Morgunblaðið - 01.08.2000, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000 53-
tryggja að kosningar í nýjum ríkjum
Evrópu fari fram með lýðræðisleg-
um hætti. Leifar af alræði kommún-
ismans leynast víða.
ÖSE hefur stofnað skrifstofu sér-
staks fulltrúa í Haag sem vinnur að
því að tryggja réttindi þjóðernis-
minnihluta. Það starf er að lang-
mestu leyti unnið í kyrrþey, enda oft
um mjög viðkvæm mál að ræða. Sér-
staklega hefur hlutverk fulltrúans
verið mikilvægt í Eystrasaltsríkjun-
um, á Krím, í Makedóníu og í málefn-
um gleymda þjóðernisminnihlutans,
sígauna.
Einnig er starfandi skrifstofa sér-
staks fulltrúa á sviði frjálsrar fjöl-
miðlunar, en í þeim efnum er víða
pottur brotinn. Atlögur að fjölmiðl-
um og tjáningarfrelsi almennt eru
því miður enn daglegt brauð víða í
hinum nýfrjálsu ríkjum.
Öryggismál innan ÖSE
Á sérstökum vettvangi innan ÖSE
er fjallað um öryggismál álfunnar og
þá sérstaklega það sem kallað er
traustvekjandi aðgerðir á hernaðar-
sviðinu. Þær miða að því að aðildar-
ríkin veiti hvert öðru upplýsingar um
heri sína og beitingu þeirra þannig
að ekki skapist misskilningur eða
hætta því tengd.
Starfsemin á sviði afvopnunar-
mála hefur ávallt verið í lykilhlut-
verki í ÖSE. Samningurinn um hefð-
bundinn vígbúnað í Evrópu (CFE)
tengist ÖSE, en hann var gerður
1990. Samningurinn hefm' m.a. leitt
til þess að rúmlega 60.000 vopnum
hefur verið eytt í Evrópu. Á fundi
leiðtoga ÖSE í Istanbúl í nóvember
var samningurinn aðlagaður að
breytingunum í álfunni og hann
styrktur.
Samstarf við alþjóðleg samtök
ÖSE er sérstök stofnun að því leyti
að allar skuldbindingar hennar eru
pólitískar en ekki lagalegar. Niður-
stöður þurfa að vera einróma, þ.e.
hvert þátttökuríki hefur í raun neit-
unarvald, nema þegar mál varða til-
tekið aðildarríki.
ÖSE hefur ekki aðgang að herafla.
Þetta hefur leitt til þess að samstarf
við aðrar alþjóðastofnanir hefur
margfaldast á undanförnum árum.
Skýrasta dæmið um þetta er endur-
reisnarstarfið í Kosovo.
Aimennt er samstarfið við Evi'-
ópuráðið öflugast og hefur það aukist
mjög undanfarið, m.a. í formennsku-
tíð Islands í Evrópuráðinu í fyrra.
Þar fer saman framkvæmd lagalegra
skuldbindinga aðildam'kja Evrópu-
ráðsins og starfsemi ÖSE á vett-
vangi, en í því tilliti hefur ÖSE yfir-
burðastöðu. Einnig hefur samstarf
við Sameinuðu þjóðirnar aukist, sér-
staklega varðandi Kosovo, þar sem
ÖSE gegnir lykilhlutverki í að reyna
að skapa eðlilegt samfélag á ný.
SKIPflPLOTUR - INNRETTINGAR
jÉa PLÖTUR í LESTAR
31 . SERVANT PLÖTUR
8 I I I I SALERNISHÓLF
^LiJ BAÐÞILJUR
ELDSHÚSB0R0PLÖTUR
Á LAGER-N0RSK
HÁGÆÐAVARA
ÞÞ
&co
Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
ÍRMÚLA 29 S: 553 8640 & 568 6100
Góðm- skilningur ríkir milli ÖSE
og Atlantshafsbandalagsins og hefur
NATO heitið að leggja ÖSE til her-
styrk ef þurfa þykir og eðlilegt er tal-
ið íþágu friðar.
Á leiðtogafundinum í Istanbúl var
ákveðið að skapa vettvang fyrir ör-
yggissamstarfið þar sem allar stofn-
anir sem láta öryggismál í víðum
skilningi til sín taka geta ráðið ráðum
sínum.
Engin Evrópusamtök hafa veitt
frjálsum félagasamtökum á sviði
mannréttinda aðgang að starfsemi
sinni í þeim mæli sem ÖSE gerir.
Sérstakir fundir helgaðir mannrétt-
indum eru jafnan opnir slíkum fé-
lagasamtökum og hafa fulltrúar
þeirra þar fullt málfrelsi og tillögu-
rétt.
ísland og ÖSE
ísland hefur lagt aukna áherslu á
málefni ÖSE með því að skipa fasta-
fulltrúa við stofnunina. Þá hafa ís-
lendingar verið sendir til starfa í
sendinefndum ÖSE og eru þeir nú
tveh- við störf í sendinefnd ÖSE í
Kosovo. Við viljum styðja þá viðleitni
að skapa samfélög þar sem mann-
réttindi og lýðræði eru virt. Við vilj-
um auðvitað að Evrópubúar allir
njóti þeirra réttinda sem við höfum
búið við svo lengi, frið, mannréttindi
og lýðræði. Aðgerðir til að sætta
stríðandi öfl og koma í veg fyrir átök
eru lykilatriði í að skapa samfélag
þar sem allir fá að njóta sín.
Við erum oft fljót að gleyma, sér-
staklega þó þegar umrót alþjóðamála
hefur verið með þeim hætti sem raun
ber vitni síðasta ái'atug.
ÖSE eru einu samtökin í Evrópu
sem taka til allra Evrópuríkja, þó að-
ild Júgóslavíu hafi um sex ára skeið
verið afturkölluð tímabundið. Þau
eru jafnframt eini samevrópski vett-
vangurinn þar sem fjallað er um ör-
yggi fólks í ýmsum myndum. Þetta
starf er sjaldnast þess eðlis að það
kalli á athygli fjölmiðla.
íslendingar háðu sjálfstæðisbar-
áttu sína með rök og réttlæti að leið-
arijósi. Þannig starfar ÖSE. Pólitísk-
ar skuldbindingar á pappír, sem
aðildarríkin hafa sjálf samþykkt, eru
helsta vopn stofnunarinnar sem og
opin umfjöllun og gagnrýni. Sú hugs-
un, sem allt starf ÓSE byggist á, full-
komið öryggi, lýðræði og full mann-
réttindi, var ein aðalorsökin fyrir
hruni kommúnismans og sameiningu
Þýskalands. Það liggur hins vegar 1
pólitísku eðli stofnunarinnar að það
er á ábyrgð aðildarríkjanna sjálfra
að skapa þær aðstæður sem tryggja
að hugsjónirnar um frelsi, lýðræði og
full mannréttindi nái fram að ganga.
Til þess hefur þessi 25 ára gamla
stofnun nú alla burði.
Höfundur er utanríkisráðherra.
www.mbl.is
Ferskir vindar leika um heimilið
ÚTSALAN ER HAFIN
stendur til 13. águst
habitat Heima er best.
KRINGLUNNI