Morgunblaðið - 01.08.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000 35
LISTIR
Les allar tegundir greiöslukorta
sem notuö eru á íslandi.
Er meö lesara fyrir
snjallkort og segulrandarkort.
Hraövirkur hljóölátur prentari.
„Þjóðlögin okkar
eru olnbogabörn...“
Síðastur fyrirlesara föstudagsins
var dr. Bjarki Sveinbjömsson sem
fjallaði um þjóðlagaáhrif í verkum
tónskálda á 20. öld. Sagði Bjarki enn
langt í að þjóðlögin væru sjálfsagður
hluti af menningarlífi okkar í dag. En
stofnun Þjóðlagafélags og Þjóðlaga-
hátíðar væru með alvarlegustu til-
raunum frá útkomu Þjóðlagasafns
Bjama Þorsteinssonar fyrir 90 árum
til að vekja athygli á þjóðlaginu og
virkja það til lífsins að nýju með al-
menningi.
Bjarki vék næst að skilgreiningu
þjóðlagahugtaksins eins og kemur
fram í mergjuðum
texta Hallgríms Helgasonar í Tón-
menntir A-Ö („sem að vísu þyrfti að
þýða á íslenzku að hluta til“), þar sem
nefndar em greinar eins og „seiðljóð,
galdrasöngur [...] athafnasöngur, há-
tíðasöngur; vikivaki og rímnadans;
kvæðatónn, forsöngur, stefjasöngur,
sverðdans, álfadans [...] mylnusöng-
ur, smiðjusöngur, vefai'aljóð, spuna-
ljóð, mjaltasöngur og sláttuvísur;
bamagælur, kvöldsöngvar, náttúm-
ljóð, álfasöngur, trölladans, útilegu-
mannasöngur, ljúflingslag, drauga-
dans og útburðarstef'. Væri
greinilega af nógu að taka.
Er komið var að spurningunni um
hvenær íslenzk tónskáld færa fyrir
alvöra að láta innblásast af hinu þjóð-
lega, nefndi Bjarki fyrstan tO Svein-
bjöm Sveinbjömsson og lék upptöku
af Idyll frá 1925 í flutningi tónskálds-
ins og síðar Vikivaka. Eftir Carl
Nielsen var leikið brot úr En fanta-
sirejse til Færoerne þar sem Góða
veizlu gjöra skal birtist úr þoku-
hjúpnum og síðan Bára blá í radd-
setningu Sigfúsar Einarssonai' frá
1905. Sigfús hefði í formála að Al-
þýðusönglögum (1912) sagt: „Þjóð-
lögin era okkar olnbogaböm. Við höf-
um engan sóma sýnt þeim og enga
ræktarsemi. Við höfum borið þau út -
allflest. Þá óhæfu verður að bæta fyr-
ir [...]“.
Meðal fjölmargra annarra dæma
dr. Bjarka mætti nefna notkun Páls
Isólfssonar á upphafsstefi Þorláks-
tíða sem hann sótti úr Þjóðlagasafni
Bjarna í Chaconnu sína fyrir nor-
ræna kirkjutónlistarmótið í Kaup-
mannahöfn 1939. Þar væri þó ekki að
finna lítið þekkt lag við Sofðu unga
ástin mín sem Jón Leifs hefði útsett,
en tekizt hefði að grafa upp fyrir-
mynd Jóns á vaxhólki sem hann
hljóðritaði á vegum þjóðháttadeildar
Berlínarháskóla í lok fyrsta aldai'-
þriðjungs. Væri þó eftir að rannsaka
nánar áhrif slíkra hljóðritana á tón-
sköpun Jóns.
Einnig var getið fimmtán þjóð-
lagaútsetninga Karls O. Runólfsson-
ar fyrir fiðlu og píanó sem m.a. eru
sérstæðar vegna tryggðar Karls við
ekki aðeins laglínu heldur líka rytma.
Þá nefndi Bjarki Systur í Garðshomi
(1944) og Adagio (1966) eftir Jón
jojkaranna, Kvæðamannafélagsins
Iðunnar, Fiðrildanna, Þjóðdansafé-
lags Reykjavíkur og færeysku
dansai'anna auk þess sem efni var
flutt af námskeiðum þjóðlagahátíðar.
Síðustu fyrirlestramir fóra fram í
safnaðarheimili Siglufjarðai'kirkju
sunnudagsmorguninn 23. júlí og fjöll-
uðu um munnlega geymd (Gísli Sig-
urðsson) og gömul íslenzk sálmalög
(Smári Ólason). Síðan var haldin
þjóðlagamessa í Siglufjarðarkirkju
kl. 11 (prestur sr. Bragi J. Ingibergs-
son) og að henni lokinni var hátíðinni
slitið.
Af þessari sem af undanfornum
tveim greinum ætti að sjást, að hér
var allmyndarlega af stað farið - með
sextán fyrirlestram, sjö námskeiðum
og um níu tónleikum auk annarra
uppákoma á fimm dögum. Það sem
undirritaður náði að sjá og heyra
heppnaðist yfirleitt framar vonum.
Skipulag var furðugott miðað við
framraun og tímaáætlun stóðst í
meginatriðum þrátt fyrir risavaxna
dagskrá. Ef eitthvað var saknaði
maður kannski helzt fleiri upplýsinga
í prentaðri dagskrá um tónverk og
sérstaklega flytjendur, því munnleg-
ar kynningar, þótt vissulega örvi
sambandið við áheyrendur, skila sér
alltaf misvel. En að öllu samanlögðu
er full ástæða til að óska framkvöðl-
um og þátttakendum Þjóðlagahátíð-
arinnar á Siglufirði til hamingju með
glæsilegt mót sem vonandi á eftir að
auðga tónlistarlífið um ókomin ár.
Þjóðdansafélagið Fiðrildin frá Egilsstöðum sýndi glímu og forna leiki á þjóðlagahátfðinni, en það var Félag um
þjóðlagasetur sr. Bjarna Þorsteinssonar á Siglufirði, sem gekkst fyrir hátíðinni í samvinnu við Þjóðlagafélagið f
Reykjavík með tilstyrk Reykjavfkur, Siglufjarðarbæjar og menntamálaráðuneyt isins.
Það sem eftir var
Að þessum fyrirlestram loknum
lauk undirritaður dvöl sinni á Þjóð-
lagahátíðinni á Siglufirði, enda um-
fjöllunarefni þegar ærin, jafnvel þótt
heilir tveir dagar væra enn eftir,
troðfullir af dagskrárefni. Þar skal
telja tónleika Storma á Ráðhústorg-
inu kl. 17, flutning Mörtu G. Hall-
dórsdóttur og Arnar Magnússonar á
þjóðlaga- og rímnalagaútsetningum
kl. 20 í Siglufjarðarkirkju, samískt
jojk Oles Larsens Gainos og Elenar
Ingu Eira Söra kl. 21:30 í Sfldar-
Nordal, notkun hans á Liljulaginu í
Sellókonsertnum og Choralis og
Vatnsdælingastemmu í Tvísöng
(1979). Einnig nefndi hann tónskáld
eins og Jóranni Viðar, Jón Ásgeirs-
son, Þorkel Sigurbjömsson, Bára
Grímsdóttur og raunar fleiri. Meðal
nýjustu dæma um útsetningar á ís-
lenzkum þjóðlögum væra svo fjögur
lög Snorra Sigfúsar Birgissonar úr
handritum í Landsbókasafni fyrir
sópran og selló. Um tónverk Bjarna
Þorsteinssonar, hins mikla þjóðlaga-
safnara, væri stundum haldið fram,
að áhrifa frá þjóðlögum gætti þar
furðulítils en þó gat Bjarki leikið
dæmi um undantekningu frá því úr
Alþingishátíðarkantötu prestsins frá
1930.
í lok þessa viðamikla fyrirlesturs
sýndi Bjarki Sveinbjömsson áheyr-
endum á tölvuvörpu vefsíðu sína á
Netinu, þar sem nú er verið að
byggja upp athyglisverðan gagna-
grann um íslenzk músíkhandrit
Landsbókasafnsins fram að 1800 á
slóðinni www.vefsyn.is/ismus.
Grannurinn mun kringum miðjan
ágúst nk. flytjast yfir á www.ismus,-
bok.hi.is.
minjasafninu og tónleika djasstríós-
ins Flísar kl. 23 í Nýja Bíó sama
kvöld.
Fyrirlestrar laugardagmorguns
vora um bamagælur og þulur (Rósa
Þorsteinsdóttir), færeyska þjóðd-
ansa (Trygvi Samuelsen) og dans á
Islandi á fyrri öldum (Sigríður Val-
geirsdóttir). Á Drafnarplani kl. 13:30
var sýning á glímu og fornum leikum
í meðförum Þjóðdansafélagsins Fiðr-
ildanna frá Egilsstöðum, Norðurs-
treymoyar Dansifélags frá Færeyj-
um, Þjóðdansafélags Reykjavíkm' og
Línudansflokks frá Skagaströnd. Á
Sfldarminjasafninu var sýnd sfldar-
söltun og harmóníkuleikur kl. 15 og
kórsöngvarar og trúbadúrar komu
fram kl. 16 auk þess sem götuleikhús-
ið Morrinn var á stjái um bæinn allan
daginn. Laugardeginum lauk með
hátíðardagskrá í íþróttahúsinu með
þáttöku Davids Serkoaks, samísku
/vmbl.is

LLTAf= Œ/TTH\SA/E> /V
SLIM-LINE
dömubuxur frá
gardeur
öðunto
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680
Iðnbúð 1,210 Garðabæ
sími 565 8060
Léttur og meðfærilegur
GSM posi
mcð innbyggðuni pmiturn
Útivistarföt - Bakpokar - íþrótta- og útivistarskór - Bolir - Skyrtur - Stuttbuxur - Buxur - Peysur - Rennilásabuxur o.m.fl.
HREYSTI Skeifunni 19
ÆFINGAR - ÚTIVIST - BÓMULL ->• JOÖ I / I /