Morgunblaðið - 01.08.2000, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Stríð á risaþotumarkaðnum
EMIRATES flugfélagið frá Mið-Austurlöndum
var fyrst flugfélaga til þess að leggja inn pöntun á
heimsins stasrstu farþegaþotu, Airbus A3XX, sem
mun geta flutt allt að 656 farþega á tveimur hæð-
um. Emirates hyggst festa kaup á fimm farþega-
vélum og tveimur fragtflutningavélum til að byrja
með, en alls nemur andvirði þeirra um 1,5 milljörð-
um bandarískra dala, eða um 118 milljörðum ís-
lenskra króna. Fast á hæla Emirates fylgdi Air
France, sem hefur pantað tíu vélar fyrir andvirði
rúmra tveggja milljarða bandaríkjadala.
Airbus skýrði frá því um miðja síðustu viku að
alls hefðu borist pantanir á 22 vélum. Félagið hafði
áður tilkynnt að framleiðslunni yrði ekki hleypt af
stokkunum fyrr en 50 vélar hefðu verið pantaðar
því ella stæði verkefnið ekki undir sér en það er hið
fjárfrekasta í sögu flugvélaframleiðslu. Nemur
kostnaðurinn við þróun vélanna alls 10,7 milljörð-
um bandaríkjadala eða um 840 milljörðum ís-
lenskra króna. Áætlað er að framleiðsla hefjist á
næsta ári en vélamar verði teknar í notkun árið
2006.
Fljúgandi skemmtiferðaskip
Risaþoturnar verða framleiddar í nokkrum út-
gáfum og taka á milli 481 og 656 farþega, eða allt að
150 farþegum meira en Boeing 747-400 sem er
stærsta farþegaflugvél sem nú er í notkun í heim-
inum. Nýju þotumar hafa 43% meira gólfrými en
nokkur önnur farþegaþota og þær munu geta flog-
ið tæpa 13.000 km án þess að þurfa að taka elds-
neyti.
Vélamar verða á tveimur hæðum og hafa upp á
ýmsa möguleika að bjóða hvað varðar skipulagn-
ingu á rými. Þær hafa verið hannaðar í líldngu við
skemmtiferðaskip, með fyrirferðarmiklum stigum
milli hæða og rúmgóðum svæðum hér og þar sem
koma má upp bömm, veitingastöðum eða skrifstof-
um. Nokkiir hugsanlegir kaupendur, þ.á m. Virgin
flugfélagið, hafa látið uppi hugmyndir um að koma
íyrir spilavíti, líkamsræktarsal og jafnvel svefn-
herbergjum um borð í vélunum.
Emirates flugfélagið gerði þó út um allar vanga-
veltur um notkun á rými og sagðist ekki ætla að
gera þotumar að fljúgandi skemmtiferðaskipum,
heldur nota aukið pláss til þægindaauka fyrir far-
þega. Það yrði gert bæði með því að auka rými milli
sæta og breikka ganga svo farþegar gætu gengið
um vélina á hinni sjö klukkustunda löngu flugferð
milli Dubai og London.
Emirates er eitt fjöldamargra flugfélaga sem
hafa staðið í ströngu við að komast að á Heathrow
flugvelli, sem er einn sá fjölfamasti í heimi og er
talið að stærri flugvélar muni leysa hluta þess
vanda sem ofsetnir flugvellir þurfa að glíma við.
Yfirburðum Boeing ógnað
Boeing hafa haft yfirburði á risaþotumarkaðn-
um í rúm þrjátíu ár með Boeing 747 vélum sínum
en nú stendur þeim ógn af Airbus A3XX og hafa nú
tilkynnt um framleiðslu á stærri vélum en þeir hafa
nokkm sinni framleitt. Nýju Boeing risaþotumar
verða lengri gerð hefðbundnu 747 vélanna og
munu rúma 522 í sæti.
Áætlað er að framleiðsla þeirra geti hafist á
næstu sex til níu mánuðum og kostnaður við þróun
Áætlanir Airbus um fram-
leiðslu á nýrri risaþotu,
A3XX sem mun verða
stærsta farþegaþota heims,
hafa nú fengið byr undir
báða vængi eftir að fyrir-
tækinu bárust pantanir á 22
þotum nýverið. Þar með hef-
ur verið hreyft við veldi
Boeing fyrirtækisins á risa-
potumarkaðnum og hyggst
það svara samkeppninni
með stærri Boeing vélum.
Sigríður Dögg Auðunsdótt-
ir hefur fylgst með málinu í
Bretlandi.
REUTERS
Áætlanir Airbus um framleiðslu á nýrri risaþotu,
A3XX, sem kemur til með að verða stærsta far-
þegaþota heims, hafa nú fengið byr undir báða
vængi eftir að fyrirtækinu bárust. pantanir á 22
þotum fyrr í vikunni.
þeirra verði einungis fjórðungur af kostnaði A3XX.
Ennfremur munu vélamar verða tilbúnar til
notkunar árið 2005 eða allt að einu ári á undan Air-
bus vélunum.
Airbus og Boeing greinir á um hve mikil þörf sé
fyrir risaþotur af þessari stærð í heiminum. Airbus
heldur því fram að þörf sé á allt að 1500 slíkum þot-
ur á næstu tuttugu árum. Boeing heldur því hins
vegar fram að þróunin hafi orðið sú að smærri þot-
ur séu notaðar í auknum mæli til þess að fljúga
lengri vegalengdir og bendir á að British Airways
hafi skipt mörgum Boeing 747 vélum sínum út fyrir
777 gerðina sem er talsvert minni og fullyrðir að
einungis sé þörf íyrir um 500 vélar af stærri gerð
en Boeing 747-400 á næstu tveimur áratugum.
Boeing spáir því einnig að á sama tímabili muni
flugfélög heimsins panta 22.300 flugvélar fyiir
andvirði einnar og hálfrar milljónar milljóna
bandaríkjadala.
Ri'kisstjórnir styðja verkefnið
Breska ríkisstjórnin hefur stutt við bakið á
A3XX verkefninu með því að leggja fram lán að
andvirði 530 milljónir sterlingspunda, eða um 63
milljarða íslenskra króna, en talið er að framleiðsla
vélanna skapi allt að 22.000 ný störf í Bretlandi.
Franski samgöngumálai-áðherrann, Jean-Claude
Gayssot hefur skýrt frá því að Frakkar hafi ráð-
gert að verja um 90 milljónum franskra franka á
þessu ári til verkefnisins og öðrum 8 milljörðum
fram til ársins 2005.
Ráðherrar úr ríkisstjórnunum landanna fjög-
urra sem standa að verkefninu, Bretlandi, Frakk-
landi, Spáni og Þýskalandi, hafa sagt að opinber
stuðningur tii verkefnisins sé í fullu samræmi við
samkomulag milli Evrópusambandsins og Banda-
ríkjanna sem gert var árið 1992 um opinberan
stuðning við framleiðslu stærri flugvéla.
Bandaríska ríkisstjórnin hefur hins vegar íhug-
að að stefna Airbus Industrie fyrir alþjóðavið-
skiptaráðið, World Trade Organisation, sem leyfir
ekki opinberan fjárstuðning við framleiðslu flug-
véla sem ætlaðar eru til notkunar í hagnaðarskyni.
Breski iðnaðarráðherrann, Stephen Byers,
skýrði frá því fyrir skömmu að löndin fjögur væru
meir en viljug til að láta Bandaríkjamönnum í té
allar upplýsingar varðandi fjárstuðninginn og að
hann tryði því að hann væri fyllilega lögmætur.
Bandaríkjamenn vilja kæra
Bandaríkjastjórn er sögð vera undir miklum
þrýstingi, bæði frá Boeing, sem kemur til með að
tapa verulegum fjármunum ef A3XX hlýtur gott
brautargengi og einnig frá bandaríska þinginu sem
lítur á fjárstuðninginn sem evrópsk ódrengileg-
heit.
Ef mótbárur Bandaríkjamanna verða teknar til
greina gætu ríkisstjórnimar fjórar sem fjárfest
hafa í Airbus verkefninu átt von á fyrirskipun frá
alþjóðaviðskiptaráðinu um að breyta lánunum eða
láta þau niður falla.
Alþjóðaviðskiptaráðið gerir sérstaka grein fyiir
því að fjárstuðningur við verkefni sé í formi láns
sem ekki er hægt að hagnast á. Boeing og pólitískir
stuðningsmenn fyrirtækisins halda því hins vegar
fram að lán bresku ríkisstjómai-innar til verkefnis-
ins séu á mun betri kjörum en nokkurt bankalán og
stangist því á við skilgreiningu ráðsins.
Boeing fjargviðrast sérstaklega yfir því að end-
urgreiðslur lánanna séu bundnar við sölu vélanna
og heldur því fram að það nægi ekki til þess að rík-
isstjórnimar fái alla upphæðina greidda til baka,
enda segist Boeing ekki vera jafn bjartsýnt og Air-
bus varðandi fjölda véla sem ætlunin er að selja á
næstu tuttugu ámm.
Talsmaður Boeing hefur sagt opinberlega að
hvort sem áætlanir Airbus standist eður ei, ætti
fyrirtækið samt sem áður að vera skyldugt til að
afla fjár til verkefnisins meðal einkaaðila, en ekki
opinberra aðila, líkt og Boeing gerði þegar það
réðst í framleiðslu 777 vélanna.
Hagnaður
Þorbjarnar hf.
84 milljónir
Þorbjörn hf.
Úr milliuppgjöri 2000
Rekstrarreikningur jan.-júní 2000 1999 Breyling
Rekstrartekjur Milljónir króna 1.229 1.150 +6,9%
Rekstrargjöld 884 825 +7,2%
Afskriftir 160 127 +26,0%
Fjármunatekjur (fjármagnsgjöld) -62 -5 +1140%
Reikn. tekjuskattur 40 55 -27,3%
Aðrar tekjur og gjöld 2 49 -95,9%
Hagnaður ársins 84 187 -55,1%

Efnahagsreikningur 30.06.OO 30.09.99 Breyting
Eignir samtals Milljónir króna 4.737 3.975 +19,2%
Eigið fé 1.155 1.111 +4,0%
Skuldir 3.582 2.864 +25.1%
Skuldir og eigið fé samtals 4.737 3.975 +19,2%
Kennitölur og sjóðstreymi 2000 1999 Breyting
Eiginfjárhlutfall 24,38% 27,55%
Veltufjárhlutfall 1,03 0,94
Veltufé frá rekstri Milljónir króna 280 248 +12,9%
HAGNAÐUR af rekstri Þorbjamar
hf. í Grindavík eftir skatta á iyrstu
sex mánuðum ársins 2000 var 84
milljónir króna, sem svarar til 6,8% af
tekjum, samanborið við 187 milljónir
fyrir sama tímabil á síðasta ári, sem
var 16,2% af tekjum. Hagnaður fyrir
afskriftir og fjármagnsliði á tímabil-
inu var 345 milljónir króna, eða 28,0%
af tekjum, en var 325 milljónir á síð-
asta ári, eða 28,2% af tekjum. Hagn-
aður af reglulegri starfsemi fyrir
skatta var 122 milljónir, 9,9% af
tekjum, en 193 milljónir í fyrra, 16,8%
af tekjum.
Veltufé frá rekstri var 280 milljón-
ir, eða 22,8% af tekjum, og eigið fé
1.155 milljónir 30. júní síðastliðinn, og
hefur hækkað um 109 milljónir frá
áramótum. Eiginfjárhlutfall var
24,4% í lok tímabilsins.
Eiríkur Tómasson, framkvæmda-
stjóri Þorbjamar hf., segir að afkoma
félagsins hafi verið eins og reiknað
hafi verið með. „Fjármagnskostnað-
ur var hins vegar meiri en reiknað var
með í upphafi og skiptir þar mestu að
gengistap varð af erlendum lánum,
en niðurstaðan er mjög góð,“ segir
Eiríkur. „Félagið var með hæsta
veltufé frá rekstri sem það hefur ver-
ið með frá upphafi. Hagnaðurinn eftir
skatta er lægri en á síðasta ári, enda
var félagið með mikið af óreglulegum
tekjum í fyrra. Þá hafa afskriftir auk-
ist frá fyrri hluta ársins 1999 vegna
fjárfestinga á síðastliðnu ári í veiði-
heimildum og skipum.“ Eiríkur segir
að næstu mánuðir muni einkennast af
fyrirhugaðri sameiningu Fiskaness
hf. og Valdimars hf. við félagið og að
hagræðing vegna þess muni byrja að
skila sér á næsta rekstrarári.
Góð langtímaíjárfesting
Smári Rúnar Þorvaldsson, hjá
Greiningu og útgáfu íslandsbanka-
FBA, segir að hagnaður Þorbjamar
hf. hafi verið nokkru lakari en spá
FBA gerði ráð fyrir. Fjármunamynd-
un í fyrii-tækinu sé mjög í takt við spá
bankans og að mati Greiningar og út-
gáfu Íslandsbanka-FBA sé Þorbjörn
hf. góður langtímafjárfestingakostur.
„Líkur eru á að fyrirhuguð sameining
við Valdimar hf. og Fiskanes hf. muni
leiða til aukins virðisauka fyrir hlut-
hafa. Framlegð félagsins var mjög
góð, eða 28%, og munar þar mestu
um góðan árangur af rekstri frysti-
togara félagsins. Hafa ber í huga að
nokkur árstíðasveifla er í núverandi
rekstri Þorbjamar hf. og því ekld við-
búið að núverandi starfsemi skili jafn
miklu á síðari hluta ársins. Hins veg-
ar mun samruninn leiða til þess að
þessi árstíðabundna sveifla minnkar í
framtíðinni. Það er þó óvarlegt að
gera ráð fyrir jafn góðum rekstrar-
árangri á síðari hluta ársins þar sem
einhver kostnaður fylgir samrunan-
um og ekki er útlit fyrir að samlegð-
aráhrifa gæti fyrr en á næsta ári,“
segir Smári Rúnar.
íslensk midlun hf.
eykur hlutafé
Uppsagn-
ir á Yest-
fjörðum
ÍSLENSK miðlun (ÍM), sem er
með úthringi- og símsvömnar-
þjónustu, er auk stórrai- stöðv-
ar í Reykjavík með fjarvinnslu-
stöðvar á nokkrum stöðum á
landsbyggðinni. Félagið er með
dótturfyrii-tæki á Raufarhöfn
og Stöðvarfirði en tii viðbótar
era starfandi fjarvinnslustöðv-
ar á Ólafsfirði, Vestfjörðum og í
Hrísey. í þessum fjarvinnslu-
stöðvum á ÍM 30% hlut, en
heimamenn eiga afganginn og
eru þetta sjálfstæð fyrirtæki.
Erfiðleikar hafa verið í rekstri
þessara þriggja fjarvinnslu-
stöðva sem IM er aðeins hlut-
hafi í en rekur ekki.
Ekki rekstrarforsendur
að óbreyttu
Komið hefur fram að í Hrísey
þarf verkefnum að fjölga til að
reksturinn geti borið sig og for-
stöðumaður ÍM á Ólafsfirði,
Hannes Garðarsson, sagði
stöðuna svipaða þar. Hann
sagði að ekkert væri að gera á
daginn en kvöldvinna væri fyrir
fimm starfsmenn. Hannes
sagði verkefnaöflun í höndum
IM í Reykjavík, en Raufarhöfn
og Stöðvarfjörður hefðu for-
gang að verkefnum og að fjar-
vinnslustöðin í Ólafsfírði gæti
ekki lifað lengi nema verkefn-
um fjölgaði.
Uppsagnir hjá ÍM á
Vestfjörðum hf.
Á Vestfjörðum hefur sýslu-
maður lokað fyrirtækinu ís-
lenskri miðlun á Vestfjörðum
hf., en að sögn Fritz Más Jör-
genssonar, framkvæmdastjóra
IM í Reykjavík, horfir til betri
vegar. Fritz segir að í dag verði
opnað á ný, en í gær hafi starfs-
fólki verið sagt upp. Þeim upp-
sögnum fylgi endurráðningar-
ákvæði og stefnt sé að því að
ganga frá endurráðningum fyr-
ir 25. ágúst.
Fritz segir lánsloforð upp á
10 milljónir króna liggja fyrir
frá Byggðastofnun með þeim
skilyrðum að ÍM í Reykjavík
breyti 10 milljónum króna af
skuldum IM á Vestfjörðum í
hlutafé. Þá sé verið að semja
við fleiri um að breyta skuldum
í hlutafé. Hann sagðist telja að
útlitið væri ekki dökkt ef þess-
ar breytingar næðu fram að
ganga og að fyrirtækinu fyrir
vestan tækist að byija á ný með
nokkuð hreint borð, því búið
væri að afla margra verkefna
sem hefjast mundu á næstu
vikum.
Spurður um áhrif þessara
erfiðleika á ÍM sagði Fritz að
vissulega fyndi félagið fyrir
þessu því það væri búið að
leggja í mikinn kostnað vegna
fjarvinnslunnar og ætti hlut í
þessum fyrirtækjum. Þess
bæri þó að geta að þetta væra
sjálfstæð fyrirtæki með sér-
staka stjórn og þau sæju um
eigin verkefnaöflun og allan
rekstur.
Hlutafjáraukning og sam-
starf við norskt fyrirtæki
Fritz sagði einnig um ÍM,
þ.e. móðurfyrirtækið, að verið
væri að vinna að aukningu
hlutafjár fyrh’tækisins. Hlutafé
hefði verið selt til fjárfesta hér
á landi en einnig hefði verið
handsalað loforð við fyrirtæki í
Noregi, Multi Net Partner eða
MNP, um kaup þess á 10% hlut
í ÍM. Norska fyrirtækið starfar
á sama sviði og IM og hyggjast
fyrirtækin eiga með sér margs
konar samstarf í framtíðinni.