Morgunblaðið - 10.06.2000, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000 29
LISTIR
Ferðin heim í
tilhlökkunarsafnið
SIGURLAUGUR El-
íasson skáld og mynd-
listarmaður sendi frá
sér í vor Ijóðabókina
Græna skyggnishúfan.
Þetta er sjöunda ljóða-
bók Sigurlaugs og ber
hún undirtitilinn
Ferðaljóð. Ljóðin
bregða upp myndum
héðan og þaðan af
landsbyggðinni, bæði
að vetrar- og sumar-
lagi. Ekið er um Oxna-
dal, áð í Ljósavatns-
skarði og hugað að
veiðiskap í Ljósavatni.
Förinni er heitið um
kunnar sem ókunnar
slóðir og ótal smámyndir af ytra og
innra landslagi skjóta upp kollin-
um. Sumarbústaðir með brakandi
stólum koma við sögu og þá staldr-
ar skáldið við og virðir glettið fyrir
sér mannlífið, svo sem eins og tíu
janúarmínútur í Hallormsstaðar-
skógi. Að ferðalögunum loknum
fylgja héruðin skáldinu heim:
„Þegar ég hef gengið frá bók þá
finnst mér ég ekki hafa mikið meira
um hana að segja,“ segir Sigurlaug-
ur Elíasson hæversklega. „Ef mað-
ur ætti eitthvað ósagt myndi maður
sennilega fresta útgáfunni en ég
hugsa að þessi bók beri einhvern
keim af því að það var byrjað á
henni að haustlagi, sumarfri nýlega
afstaðið og mig vantaði eitthvert
verk til að fást við. Þá mundi ég eft-
ir því að ég átti einhvers staðar
uppkast að tveimur ljóðum sem ég
hafði verið með í sarpi. Eg hafði
Sigurlaugur
Elíasson
Sýning
framlengd
Tónlistarhúsið Ymir
Málverkasýning Ragnars
Jónssonar „Fjöregg þjóðarinn-
ar“ hefur verið framlengd til
18. júní.
Opið 11-16 um helgar.
ekki fengist við skrift-
ir í marga mánuði en
ég vissi af þessum
tveimur Ijóðum og sló
þau inn og það varð til
þess að ég hélt áfram.
Það er kannski gaman
að minnast á það
svona í framhjáhlaupi
að þessi bók er sú
fyrsta sem ég yrki
beint á tölvu og ég ort.i
nokkuð reglulega, sat
við tölvuna nánast
daglega og orti. Fram
að þeim tíma hafði ég
meira notað tölvuna
sem frágangstæki en
siðan hef ég gert þetta
og líkað nokkuð vel.
Svo gömlu Ijóðin tvö hafa orðið
nokkurs konar kveikja að bókinni?
„Já, þau voru svo sem ekki ljör-
gömul, en þegar verkinu fór að
vinda fram og ég fór að athuga
málið sá ég hvert stefndi í Ijóðun-
um. Það var eitthvert flangur á
manni alls staðar og einhvers konar
ferðakeimur í öllu þannig að ég
leyfði því að fara þá leið, þótt það
hafi ekki verið neitt áform í upp-
hafi. Undirtitill bókarinnar kom
eiginlega ekki fyrr en við útgáfu,
þegar það lá fyrir um hvað bókin
hverfðist og flokkast vafalaust und-
ir hreinskilni.
En ferðalögin vísa fram og aftur í
tímann. Væntanlega er þarna um
fleiri ferðir en eina að ræða?
„Já ég fór að leita aftur til nýlið-
ins sumars, eða liðinna sumra og
vetra eftir atvikum. Þetta var í
sjálfu sér þægileg og notaleg vinna!
Eg byrjaði á verkinu í ágústlok og
sat mikið við haustmánuðina sept-
ember, október, nóvember og ég
hygg að ég hafi lokið því f janúar.
Ég hef haft þetta svona stundum
áður að klára eina ljóðabók f einni
skorpu og óneitanlega verður
heildarmyndin sterkari fyrir vikið.
Ég býst við að þessi bók sé nokkuð
lík bók sem ég gaf út árið 1990 og
heitir Jaspis. Hún var líka ort í
einni lotu og er reyndar ekki óskyld
þessari að efni heldur. Eitthvað
hefur breyst reikna ég með og ég
vona það. Þetta er þó ekki ljóðasafn
en gæti kannski kallast á við skáld-
sögu.
Svo kemur gult pils þarna víða
við sögu. Getur þú frætt mig eitt-
hvað betur um þá myndlíkingu?
„Þetta eins og annað í bókinni
styðst við svipmyndir sem maður
átti í hugskotinu og kannski eru
ótrúlegustu hlutirnir næst sann-
leikanum þegar allt kemur til alls.
Er það ekki bara nokkurn veginn
eins og veruleikinn er? Ef maður
gefur sér næði. En ef maður svona
eftir á skoðar meginviðfangsefni
ljóðanna, má segja að það sé leitin
að næði og kyrrð eða einhveiju
slíku. Ég geri minna af því nú að
sveigja til málið, það er meira blátt
áfram held ég. Ég býst við að mað-
ur hafi, að minnsta kosti í byijun,
lagt of mikið upp úr kúnstum, en
slíkt sli'past af manni með ti'manum.
Maður fer að meta það meira sem
er hreimia."
Afþreying
Einrænusafnið
opiðallaþokudaga.
Jafiivel nágrannaþúfur
látasem þærvitiekki
hvor af annarri.
Gaddavírsgirðingin
leynir ekki þreytusvipnum
ekkiláiéghenni
en lækurinn sérlega kurteis.
Þakkatilsögnina
gamli minn
enégætlaneðantúns
á dálítið erindi
innádal.
Hræddurumað
félagsskapurminn
yrði eyðibýlinu
rýríþessariþoku.
Verk eflir Kristi'nu Pálmadóttur á Mokka.
Lj ósmyndaætingar
á Mokka
KRISTIN Pálmadóttir opnar sýn-
ingu á Mokka mánudaginn 12. júní.
Sýninguna nefnir listamaðurinn
Landið við fætur þér.
Kristín útskrifaðist frá grafík-
deild Myndlista- og handíðaskóla
íslands 1994. Þetta er hennar fjórða
einkasýning en hún hefur tekið þátt
í samsýningum heima og erlendis.
Sýningin stendur til 10. júlí.
Islandsferð
leikhópsins Loka
LEIKHÓPURINN Loki kemur
hingað til lands með sýninguna
Rejsen hjem og verður leikritið
sýnt á nokkrum stöðum á landinu.
Fyrsta sýningin er á Kaffi Krók,
Sauðárkróki, mánudaginn 13. júní
kl. 20.30, í Deiglunni, Akureyri, 14.
júní kl. 20, á Kaffi menning, Dalvík,
15. júní kl. 20, í Eyjafjarðarsveit,
íslandsbærinn, 16. júní kl. 20.30 og
tvær sýningar í Norræna húsinu,
18. júní kl. 17 og 19. júní kl. 20.
Orka sótt í náttúrukraftinn
Leikhópurinn Loki er 11 manna
sænsk./dansk./íslenskur leikhópur
starfandi í Kaupmannahöfn.
Leikmyndin er málverk mynd-
listakonunnar JOSSU, en auk þess
mynda tónlist, hreyfingar, söngur
og grímur umgjörðina um verkið
sem sækir orku og hugmyndir í
náttúrukraftinn sem í okkur öllum
býr.
Túlkendur, auk Jossu (Jónhildar
Valgeirsdóttur), eru: Kerstin
Backlin, Valgerður Briem, Svava
Aradóttir, Diljá Sigursveinsdóttir,
Jón Friðriksson, Christian Coff,
Sigurður Ragnar Gíslason, Daniel
Sedona, Steinar Lúðvíksson og
Kristinn Valdimarsson.
Leikarar og tónlistarmenn túlka
andstæðurnar sem í kringum okk-
ur eru og sem skapa þann heim
sem við lifum í.
Ljúfur samhljómur Zúlúmanna
TONLIST
Hótel ísland
LISTAHÁTÍÐ
Ladysmith Black Mambazo frá Suð-
ur-Afríku. Þriðjudag kl. 21.
ÞOLINMÆÐIN þrautir vinnur
allar er málsháttur sem manni
finnst hljóta að höfða sérstaklega til
íbúa Suður-Afríku. Barátta þjóðar-
innar fyrir réttlátu þjóðskipulagi
var iöng og ströng og er jafnvel ekki
enn lokið. Tónlistin gegndi þýðing-
armiklu hlutverki í baráttu blökku-
manna fyrir jafnrétti og sá meitlaði
boðskapur sem hægt var að fela
henni að koma á framfæri. Joseph
Shabalala, forsprakki karlakórsins
Ladysmith Black Mambazo, er trú-
lega einn áhrifamesti tónlistarmað-
ur svartra Suður-Afríkubúa á seinni
hluta aldarinnar. Söngtextar hans
þóttu annarra afbragð, þrungnir
sterkum tilfinningum um föðurland-
ið og frelsið. Söngstíll Ladysmith
Black Mambazo á rætur að rekja til
áranna fyrir og um seinna stríð,
þegar Zulumenn fóru að flykkjast
úr sveitunum til borganna í leit að
atvinnu og tækifærum í sífellt
tæknivæddara þjóðfélagi. Karlmenn
hópuðust til þéttbýlissvæðanna, þar
sem þeir bjuggu saman í hópum og
höfðu fátt annað til skemmtunar en
eigin félagsskap. Og hvað var þá
skemmtilegra en að syngja einmitt
um drauma og þrár. Þessi nýja hefð
var fyrst kölluð Mbube, og seinna
ýmist Iscathamiya eða Cothoza
Mfana eftir útvarpsþætti á Radio
Zulu sem lék eingöngu tónlist af
þessu tagi. Það var einmitt í gegnum
útvarpið sem Joseph Shabalala sló í
gegn með kór sinn Ladysmith Black
Mambazo. Það var árið 1964, svo
lengi hafa þeir verið að. Það var
Paul Simon sem kom Ladysmith
Black Mambazo á alheimskortið um
miðjan níunda áratuginn þegar kór-
inn var gestagrúppa á plötunni
Graceland og söng nokkur lög sem
nutu gríðarlegra vinsælda. En þó
var það ekki í fyrsta sinn sem þessi
tónlist hljómaði á Vesturlöndum.
Nokkrir voru þegar farnir að leggja
við hlustir, þar á meðal Peter Gabr-
iel sem notaði upptöku af jarðar-
farasöng Zúlúmanna í lagi sínu um
leiðtoga blökkumanna og samherja
Nelsons Mandela, Steve Biko. I
Iscathamiya-stílnum er tónlistin
byggð á einfaldasta fyrirbæri hljóm-
fræðinnar, þríhljóminum, og bjartri
einsöngslaglínu. Kórinn syngur
hljóma í hefðbundnum kadensum
grunnhljóms, undirforhljóms og for-
hljóms, en til mótvægis við bjarta
einsöngsröddina er bassinn í
hljómnum tvöfaldaður. Annað ein-
kenni er búningarnir, í Iscathamiya
er allur hópurinn eins klæddur. Þá
er dansinn ekki sísta einkenni þessa
stíls. í upphafi voru sporin og hreyf-
ingarnar lítil og fínleg, en í seinni tíð
eru dansarnir farnir að verða æ
drýgri partur af „sjóinu".
Það var langþráð gleði að fá að
heyra í Ladysmith Black Mambazo
á Listahátíð og á tónleikum þeirra á
Hótel íslandi var hvert sæti skipað
löngu fyrir upphaf tónleikanna.
Strax í fyrsta lagi var manni ljóst að
þetta voru raunverulega þeir. Dí-
sætur og silkimjúkur Mambazo-
hljómurinn var þarna lifandi kom-
inn, ekta og sannur. Þrátt fyrir
fjörutíu ár í bransanum er engin elli-
merki að sjá á Joseph Shabalala og
drengjunum hans, sem eitthvað
virðast hafa verið yngdir upp upp á
síðkastið. Annað lagið, Hey Beauti-
ful Girl, var frábærlega sungið, en
það dró úr gleðinni hvað lopinn var
teygður í lokin og hvað sama hljóm-
akadensan var endurtekin oft til-
brigðalaust. Þriðja lagið var glað-
vær söngur um samskipti kynslóð-
anna, þar sem Shabalala fór á
kostum í týpískum sólóstrófum sem
hefjast hátt uppi sem ákall, en hníga
svo múklega og dvínandi sem fjöður
til til jarðar. Away from you, lag um
þrá í aðskilnaði, var undir sterkum
vestrænum áhrifum með rokkabillí-
bassa og nokkuð samfelldri laglínu;
- mjög fallega sungið. Söngvar um
nýfengið frelsi blökkumanna og þær
þjáningar sem þeir liðu áður en því
var náð voru nokkrir á tónleikunum.
Vera má að einhverjum íslendingn-
um hafi þótt það sérkennilegt að
heyra sungið um gildi lýðræðisins af
svo mikilli lotningu og tilfinningu
sem Ladysmith Black Mambazo
gerðu, hvað þá um væntumþykju
þeirra fyrir þinginu. Þetta er um-
hugsunarefni fyrir þá sem hafa
gleymt hvað þau fyrirbæri eru í
raun og veru og hvað þau þýða fyrir
litla þjóð. Öllum þessum lögum
fylgdu dansar, litlar sporarútínur,
þar sem allur hópurinn var sem einn
maður. Yngstu strákarnir fengu þó
að láta ljós sitt skína meir en hinir,
og voru þeir stórskemmtilegir og
frábærlega fimir. Aðaldansnúmerið
var sjötta lagið, þar sem sýnd voru
spor og dansar sem tilheyra ákveðn-
um stöðum og hópum í þjóðfélaginu,
allt frá Township Jive til Zúlú-
stríðsdansa. Þar voru gestir úr saln-
um teknir í danstíma uppi á sviði. I
Miss the Place where I Grew Up var
tilfinningaþrunginn ættjarðarsöng-
ur. Fjölbreytt hljómanotkun þessa
lags jók enn á tilfinningalega dýpt
þess og áhrifamátt. Eins og í nokkr-
um fyrri laganna var niðurlagið
teygt um of á langinn í margendur-
tekinni lokakadensu. Þetta var al-
veg óþarfi. Það voru bara tíu lög á
efnisskránni, og hefði ekki verið
nokkur vandi fyrir svo frábæra mús-
íkanta að fjölga lögum, frekar en að
treina þau bestu svona úr hófi fram.
Að þessu lagi loknu var komið að því
sem allir í salnum þekktu greinilega,
Homeless, sem hljómaði á fyrr-
nefndri plötu þeirra og Pauls Sim-
ons. Fögnuðurinn í salnum var gíf-
urlegur eftir frábæran flutning
lagsins. Lokalagið, This Lady is
Beautiful, var fallega sungið og
danssporin virkilega flott og vel út-
færð. Það var mikil dýnamík í söng
Ladysmith Black Mambazo. Einföld
hljómanotkum var krydduð með
fjölbreyttum núönsum í styrk og
raddblæ og ýmiss konar skraut-
hljóðum var bætt við sönginn. Það
var mikil upplifun að sjá og heyra
þennan fræga hóp sem er búinn að
standa vaktina í fjörutíu ár. Gífurleg
fagnaðarlæti voru í salnum í tón-
leikalok, og eftir mikið uppklapp
fengu áheyrendur loks eitt aukalag,
Amazing Grace.
Bergþóra Jónsdóttir
Fyrirlestur
og mynd;
bönd í LÍ
MARGRÉT Elísabet Ólafsdótt-
ir listheimspekingur fjallar um
sýningarnar Islensk og erlend
veílist og Islensk og erlend
myndbönd í fyrirlestrinum
Listin á tímum tækninnar, sem
haldinn verður í dag, laugardag,
kl. 15 í Listasafni Islands. Hún
reynir að gera grein fyrir áhrif-
um stafrænnar tækni á sjónlist-
ir og fjallað um sjónræna skynj-
un á tímum gagnvirkrar
myndgerðar. Veflistin og verk
Steinu Vasulku Myndhvörf
verða m.a. tekin sem dæmi.
Sýningamar eru hluti af sýn-
ingunni Nýr heimur - stafræn-
ar sýnir sem nú stendur yfir á
Listasafni íslands. I tengslum
við sýninguna eru myndbands-
sýningar kl. 12 og kl. 15, í sal 2,
þeim hluta sýningarinnar sem
nefnist íslensk og erlend mynd-
bönd.
í dag, laugardag, verða verk
Magnúsar Pálssonar sýnd kl.
11, 12.20, 15, 15.20 og kl. 17:
Talk preceding Eye Talk, Eye
talk, Eye talk II og Kúplings-
diskur.
Þá verður sýnt verk John
Baldessari: I Am Making Art,
1971.
John Baldessari fæddist í
Bandaríkjunum 1931. Lauk
B.A. og M.A. prófi frá San
Diego State Gollege, hlaut Gug-
genheim styrk frá National En-
dowment for the Arts.