Morgunblaðið - 12.07.2000, Blaðsíða 33

MOKUUNBLAtíiö
MltíViKUUAOUK 12. JULi 2000 iiíi
UMRÆÐAN
Evrópusamstarf
og fullveldið
UMRÆÐAN um
stöðu íslands í Evr-
ópusamstarfi hefur
öðlast líf á ný (eftir að
utanríkisráherra ákvað
að hundsa kröfu for-
sætisráðherra um að
þau mál séu ekki á dag-
skrá íslenskra stjórn-
mála). Að undanförnu
hefur mest verið rætt
um stöðu samningsins
um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES) sem
á undanförnum árum
hefur leitt til gríðar-
legra framfara í ís-
lensku þjóðfélagi. En
því miður er EES-
samningurinn þannig uppbyggður
að með aukinni samvinnu Evrópu-
sambandsríkja minnkar mikilvægi
EES-samningsins í nánast jöfnu
hlutfalli. Og nú er svo komið að
samningurinn er orðinn að neðan-
málsgrein í Evrópusamvinnu og að-
ildarríki hans utan ESB eru orðin
hornreka í samstarfinu. í kjölfarið
Alþjóðasamfélög
Evrópusambandið er
sá vettvangur, segir
Eiríkur Bergmann
Einarsson, þar sem
----7----------------------
Island getur beitt
fullveldi sínu á jafn-
réttisgrundvelli með
öðrum lýðræðisþjóðum
í álfunni.
hefur aðkoma Islendinga að ákvörð-
unum sem síðar verða að lögum á
öllu EES-svæðinu takmarkast. Hin-
ir annars ágætu starfsmenn EFTA í
Brussel gera núorðið fátt annað en
reynt af veikum mætti að minna full-
trúa Evrópusambandsins á tilveru
sína. Pekking starfsmanna ESB á
EES-samningnum er nefnilega afar
takmörkuð og áhuginn enn minni.
Úreld hugsun
Formaður Samfylkingarinnai- er
einn þeirra sem hefur bent á tak-
markanir EES-samningsins og þá
augljósu fullveldisskerðingu sem
það felur í sér að viðtaka lög án þess
að hafa áhrif á mótun
þeirra. Ekki eru allir
ánægðir með ábend-
inguna og í Morgun-
blaðinu föstudaginn 7.
júlí gagnrýnir Páll Vil-
hjálmsson fulltrúi orð
formannsins. I grein
sinni verður Páli tíð-
rætt um fullveldi
landsins og virðist vilja
halda íslandi sem mest
frá umheiminum.
Hann segir: „Smáríkj-
um er hollast að halda
sig í hæfilegri fjarlægð
frá brölti stærri ríkja“.
Enn fremur segir Páll:
„Með inngöngu værum
við að fórna þeim kostum sem land-
fræðileg lega íslands gefur okkur.“
Páll virðist því miður vera fastur i
úreldri fullveldishugsun sem á ekki
lengur við þann heim sem við lifum í
nú til dags. Skoðum málið nánar.
Hvað er
fullveldi?
Hugtakið fullveldi felur í sér rétt
ríkja til að ráða sjálf eigin málum án
utanaðkomandi áhrifa. Á tímum
lénsveldanna gekk þetta eftir. Ríkið
var einrátt um nær öll málefni innan
eigin landamæra og þurfti einungis
að verja sig gegn erlendum innrás-
arherjum. Nú er öldin önnur og full-
veldishugtakið hefur útvatnast í
jöfnu hlutfalli við aukna tækni og
aukin samskipti manna þvert yfir
landamæri. Viðfangsefni nútíma-
samfélaga ná langt yfir landamæri
ríkjanna og því verður að takast á
við þau á alþjóðavettvangi. Til að
mynda eru umhverfismál klárlega
málaflokkur sem ríkin geta ekki ver-
ið einráð um. Islensk stjórnvöld geta
þannig ekki ein og sér ákveðið að
ekki verði mengun á íslandi. Alla
vega ekki þegar mengunin berst frá
öðrum fullvalda ríkjum. Þetta á nú
einnig við um hinn alþjóðlega
fjármálamarkað en breytingar á
þeim markaði geta haft afgerandi
áhrif á íslenskt efnahagslíf. Svona
mætti lengi telja.
ESB er samstarf
fullvalda ríkja
Samstarf aðildarríkja Evrópu-
sambandsins er samstarf fullvalda
ríkja. Þjóðréttarleg staða ríkjanna
breytist ekki við aðild og aðildar-
ríkin sjálf ákveða til hvaða sviða
samstarfið nær og hvernig því er
hagað. Ráðherraráðið, þar sem ráð-
herrar aðildarríkjanna hittast, er
valdamesta stofnun ESB og er sá
vettvangur þar sem aðildarríkin
gæta hagsmuna sinna. Ráðið fer
með löggjafarvald í ESB ásamt
Evrópuþinginu, undirritar samn-
inga við önnur ríki og samtök og
samhæfir stefnu og aðgerðir aðild-
arríkjanna í þeim málaflokkum sem
ríkin hafa ákveðið að samstarfið nái
til. Öll aðildarríkin eiga einn fulltrúa
í ráðherraráðinu, óháð íbúafjölda.
Aðildarríkin afsala sér ekki fullveldi
sínu heldur nota fullveldi sitt til að
ná sameiginlegum markmiðum í
samstarfi við önnur ríki sem deila
sömu grundvallarsjónarmiðum. Hið
formlega fullveldi sem EES-samn-
ingurinn gefur Islendingum er
blekking þar sem við erum í þeirri
stöðu að þurfa að taka upp lög sem
við höfum ekki átt virkan þátt í að
semja á jafnréttisgrundvelli. íslend-
ingar börðust fyrir sjálfstæði sínu til
að hafa stjórn á eigin málum og vera
í forystu lýðræðisþjóða í að byggja
samfélag sem eftirsóknarvert er að
búa í. Án þátttöku í samstarfi
Evrópusambandsríkjanna er Island
illa í stakk búið til byggja upp blóm-
legt mannlíf með traustu efnahags-
lífi og öi-uggri framtíð. Þátttaka í
EES er nú líílína íslands til um-
heimsins en ísland hefur ekki tillögu
eða atkvæðisrétt.
Island situr
ekki við sama borð
Fulltrúi Islands situr ekki við
borðið þegar mikilvægar ákvarðanir
eru teknar sem varða framtíð þjóð-
arinnar og Alþingi er í þeirri stöðu
að þurfa að taka upp ákvarðanir sem
aðildarríki ESB taka fyrir okkur.
Auk þess nær EES-samningurinn
ekki til málaflokka sem verða sífellt
mikilvægari svo sem samstarf í ut-
anríkismálum, stjórn peningamála,
efnhagssamvinnu eða samvinnu í
dóms- og lögreglumálum. Evrópu-
sambandið er sá vettvangur þar sem
ísland getur beitt fullveldi sínu á
jafnréttisgrundvelli með öðrum lýð-
ræðisþjóðum í álfunni. Með aðild að
Evrópusambandinu geta íslending-
ar náð betri stjórn á eigin málum,
fengið betra tæki til að fást við þau
fjöldamörgu verkefni sem bíða okk-
ar og tekið þátt í alþjóðasamfélaginu
á jafnréttisgrundvelli.
Höfundur er stjórnmálufrædingur
og formaður Félags frjálslyndra
jafnaðarmanna.
Eiríkur Bergmann
Einarsson
Verð í Þar af Lægsta London
Reykjavík * smásöiuálagning /Brussel *
Egg 341 kr. 110-130 kr. 112 kr.
Tómatar 389 kr. 110-130 kr. 114 kr.
Matvöruverð
NOKKUR umræða
hefur spunnist í fram-
haldi af könnun sem
N eytendasamtökin
gerðu á matvöruverði í
nokkrum löndum ný-
lega og birtist m.a. í
Morgunblaðinu sl.
laugardag.
Nú verður að taka
með varúð könnun sem
gerð er með þessum
hætti og augljóst í sum-
um tilfellum, að saman-
burðurinn er skekktur
af skammtíma tilboðs-
verði, sem ekki gefur
rétta mynd af venju-
legri verðlagningu.
Fulltrúar Baugs hafa eina og ein-
falda skýringu á því hvers vegna
matvaran er dýrust á íslandi; það er
Búvörur
Matvaran, segir
Sigurgeir Þorgeirsson,
er ekki lengur stærsti
útgjaldaliður
fjölskyldunnar.
óhagkvæmur landbúnaður. Ekki
ætla ég að reyna að draga fjöður yfir,
að búvöruframleiðsla er almennt dýr
hér á landi, sem á sér skýringar í
legu landsins og náttúru, litlum
markaði og smáum og dreifðum
rekstrareiningum.
Engu að síður hefur
mikið áunnist á síðari
árum, og nú er matvar-
an ekki lengur stærsti
útgjaldaliður fjölskyld-
unnar heldur í þriðja
sæti á eftir bifreiða- og
ferðakostnaði og hús-í-'
næði.
En eru Baugsmenn
með sitt á þurru í þess-
um samanburðarfræð-
um? Ég tek hér sem
dæmi egg og tómata,
hvort tveggja vörur
sem seldar eru óunnar.
Það er reyndar erfitt
að fá uppgefið verð til
framleiðenda vegna ótta þeirra við
að spilla viðskiptahagsmunum sínum
gagnvart verslanakeðjunum. Engu
að síður get ég fullyrt, að smásölu-
álagningin er á því bili, sem taflan
sýnir miðað við verðlagið eins og það
var í könnuninni (tómataverð er
reyndar komið niður fyrir 200 kr./kgi,
hér núna).
Það stendur upp úr, að verslunin
hér var að taka álíka mikið til sín og
útsöluverðið mældist í ódýrustu
borgunum. Bendir það ekki til að
smásöluverð sé eitthvað hærra hér
en þar, ekki síður en frumframleiðsl-
an?
*) Verð skv. verðkönnun Neyt-
endasamtakanna.
Höfundur er fmnikvæmdastjóri
Bændasamtaka Ishuuls.
Sigurgeir
Þorgeirsson
BRÚÐAf?GJAFIR
*SÖFNUNARSTELL
*GJAFAKORT
Bæjarlind 1-3, Kóp., sími 544 40 44
OTTO pöntunarlistinn
Laugaiækur 4 • S: 588-1980