskóla íslands.
Kristin hefur starfað á sýkla-
fræðideild Landspftalans frá
námslokum og gerir enn. Maður
Kristínar er Þórarinn Guð-
mundsson bifreiðasmiður.
- Hvað hafa margir alþjóðadag-
armeinatækna veríð haldnir?
„Alþjóðadagur meinatækna er
nú haldinn í þriðja sinn, yfirskrift
hinna daganna tveggja var; Lykill
að lækningu berkla og Lykill að
öryggi við blóðgjafir."
- Hafa svona alþjóðadagar
mikla þýðingu að þínu mati?
„Öll umræða um heilbrigðis-
vandamál er af hinu góða og svona
dagar auka á þekkingu fólks.
Fræðsla um kynsjúkdóma þarf að
vera stöðug því alltaf kemur nýtt
fólk til sögunnar."
-Er nægilega mikið gert í
fræðslumálum um kynsjúkdóma
um þessar mundir?
„Auka má fræðslu um kynsjúk-
dóma til muna og sérstaklega efla
forvarnir, t.d. þarf stöðugt að
minna á mikilvægi þess að nota
smokk við samfarir, greining
sjúkdómsins er einnig mjög mikil-
væg því kynsjúkdómar geta oft
verið einkennalausir lengi. Einnig
mætti auka skimun (leit hjá ein-
kennalausu fólki) til þess að ná að
greina fleiri til að koma í veg fyrir
smit.“
- Ef smit greinist, er þá smit-
leiðin rakin?
„Sjúklingi sem greinist með
kynsjúkdóm er skylt að gefa upp
nöfn rekkjunauta og þá
er reynt að hafa uppi á
þeim og greina þá. En
allar slíkar upplýsingar
eru trúnaðarmál."
-Eru störf meina-
tækna ímikilli þróun?
„Já, meinatæknar
þurfa sífellt að vera að tileinka sér
nýjar aðferðir, þar ber kannski
hæst tilkoma erfðatækninnar, að-
ferðir sem byggjast á greiningu
DNA.“
- Er farið að gera allar slíkai'
rannsóknir hérá landi?
„Fjöldi slíkra rannsókna er allt-
af að aukast hér og án efa mun
hlutur þessara rannsókna aukast
enn í framtíðinni. Hlutverk
meinatækna í þessum rannsókn-
um og mörgum öðrum fer stöðugt
vaxandi."
Kynsjúkdóm-
ar eru gríðar-
lega stórt
heilbrigðis-
vandamál