Morgunblaðið - 01.08.2000, Blaðsíða 39

38 ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000 39
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VINARÞEL OG
RÆKTARSEMI NORÐMANNA
SEGJA MÁ að síðastliðin helgi
hafí verið dagar Norðmanna á
íslandi. Þeir sýndu þá í verki
vinarhug sinn í garð Islendinga og
ræktarsemi við sameiginlegan menn-
ingararf þjóðanna. Konungur Nor-
egs, Haraldur V og Sonja drottning,
voru viðstödd tvo merkisviðburði, af-
hendingu Snorrastofu og vígslu
stafkirkjunnar í Vestmannaeyjum,
sem er þjóðargjöf Norðmanna til Is-
lendinga í tilefni kristnihátíðar - þús-
und ára kristni í landinu norður við
Dumbshaf.
Sameiginleg saga íslendinga og
Norðmanna spannar milli ellefu og
tólf hundruð ár eða allt frá því fyrstu
Norðmennirnir héldu út á víðfeðmt
Atlantshafið á knörrum sínum í leit
að nýju landi, þar sem þeir ætluðu að
nema land og búa sem sjálfs sín herr-
ar - og urðu íslendingar. Allt frá
þeim tíma hafa Islendingar átt bágt
með að þola afskipti erlends valds af
sínum málefnum - andi fyrstu
landnemanna hefur ávallt blundað
með þeim. Áýmsu hefur gengið í ald-
anna rás og Islendingar misstu sjálf-
stæði sitt, fyrst til Norðmanna og síð-
ar Dana. Saga norrænna þjóða er
saga átaka og styrjalda, en vegna
fjarlægðar og einangrunar flæktust
Islendingar lítið í átök frændþjóð-
anna. Þótt samskiptin við Noreg hafi
alltaf verið nokkur frá því formlegt
samband landanna rofnaði jukust
þau fyrst aftur að ráði á nítjándu öld
en hafa margfaldast á þeirri tuttug-
ustu. Þar ber sjávarútveg hæst, en
menningarsamskiptin hafa blómgast
því lengra sem liðið hefur á öldina.
Hversu Islendingar eru nátengdir
Norðmönnum kom berlega í ljós við
hernám Noregs í síðari heimsstyrj-
öldinni. Það nísti Islendinga í hjarta
að sjá norska frændur sína, og reynd-
ar einnig Dani, undir járnhæl
nazismans.
Samskipti Islands og Noregs hafa
alla tíð verið mikil og náin frá stofnun
lýðveldisins og nægir þar að nefna
aðild beggja landa að Atlantshafs-
bandalaginu. Að sjálfsögðu hefur
snurða hlaupið á þráðinn í samskipt-
um landanna stöku sinnum, eins og
t.d. Smugudeilan, en allar deilur hafa
verið leystar að lokum í vinsemd eins
og vera ber frænda í millum.
Norðmenn hafa sýnt mikla ræktar-
semi við sameiginlega menningararf-
leifð þeirra og Islendinga.
Þeir hafa verið örlátir í stuðningi
sínum og gjöfum og má þar nefna
uppbyggingu Skálholts og stuðning
við skógrækt. En höfðingsskapurinn
hefur ekki sízt beinzt að Reykholti,
bæ Snorra Sturlusonar, sem Norð-
menn, og norska konungsættin sér-
staklega, láta sér mjög annt um og
hafa stutt uppbygginguna þar, nú
síðast Snorrastofu. Á sunnudag var
og vígð stafkirkjan í Vestmannaeyj-
um, sem Norðmenn hafa gefið Is-
lendingum. Þeir lögðu allan sinn
metnað í smíði og endurgerð
kirkjunnar. Það sýnir bezt, hversu
mikið Norðmenn meta menningar-
arfleifð sína og Islendinga, að kon-
ungur þeirra og drottning voru við-
stödd athafnirnar í Reykholti og
Vestmannaeyjum.
Islendingar eru þakklátir sínum
norsku frændum fyrir vináttu þeirra
og ræktarsemi og atburðir helgarinn-
ar verða enn til að styrkja þau nánu
bönd, sem tengja þjóðirnar saman.
VERNDUM ÍR-HÚSIÐ
Það er mikil saga bundin við ÍR-hús-
ið við Túngötu, ekki sízt íþrótta-
saga. Það var upphaflega kaþólsk
kirkja en vegna náins samstarfs for-
ystumanna ÍR og forystumanna safn-
aðarins sýndi biskup þann stórhug að
gefa þessu unga íþróttafélagi kirkju-
húsið undir íþróttastarfsemi sína. Sú
ákvörðun réð áreiðanlega miklu um
velgengni félagsins, svo mikilvæg sem
umgjörð slíkrar starfsemi er. Gömlu
IR-ingarnir mátu ætíð mjög þennan
vinarhug kaþólska safnaðarins og fór
ekki hjá því að þeir bæru hlýjan hug til
þeirra sem stjórnuðu Landakoti. Þús-
undir ungmenna eiga rætur í þessu
merka húsi þar sem þau hafa stundað
íþróttir á ungdómsárum sínum; marg-
ir urðu þjóðfrægir og enn aðrir hafa
haldið uppi orðstír íslenzkrar íþrótta-
hreyfíngar með meiri metnaði og sóma
en flestir aðrir. Má raunar segja að á
stórveldisdögum sínum hafi íþróttafé-
lag Reykjavíkur verið alþjóðlegt félag
þar sem vel var búið að upprennandi
stórstjörnum sem áttu eftir að setja
mikinn svip á okkar litla samfélag.
Fyrsti íslendingurinn sem stóð á verð-
launapalli á Ólympíuleikunum var ÍR-
ingurinn Vilhjálmur Einarsson svo að
éinungis einn sé nefndur úr þeim
glæsilega og mannvænlega hópi frá-
bærra íþróttamanna sem hafa unnið
sigra sína á vegum ÍR. En saga ís-
lenzkra íþrótta verður ekki sögð án
þess umhverfis sem segja má að IR-
húsið sé tákngervingur fyrir.
Nú er svo komið að þetta gamla
sögulega hús við Túngötuna er orðið
að einskonar vandræðabarni í Vestur-
bænum og er þá illt í efni. Sú tillaga
hefur jafnvel komið fram að rífa eigi
húsið en það er að sjálfsögðu villi-
mannleg afstaða með tilliti til menn-
ingarsögulegrar arfleifðar okkar. Það
getur varla verið ástæða til að rífa svo
merka umgjörð um íþróttasögu okkar.
Borgin hefur af myndarskap endur-
byggt Isafoldarhúsið og nú setur það
fallegan svip á Aðalstræti þó að vel
hefði mátt endurbyggja þar hið fallega
norska hús sem þar stóð frá því fyrir
aldamót en brann fyrir margt löngu.
Það er að sjálfsögðu fáránlegt að rífa
jafn gamla arfleifð og ÍR-húsið er og
einföld lausn að flytja það í Árbæ þar
sem það getur sinnt margvíslegu hlut-
verki í því sögulega umhverfi. Því
verður a.m.k. ekki trúað að óreyndu að
niðurrifsmenn hafi síðasta orðið um
þessa merku geymd á Landakotshæð-
inni í vesturbæ Reykjavíkur.
HEIMSÓKN HARALDS V. NOREGSKONUNGS OG SONJU DROTTNINGAR
Morgunblaðið/Sigurgeir
Vestmannaeyjar skörtuðu sínu fegursta á sunnudaginn. Heimaklettur gnæfir hér yfir Stafkirkjunni og víkingaskipinu Hvítserk.
Minnismerki um
sameiginlega menn-
ingu landanna
Norsku konungshjónin heimsóttu um
helgina staði sem tengjast menningararfi
s __
Islands og Noregs. Sigríður B.
______Tómasdóttir blaðamaður og______
ljósmyndararnir Árni Sæberg og
Sigurgeir Jónasson fylgdust með.
ESTMANNAEYJAR
heilsuðu norsku kon-
ungshjónunum í sól og
blíðu. Tilefni heimsókn-
arinnar þangað var vígsla norsku
stafkirkjunnar sem norska þjóðin
gaf þeirri íslensku í tilefni af þús-
und ára afmæli kristnitökunnar á
íslandi.
„Kirkjan mun standa sem minn-
isvarði um þá kirkju sem Ólafur
Tryggvason [Noregskonungur
995- 1000] lét reisa og ekki síður
um sameiginlega menningu land-
anna tveggja," sagði Trond Giske,
kirkjumálaráðherra Noregs, í
ræðu sinni er hann, fyrir hönd Nor-
egs, afhenti kirkjuna.
Haraldur V og Sonja lentu í
Vestmannaeyjum um tíuleytið. Þau
flugu þangað ásamt Ólafi Ragnari
Grímssyni, forseta íslands, frú
Dorrit Moussaieff og fylgdarliði.
Þar tóku á móti þeim Guðjón Hjör-
leifsson, bæjarstjóri Vestmanna-
eyja, Árni Johnsen alþingismaður,
Kristján Björnsson sóknarprestur,
Karl Gauti Hjaltason sýslumaður
og Sigrún Inga Sigurgeirsdóttir,
formaður bæjarstjórnar.
Þau fylgdu konungshjónunum og
föruneyti í skoðunarferð um Vest-
mannaeyjar þar sem m.a. var litið á
hraunið sem rann í gosinu 1973.
Vestmannaeyjabær bauð síðan
til hádegisverðar.
Laust fyrir tvö komu konungs-
hjónin á Skanssvæðið og gengu
niður að kirkjunni sem stendur við
innsiglinguna við Hörgaeyri. Fjöldi
Vestmanneyinga hafði safnast
saman til að fylgjast með afhend-
ingu og vígslu kirkjunnar og má
með sanni segja að sannkölluð há-
tíðarstemmning hafi ríkt. Allt
svæðið í kringum kirkjuna og
Skansinn, virkið í Vestmannaeyj-
um sem þar hefur staðið frá því eft-
ir Tyrkjaránið, var gert upp af til-
efninu og Vestmannaeyingar með
réttu stoltir af.
Afhending kirkjunnar fór fram
fyrir utan kirkjuna. Sú athöfn hófst
með ræðu Árna Johnsen, þing-
„SAMVINNA Islands og Noregs er
mjög mikilvæg fyrir okkur og von-
andj ykkur líka,“ sagði Haraldur
V. Ólafsson Noregskonungur í ör-
stuttu spjalli sem konungshjónin
og forseti íslands áttu við fulltrúa
norsku fjölmiðlanna og Morgun-
blaðsins áður en haldið var í báts-
ferð um Vestmannaeyjar.
manns og formanns bygginga-
nefndar stafkirkjunnar. Árni rakti
aðdraganda byggingu stafkirkj-
unnar en hugmyndin að henni
kviknaði fyrir fimm árum. Fyrir
tveimur árum samþykkti norska
ríkisstjórnin svo tillögu norska
þingsins um að kirkjan yrði gjöf
norsku þjóðarinnar til Islendinga í
tilefni af kristnitökuafmælinu.
Fjölmargir hafa komið að bygg-
ingu kirkjunnar og gerð muna í
hana og þakkaði Árni þeim fyrir
þann starfa.
Það gerði Trond Giske, kirkju-
málaráðherra Noregs, einnig. Gis-
ke tók sérstaklega fram að leitast
hefði verið við að gera kirkjuna
sem best úr garði. Færustu smiðir
og fínasti efniviður notaður til
verksins. „Mikil vinna var lögð í
bygginguna þannig að hún á að
þola veður og vind,“ sagði Giske.
Hann sagði komu norsku konungs-
hjónana til vígslunnar undirstrika
mikilvægi gjafarinnar.
„Þjóðargjöfin stendur sem minn-
isvarði um það sem tengir þjóðirn-
ar saman,“ sagði Giske. Hann af-
henti síðan Davíð Oddssyni
Forseti íslands tók undir með
honum. „Samvinnan er mjög mik-
ilvæg og koma konungshjónanna
er vitnisburður um það.“ Kon-
ungshjónin sögðust hafa átt mjög
ánægjulegan tíma á Islandi.
Sonja drottning sagði islenska
náttúru stórbrotna og fólk sem
þau hefðu hitt vera mjög indælt.
forsætisráðherra kirkjuna. Davíð
sagði kirkjuna merki um þann
hlýhug er Norðmenn bæru í garð
Islendinga.
Hann afhenti síðan Karli Sigur-
björnssyni, biskupi Islands, lykla
kirkjunnar til varðveislu.
Biskup bauð gestum að ganga
inn til vígslu kirkjunnar. í tilefni
dagsins hafði verið sett upp hljóð-
kerfi til að allir viðstaddir gætu
hlustað á hana.
Að vígslunni lokinni fylgdust
konungshjónin, forseti Islands og
frú Dorrit með hátíðardagskrá þar
sem lúðrasveit Vestmannaeyja
flutti lög, hátíðakór Vestmanna-
eyja söng og Elva Ósk Ólafsdóttir
leikkona las ljóð.
Um fjögurleytið fóru konungs-
hjónin og föruneyti í bátssiglingu
um Vestmannaeyjar. Á leiðinni út
úr höfninni stoppuðu þau til að
fylgjast með bjargsigi Freys Vals-
sonar við Dönskutó í Heimakletti.
Laust fyi-ir sex flugu þau til
Reykjavíkur þar sem forseti Is-
lands kvaddi þau. Haraldur V kon-
ungur og Sonja drottning flugu frá
landinu í gærmorgun.
Aðspurður hvort hann hefði í
hyggju að koma og renna fyrir lax
á Islandi eins og hann gerði fyrir
þrjátíu árum sagði konungur að
ekkert slíkt væri á stefnuskránni.
„Það vonum við,“ sagði forseti fs-
lands. „Við reynum að gera það
sem við getum til að skipuleggja
það.“
s
Samvinna Islands
og N oregs mikilvæg
Snorri
Sturluson
mikilvægur
Norðmönnum
„ÞAÐ leikur enginn vafi á því að
Snorri Sturluson hefur verið mjög
mikilvægur í sjálfsmeðvitund
norsku þjóðarinnar," sagði Har-
aldur V. Noregskonungur í ræðu
sinni við formlega opnun Snorra-
stofu í Reykholti á laugardag.
Það var laust fyrir kl 14 á laug-
ardag að norsku konungshjónin,
Haraldur V. og Sonja, ásamt for-
seta Islands, Ólafi Ragnari Gríms-
syni, frú Dorrit Moussaieff og
fylgdarliði, renndu í garð í Reyk-
holti. Séra Geir Waage, sóknar-
prestur í Reykholti, og Bjarni
Guðráðsson formaður sóknar-
nefndar tóku á móti gestunum.
Reykholtskirkja var þéttskipuð
gestum víða að enda hafa margir
lagst á eitt til að koma Snorra-
stofu á laggirnar. Fjölmargir
norskir sveitarstjórnarmenn voru
á staðnum enda styrktu norsk
sveitarfélög Snorrastofu verulega.
Heimamenn fjölmenntu einnig
enda uppbygging Snorrastofu
þeim mikið kappsmál.
Athöfnin hófst með ávarpi séra
Geirs Waage. Hann rakti aðdrag-
anda nýbygginganna í Reykholti
allt til dagsins í dag. Líkt og aðrir
ræðumenn dagsins lagði séra Geir
áherslu á þau bönd er binda ís-
lendinga og Norðmenn saman.
Þar skipar Snorri Sturluson stór-
an sess enda hefur enginn íslend-
ingur haft jafnmikla þýðingu fyrir
Norðmenn, sagði Geir.
Að loknum söng kirkjukórsips
flutti Arne Holm, ræðismaður ís-
lendinga í Bergen, ávarp og sagði
frá söfnun fjár í Noregi til styrkt-
ar Snorrastofu. Hann afhenti síð-
an Birni Bjarnasyni menntamála-
ráðherra bók með nöfnum norsku
gefendanna. Þá tók til máls Björn
Framtak
heima-
manna
stórkost-
legt
ÞAÐ úði og grúði af norskum
fslandsvinum á laugardag enda
margir þar í landi sem studdu
við Snorrastofu. Fáir hafa þá
fylgst jafn-vel með framgangi
mála í Reykholti og Ole Didrik
Lærum prófessor í læknisfræði
við Björgvinjarháskóla og höf-
undur fjölda bóka á sviði lækna-
vísinda og menningar.
Ole Didrik hefur, ásamt konu
sinni Reidun Horvei Lærum,
komið á hverju ári í Reykholt í
fjöld ára.
„Ég er mjög hrifinn af fram-
taki fólksins hér í sveitinni og
finnst það stórkostlegt. Ég hef
fylgst með þessu verkefni í fjöl-
mörg ár og séð hvernig það hef-
ur þróast,“ sagði Ole Didrik þeg-
ar Morgunblaðið tók hann tali.
Á laugardagskvöld var undir-
ritaður samstarfssamningur
Snorrastofu og Björgvinjar-
háskóla. Ole Didrik er fyrrum
rektor háskólans sem studdi
myndarlega við uppbyggingu
Snorrastofu. „Það er líka mjög
mikilvægt að við höfum undirrit-
Bjarnason sem í sinni ræðu þakk-
aði sérstaklega Norðmönnum fyr-
ir ræktarsemi í garð Islendinga.
Björn hrósaði einnig stórhug
Reykholtssafnaðar fyrir sitt
framtak.
Verk Snorra hafa staðist
stefnur og strauma
Þá ávarpaði forseti Islands,
Ólafur Ragnar Grímsson, sam-
komuna. Hann talaði um Snorra
Sturluson og hvernig verk þessa
örlagavaldar í íslandssögunni
hafa lifað allar hugmyndastefnur
og strauma. Haraldur V. Noregs-
konungur sagði frá því hve nærri
Snorri hefur alltaf staðið Norð-
mönnum enda ómetanleg heimild
um sögu þeirra. „Án Snorra hefð-
um við vitað minna um sögu okk-
ar,“ sagði konungur og þakkaði
íslendingum fyrir framlag sitt til
sögu Noregs.
Bergur Þorgeirsson forstöðu-
maður Snorrastofu sagði frá þeim
hugmyndum sem eru á lofti um
notkun Snorrastofu í framtíðinni
en hugmyndir eru um að standa
fyrir ráðstefnu og sýningahaldi í
framtíðinni.
Að athöfninni lokinni ahjúpuðu
forseti íslands og Noregskonung-
ur áletrun yfir dyrum Snon-a-
stofu sem var þá formlega tekin í
notkun. Séra Geir Waage blessaði
Snorrastofu og Voces Thules
sungu úr Þorlákstíðum.
Heiðursgestir skoðuðu síðan
Snorrastofu í fylgd stjórnarfor-
manns Snorrastofu, Bjarna Guð-
mundssonar, og Bergs Þorgeirs-
sonar. Síðdegis horfðu gestir á
leikritið Kristnikonungar eftir
Johannes Heggland. Konungs-
hjónin skoðuðu síðan Reykholt í
að þennan samning því það er
svo mikilvægt að samstarfið
verði ekki eingöngu í orði heldur
einnig á borði.“
Ole Didrik segist vonast til að
Snorrastofa verði norræn mið-
stöð rannsókna, ekki eingöngu á
Snorra sjálfum heldur á mið-
aldafræði almennt, norrænni
bókmenningu, menningarsögu og
sambandi Islands og Noregs.
Hversu mikilvægur er Snorri
Norðmönnum? „Hann skipar al-
veg ótrúlega stóran sess hjá okk-
ur og er mikið lesinn. Nafnið
Snorri hefur líka táknræna
fylgd séra Geirs Waage og Guð-
rúnar Sveinbjarnardóttur forn-
leifafræðings. Björn Bjarnason
menntamálaráðherra bauð til
kvöldverðar í Reykholti en að
merkingu og er notað til að
auðkenna norræna menningu og
allt frá nöfnum fyrirtækja til
olíuborpalla," sagði Ole Didrik
sem sjálfur skírði yngsta son
sinn í höfuðið á Snorra.
En hyggja þau hjónin á að
koma í heimsókn í bráð nú þeg-
ar Snorrastofa hefur verið opn-
uð. „Já við komum næsta ár,“
segja þau bæði. „Við ætlum til
Ilóla en komum örugglega við í
Reykholti. Draumurinn er
reyndar að koma hingað ein-
hvern tíma og vinna við fræði-
störf,“ segir Ole Didrik Lærum.
honum loknum var haldið til
Reykjavíkur. Á leiðinni var
stoppað á Borg á Mýrum þar
sem séra Hlynur Árnason tók á
móti gestunum.
Sterkar taug-
ar til Islands
í V-Noregi
ARNE Holm, ræðismaður íslands í
Bergen, var sannarlega ánægður
með daginn þegar Morgunblaðið
náði tali af honum í Reykholti á
laugardag. „Þetta hefur verið al-
veg stórkostlegur dagur og at-
höfnin í kirkjunni mjög vel heppn-
uð, “ sagði Arne sem við athöfnina
færði mennta-
málaráðherra
bók með nöfn-
um allra norsku
styrktaraðila
Snorrastofu.
Alls söfnuðust
um 2,6 milljónir
norskra króna í
V-Noregi. Hvernig kom þessi söfn-
un til? „Það er nú þannig að það
eru mjög sterkar taugar til Islands
í V-Noregi og þegar þúsund ára
afmæli kristnitökunnar á íslandi
var í vændum vildum við styrkja
eitthvert verkefni. Þá lá Snorra-
stofa beint við vegna sögulegra
tengsla. Markmiðið var sett á að
safna einni norskri krónu á hvern
íbúa í fylkjunum fimm í V-Noregi
og tókst það með hjálp allra sveit-
arfélaganna í þeim sem eru alls 75
að tölu. Þannig að viðbrögðin voru
mjög góð,“ sagði Arne.
Hann bætti við að Snorrastofa
væri fyrirtaks tilefni til samstarfs
meðal Norðurlandaþjóðanna í
rannsóknum. „
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Ole Didrik Lærum og Reidun Horvei Lærum í Heims-
kringlu í Reykholti.
Arne Holm