Morgunblaðið - 01.08.2000, Blaðsíða 32

I
i
1 32 ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000
LISTIR
t
MORGUNBLAÐIÐ
TÓNLISTARHÁTÍÐ í Reykholti
var haldin um helgina í fjórða sinn.
Á sama tíma var Snorrastofa vígð í
Reykholti og fjöldi gesta mikill,
bæði íslendingar og Norðmenn að
meðtöldum kóngi þeirra og drottn-
ingu. Það var því mikil hátíð á
þessu forna menningarsetri og
vissulega gleðjandi að hugsa til
þess að þessi staður hefur öðlast
endurnýjaða reisn sem aðsetur
fræða og lista. Óneitanlega varð
manni hugsað til orða Jónasar
Hallgrímssonar um búð Snorra
goða Þorgrímssonar á Þingvöllum:
„Nú er hún Snorrabúð stekkur"
(ísland) því búðir nafna hans
Sturlusonar eru allar að ganga í
endurnýjun lífdaga; meira að segja
er verið að moka ofan af híbýlum
hans frá 13. öld. Það var síst til að
draga úr hughrifunum og stemmn-
ingunni á Reykholtshátíð hversu
blítt veðrið lék Reykhyltinga. Það
var sannarlega nautn að setjast inn
á tónleika eftir langa heita daga, til
þess eins að koma út aftur og sjá
Borgarfjörðinn baðaðan bleikfjólu-
blárri birtu og Baulu tróna eins og
drottninu undir stórkostlegu litrófi
skýjanna í kvöldhúminu. Þetta
samspil menningar og náttúru var
sterk upplifun.
Kynngimögnuð sköpun
í leik kvennanna
Það er varla hægt að segja að
Vertavo strengjakvartettinn frá
Norgei sé ungur kvartett, þótt
konurnar sem skipa hann séu varla
mikið eldri en liðlega þrítugar.
Þær hafa æft saman í heil sextán
ár, og hafa frá upphafi skipað sér í
röð fremstu kvartetta í Evrópu og
þótt víðar væri leitað. Afrekaskrá
kvartettsins og löng og í hand-
raðanum eiga konurnar verðlaun
og viðurkenningar af öllum sortum.
Orðsporið gerði tilhlökkunina því
talsverða, að heyra Vertavo-kvart-
ettinn spila í Reykholti. Enginn
eymdarbragur var heldur á pró-
gramminu, Itölsk serenaða Hugo
Wolfs, Kvartett nr. 6 eftir Bartók
og Kvintett í C-dúr eftir Schubert,
þar sem Bryndís Halla Gylfadóttir
lék með Vertavo. Itölsk serenaða
Wolfs er ljóðrænn einþáttungur,
skyldur og saminn samtímis ljóða-
söngvum Wolfs við ljóð eftir
Eichendorff. Það var einsýnt af
leik Vertavo að þar eru miklir
listamenn á ferð. Leikur kvartetts-
ins í glaðlegri serenöðu Wolfs var
stórkostlegur og gæddur lífi og
þrótti. Á allt annan og dapurlegri
streng var slegið í Strengjakvart-
ett nr. 6 eftir Béla Bartók sem
saminn var um það leyti sem var
að bresta á með stríði í Evrópu.
Undirrituð átti þess kost nýverið
að heimsækja heimili Bartóks í Bú-
dapest. Þar var innbúi hans haldið
við eins og hann skildi við það,
persónulegir munir, blekpennar og
nótnapappír lá á borðum og andi
tónskáldsins var nærri. Sjötti
strengjakvartettinn var einmitt
síðasta verkið sem Bartók samdi í
þessu húsi áður en hann flúði
stríðsátök og hélt til New York-
borgar. Verkið er nánast harm-
þrungin kveðja til gömlu Evrópu,
og yfirskrift þess Mesto, eða
Hryggð. Fyrstu þrír þættir verks-
ins hefjast á þessu hryggðarstefi
sem leiðir okkur svo inn í þættina
Pesante, Marcia og Burletta, en
fjórði þátturinn er allur Mesto. Það
eru sterkar tilfinningar sem þetta
verk vekur. Depurðin er þeirra
sterkust. Fyrsti þátturinn er sem
þungur niður, hádramatískur og
kraftmikill. Marsinn, er sömuleiðis
þungstígur. Þótt Bartók haldi sig
að mestu innan veggja dúr og moll-
kerfisins í verkinu, er ómstríðan
þreytt til hins ítrasta í þessu
hljómræna þrammi. Búrlettan er
eins og paródía, - ýkt gleði með
„úmm-pa-úmm-pa“ undirtón sem
smám saman verður að hálfgerðum
tryllingi eða örvæntingu með sáry
um tvíundum sem skera í gleðina. I
lokin er ekkert eftir nema sorgin.
Mesto-þátturinn er lamandi þung-
ur og dapur og það er kenndir tón-
skáldsins og þar sem hann semur
síðustu í föðurlandi sínu eru naktar
og naprar. Það var gífurlegur
kraftur leystur úr læðingi í flutn-
ingi Vertavo kvartettsins á þessu
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Hanna Dóra Sturludöttir og Steinunn Birna Ragnarsdóttir á kvöldtónleikum Reykholtshátíðarinnar.
5 nr
■ ■ j
Reykholtshátíð haldin í fjórða skipti
Samspil menning-
ar og náttúru var
sterk upplifun
Tónlistarhátíð var haldin í Reykholti
um helgina í fjórða sinn. Bergþóra
Jónsdóttir fór á tónleikana og segir
tónlistarhátíðina hafa verið á háu listrænu
plani, og hafí hún ef til vill tekið forystu
í þeim efnum hér á landi.
magnaða verki. Hárfín skerpa,
djúp íhygli og kynngimögnuð sköp-
un einkenndi leik kvennanna og
maður var sem festur upp á þráð
og heltekinn af augnablikinu. Þvílík
spilamennska er sjaldheyrð.
Kvintett Schuberts var lokaverk-
ið á efnisskrá fyrstu tónleikanna,
og þar lék Bryndís Halla Gylfa-
dóttir á selló með Vertavo konun-
um. Þetta verk Schuberts er sann-
ur ljúflingur sem alltaf er gaman
að heyra. Lýrík og unaðslegar lag-
línur; fuglasöngur og dans; nost-
algía og sætur rómantískur tregi
einkenna verkið. Þættirnir eru
fjórir og hefðbundnir í uppsetn-
ingu. Flutningur þessa verks var
hreinn unaður. Fallegt dúó í fyrsta
þætti, þar sem sellóin fá að njóta
sín saman var feiknarvel leikið, og
annar þátturinn sem er að mestu
byggður á syngjandi stefi fyrstu
fiðlu yfir plokkuðum bassa selló-
anna og þýðum hljómum annarrar
fiðlu og víólu var einstaklega fall-
egur. Skertsóþátturinn er óvenju
tregablandinn af slíkum þætti að
vera, en í lokaþættinum brestur á
með fuglasöng og dansandi gleði,
og gæti þátturinn staðið einn sem
lítið divertimento eða gleðimúsík.
Þessir fyrstu tónleikar Reykholts-
hátíðar voru sannarlega ánægju-
legir og til marks um þá listrænu
reisn stjórnandi hátíðarinnar
Steinunn Birna Ragnarsdóttir hef-
ur skapað henni.
Sönglög með nýju
og fersku svipmóti
Laugardagskvöldið var íslenskt
kvöld, þar sem sönglögin okkar
voru í aðalhlutverki. Einsöngvari
var Hanna Dóra Sturludóttir, sem
skapað hefur sér gott orð sem
óperusöngkona úti í heimi. Stein-
unn Birna Ragnarsdóttir lék með
Hönnu Dóru á píanó, en Steinunn
Bima heyrist ekki oft spila með
söngvurum. íslensku lögin voru Þú
ert, eftir Þórarin Guðmundsson,
Lindin og Myndin þín eftir Eyþór
Stefánsson, Erla og Þú eina hjart-
ans yndið mitt eftir Sigvalda
Kaldalóns; tvö Vögguljóð eftir Sig-
urð Þórðarson, Gígjan og Drauma-
landið eftir Sigfús Einarsson og
svo tvö óþekkt lög sem komu á
óvart, Hanna eftir Guðbjart
Björgvinsson og Ég vaki eftir Hall-
dór Þórðarson. Bæði lögin voru út-
sett fyrir rödd og píanó af Árna
Harðarsyni en tónskáldin munu
vera sveitungar og skyldmenni
Hönnu Dóru úr Búðardal. Hanna
Dóra Sturludóttir hefur stórkost-
lega söngrödd; - algjöra drauma-
rödd. Það er fátítt að heyra svo
heilsteyptar og heilbrigðar raddir;
- jafnar og fallegar á öllum radd-
sviðum, með breitt litróf blæ-
brigða. Hanna Dóra hefur líka til
að bera mikla túlkunarhæfileika og
skilning á orðsins list. Steinunn
Birna er frábær píanóleikari. Að
heyra hana leika með söngvara er
alveg ný upplifun fyrir undirritaða,
og það má heita ótrúlegt að Stein-
unn Birna skuli ekki gera þetta
oftar en raunin er. Samspil þeirra
tveggja var afburðagott, - rétt eins
og þær hefðu æft saman árum
saman og Steinunn Birna hefur
fínt næmi fyrir söngnum og því
hvemig söngvar mótar línur og
hendingar. Islensku lögin í flutn-
ingi Hönnu Dóra og Steinunnar
Bimu voru feiknar skemmtileg.
Það sem þær gerðu öðru vísi en
margir aðrir, var að velja lögunum
tempó í röskara lagi; þær skám af
þeim alla tilgerð og væmni og
fluttu þau af einlægni og látleysi.
Fyrir bragðið fengu sum þeirra
nýtt og ferskt svipmót eins og Þú
eina hjartans yndið mitt, þar sem
flæðið í brotnum hljómum píanós-
ins var meira en gengur og gerist
og var eins og ólgandi aldan í haf-
inu sem aðskilur ljóðmælandann
frá ástinni sinni „í örmum villtra
stranda". Lítið listrænt „trix“ sem
breytir miklu. Söngur Hönnu Dóra
var dásamlegur og mikil nautn að
heyra í þessari glæsilegu söng-
konu. Hljómburður kirkjunnar er
einstaklega góður og hæfir vel
bæði kammermúsík en ekki síður
söng. Þrjú lög eftir Grieg voru frá-
bærlega sungin, best þó To brane
ojne, sem vart verður betur gert.
Lög Strauss, Du meines Herzens
Krönelein og Zueignung vora eins
og annað á þessum tónleikum, -
flutt af miklu listfengi.
Söngvar Mendelssohn
einn af stóru punktunum
Lokatónleikar Reykholtshátíðar
á sunnudag voru tónleikar „útsetn-
inganna". Þeir vora að hluta með
tónlist frá laugardagstónleikunum.
Einnig stóð til að flytja á þeim nýtt
verk Þorkels Sigurbjörnssonar
sem var frumflutt við vígslu
Snomastofu fyrr á laugardaginn og
var flutningur þess auglýstur í efn-
isskrá sunnudagsins, en því miður
var hætt við flutning verksins. Um-
fjöllun um verk Þorkels verður því
að bíða þess tíma er það verður
flutt í þriðja sinn. Þá voru fluttar
útsetningar á sönglögum eftir
Mendelssohn og loks tvær ópera-
aríur.
Nýmælið í flutningi íslensku lag-
anna á sunnudagstónleikunum var
tvær útsetningar eftir Árna Harð-
arson fyrir strengjakvartett, píanó
og söng á lögunum Þú ert, eftir
Þórarin Guðmundsson og Drauma-
landinu eftir Sigfús Einarsson.
Ekki er óalgengt að sönglög séu
útsett á nýjan hátt. Sá sem líklega
mest hefur iðkað þetta hér, er Atli
Heimir Sveinsson, sem hefur útsett
íslensk sönglög bæði fyrir lítinn sa-
lonkvintett og fyrir fiðlu og píanó.
Útsetningar Árna eru ólíkar inn-
byrðis. Þú ert, er í „salon“-stíl, létt
og glaðleg með svolitlu flúri og gef-
ur laginu vissulega annan svip.
Draumalandið er hins vegar ekki
alveg eins vel lukkað; fyrst og
fremst vegna þess hve útsetningin
er lík píanóhluta lagsins og því lítil
frávik í kvartettleiknum. Það er
lítið nýtt í útsetningunni og hefði
Draumalandið örugglega þolað
meiri tilþrif, úr því verið var að
eiga við það á annað borð. Að öðra
leyti var þetta smekkleg gert og
virkilega vel spilað og sungið af
Hönnu Dóru, kvartett og píanóleik-
ara. Ljóðaflokkur allra ljóðaflokka,
Vetrarferð Schuberts, hefur verið
útsettur fyrir söngvara og litla
hljómsveit, og því kemur ekki á
óvart að lög Mendelssohns fái svip-
aða meðferð. Tónskáldið virta Ai'i-
bert Reimann, sem var meðal
kennara Hönnu Dóru Sturludóttur
í Berlín, hefur útsett syrpu af
söngvum eftir Mendelssohn við ljóð
eftir Heine fyrir söng og strengja-
kvartett. Þessi listilega útfærsla
Reimanns kom vel út og var mjög
áhrifarík. Reimann mótar lögin inn
í ramma eigin tónsmíðar, og sam-
spil nýs tónmáls hans og gamals og
rómantísks tónsmáls Mendelssohns
verður mjög skemmtilegt. Rei-
mann leyfir sér einnig að skeyta
lögum inn í hvert annað; til dæmis
er laginu Neue Liebe (Ný ást), -
sem Jónas Hallgrímsson þýddi sem
Stóð ég úti í tunglsljósi - eða Álfa-
reiðinni skeytt inn á milli annars
og þriðja erindis lagsins Was will
die einsame Trane (Hvað vill hið
einmana tár?). Utkoman verður sú
að ljóðið um Álfareiðina kemur
eins og útskýring á tárinu ein-
mana; saga sem gerir okkur kleift
að skilja hvað olli ástarsorginni í
fyrra ljóðinu. Þetta er snjallt hjá
Reimann; gerir meira úr ljóðinu og
býður upp á skemmtilega mögu-
leika í útsetningunni sjálfri. Hanna
Dóra og strengjakvartettinn fluttu
þetta með afbrigðum vel og þetta
var sannarlega einn af stóru punkt-
um hátíðarinnar. I tónleikalok söng
Hanna Dóra tvær óperaaríur með
Steinunni Birnu: Donde lieta usei
úr La Boheme eftir Puccini og
Gimsteinaaríuna úr Faust eftir
Gounod. í fyrri aríunni sýndi
Hanna Dóra hæfni sína í að syngja
lýrík; - langa boga og línur, en í
þeirri seinni reyndi meir á spinto
söng; kraftmikinn og dýnamískan.
Það þarf ekki að orðlengja það að
þetta var stórkostlega gert, og þarf
engan sem heyrði að undra hve eft-
irsótt óperasöngkona Hanna Dóra
er orðin.
Dagskrá
Opnunartónleikar
föstudag kl. 21
Vertavo-strengjakvartett-
inn lék ftalska serenöðu eftir
Hugo Wolf, Strengjakvartett
nr. 6 eftir Béla Bartók og
Strengjakvintett í C-dúr eftir
Franz Schubert. Bryndís
Halla Gylfadóttir lék með í
síðastnefnda verkinu.
Kvöldtónleikar
laugardag kl. 21
Hanna Dóra Sturludóttir
og Steinunn Birna Ragnars-
dóttir fluttu íslensk sönglög,
þrjú lög eftir Grieg og tvö
eftir Richard Strauss.
Lokatónleikar
sunnudag kl. 16
Hanna Dóra Sturludóttir,
Steinunn Birna Ragnarsdótt-
ir og strengjakvartett skipað-
ur Gretu Guðnadóttur, Sigur-
laugu Eðvaldsdóttur,
Guðmundi Kristmundssyni og
Bryndísi Björgvinsdóttur
fluttu íslensk sönglög, þar af
fjögur í nýjum útsetningum
Árna Harðarsonar, lagafiokk
eftir Mendelssohn í útsetn-
ingu Ariberts Reimanns og
óperuaríur eftir Puccini og
Gounod.