Morgunblaðið - 12.08.2000, Blaðsíða 35

34 LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MIKIL OG GÓD TENGSL
s
SLENSK arfleifð stendur traust-
um fótum í Islendingabyggðum
vestur í Kanada, eins og glöggt
hefur komið fram hér á síðum Morg-
unblaðsins undanfarna daga.
Tengsl íslendinga við Vestur-ís-
lendinga í Kanada og Bandaríkjunum
eru nú bæði mikil og góð og er það
fagnaðarefni. Rætur þeirra og okkar
eru hinar sömu, menningararfleifðin
hin sama og uppruninn hinn sami.
Hvergi nokkurs staðar utan ís-
lands búa jafnmargir brottfluttir Is-
lendingar og afkomendur þeirra og í
Kanada og Bandaríkjunum. Því er
það sérstakt ánægjuefni að áhugi á
auknum samskiptum, samvinnu og
tengslum á milli Vestur-íslendinga
og Islendinga hefur aukist svo mjög
eins og glöggt hefur komið í ljós á
undanförnum árum.
Þennan aukna og gagnkvæma
áhuga hefur mátt merkja m.a. af
auknum fjölda Vestur-íslendinga
sem sækja gamla landið heim ár
hvert, bæði frá Kanada og Bandaríkj-
unum og með stórauknum straumi ís-
lenskra ferðamanna á slóðir Vestur-
Islendinga að undanförnu.
Sömuleiðis hafa margir hér á landi
lagt hönd á plóginn í þeim tilgangi að
efla samskipti, tengsl og skilning á
milli þjóðarinnar og íslenskra þjóðar-
brota í Vesturheimi.
Þar hefur uppbygging Vesturfara-
setursins á Hofsósi gegnt stóru hlut-
verki. Sú uppbygging þykir í alla
staði hsfa tekist frábssrlega vel og er
talin mikilvægt framlag í því skyni að
laða hingað til lands fólk vestan hafs,
sem er af íslensku bergi brotið.
Með samningi sem sjálfseignar-
stofnunin jVesturfarasetrið gerði við
ríkissjóð Islands um stuðning ríkis-
ins við uppbyggingu setursins, tók
Vesturfarasetrið formlega að sér að
vera þjónustumiðstöð fyrir fólk af ís-
lenskum ættum í Vesturheimi og
vinna að vináttutengslum milli þjóð-
anna.
Lengi vel var það svo, að takmark-
aður áhugi virtist vera fyrir hendi á
samskiptum héðan við þá sem flust
höfðu vestur um haf og afkomendur
þeirra. Sömuleiðis virtist ekki ýkja
mikill áhugi vestan hafs, á því að
rækta sambandið við ræturnar og
upprunann hér á landi.
Nú er öldin önnur og er það vel.
Okkur ber að hlú að þessurn tengslum
og fagna því að brottfluttir Islending-
ar í Vesturheimi og afkomendur
þeirra vilja viðhalda sambandi við
uppruna sinn og rætur og rækta
tengslin við ísland. Við leggjum okk-
ar af mörkum, með því að taka vel á
móti þeim sem hingað koma, með því
að efla til framtíðar starfsemi Vestur-
faraseturins, og með því að auka
menningar- og viðskiptatengsl við
Vestur-Islendinga.
í kjölfar aukinna samskipta á milli
okkar og Vestur-íslendinga má búast
við auknum áhuga á fréttum þaðan
hér á íslandi, sem íslenzkir fjölmiðlar
þurfa að huga að.
UPPBYGGING GAMALLA SÖGUSTAÐA
VIÐ íslendingar höfum lengst af
verið fremur fátækir af sögu-
legum minjum, þegar frá eru taldar
skinnbækurnar góðu. Elztu húsin til
sveita eru bærinn á Keldum á Rang-
árvöllum, burstabær af sígildri
gerð. íslenzk hús hafa illa þolað um-
hleypingar íslenzkrar veðráttu og
þau hafa grotnað niður og týnzt í
aldanna rás.
í raun hafa menn þurft að hleypa
heimdraganum til þess að sjá hvern-
ig höfuðból voru byggð að fornu. í
færeysku loftslagi hafa hús og
mannvistarleifar varðveizt mun bet-
ur og sem dæmi má nefna að það er
hreint ævintýr fyrir íslending að
koma í Kirkjubæ í Færeyjum og sjá
hvernig kóngsbóndinn þar býr i 800
til 900 ára gömlu húsi, Stokkastof-
unni í Kirkjubæ. Þá rennur auðvitað
upp ljós fyrir mönnum, að svipuð
hús hafi verið á stórbýlum á íslandi
að fornu, hátimbruð og virðuleg hús
eins og í Kirkjubæ.
En þegar fátt er um fornar bygg-
ingar er sjálfsagt að endurgera hús
eftir fornum heimildum. Slíkt höfum
við gert jafnframt því að merkis-
staðir hafa verið endurreistir eftir
að hafa verið forsmáðir um langan
tíma. Þar má t.d. minna á Skálholt
og uppbyggingu staðarins á sjöunda
áratug þessarar aldar. Nú í kringum
aldamótin og í minningu þess að eitt
þúsund ár eru liðin frá landafundum
og kristnitöku hefur verið gert gríð-
arlegt átak í að endurvekja gamla
byggingarhefð. Bærinn á Eiríks-
stöðum er gott dæmi um þetta, þar
sem Eiríkur rauði bjó og talið er að
Leifur heppni Eiríksson sé fæddur.
Þar hefur risið bær, sem byggður er
á hugmyndum um landnámsbæ, og
verður hann vígður um helgina. Þá
hefur Reykholt í Borgarfirði, höfuð-
ból Snorra Sturlusonar, einnig feng-
ið mjög virðulega endurreisn og er
gaman að koma þangað og skoða
bæði forminjar og hina nýju mynd-
arlegu Snorrastofu, sem þar hefur
risið. Þá má nefna Þorgeirskirkju á
Ljósavatni sem vígð var fyrir
skömmu og við hæfi að þar hefur ris-
ið myndarleg kirkjubygging. Hún
ber auðvitað nafn Ljósvetningagoð-
ans, sem sagði að ekki skyldi slíta í
sundur friðinn heldur hafa hér ein
trúarbrögð. Enn fremur má í þessu
sambandi minna á uppbygginguna á
Hrafnseyri við Arnarfjörð í minn-
ingu Jóns Sigurðssonar forseta.
Þannig má lengi telja. Stafakirkjan í
Vestmannaeyjum, reist þar sem
fyrsta kirkjan á Islandi reis fyrir
þúsund árum, er vegleg gjöf Norð-
manna og sýnir að þeir bera sér-
stakan hug til íslendinga. Þá hefur
og risið kapella við sögualdarbæinn í
Þjórsárdal.
Allt þetta mikla átak sem gert
hefur verið að undanförnu er til
mikillar fyrirmyndar. Það eykur
áhuga fólks á sögu okkar og menn-
ingu, eykur virðingu sögustaða og
gæðir þá nýju lífi. Þetta átak bæði
eykur umferð íslendinga og er-
lendra ferðamanna um landið.

Salan á Hótel Valhöll á Þingvöllum
Ljósmynd/Haukur Snorrason
Breskur auðmaður biísettur í Mónakd hefur gert tilboð í Hótel Valhöll.
Deilt um eignarhald og
100 ára lóðarréttindi
RÉTTINDI eigenda
Hótels Valhallar á
Þingvöllum gagnvart
eigendum lóðarinnar
hafa frá upphafi verið
óljós. I nefndaráliti Þingvallanefnd-
ar frá árinu 1925 segir að ekki sé
hægt að framselja leiguréttindi yfir
lóðinni sem Hótel Valhöll stóð á þá
án samþykkis ábúandans á Þing-
völlum, það er að segja Þingvalla-
prests, og landsstjómarinnar.
Bjöm Bjarnason menntamála-
ráðherra segir að Ijóst sé, og viður-
kennt af eigendum Valhallar, að
I HVlðOJUUUl XlÓXl bC/lvjLv/ þuvv . Uw
byggja viðbætur við hótelið árið
1963, og eigi því hluta bygginganna.
Hann segist þó ekki fyrir fram vera
mótfallinn sölunni, en hafa þurfi
samráð við Þingvallanefnd og ríkið,
°g fylgja öllum reglum.
Hann er þó þeirrar skoðunar,
eins og bæði Þingvallanefnd og
meirihluti alþingismanna, að best
væri að hótelið væri í eigu ríkisins.
Stjómvöld hafa raunar yfirleitt
verið þessarar skoðunar allt írá
þriðja áratugnum, en eigendur hót-
elsins hafa hingað til hafnað því að
selja það. Árið 1949 vildu þó þáver-
andi eigendur losna við hótelið og
buðu ríkinu forkaupsrétt. Þeir
sögðust mundu stilla verðinu mjög í
hóf. Steingrímur Steinþórsson for-
sætisráðherra þakkaði eigendunum
tilboðið, en sagði að ríkið hefði ekki
í hyggju að kaupa Hótel Valhöll.
Fyrir nokkmm ámm síðan bauðst
ríkið til að kaupa hótelið, en ekki
tókst þá samkomulag um verð.
Ársleiga lóðarinnar 15 krónur
Árið 1897 samþykkti Alþingi að
framkvæði Benedikts Sveinssonar
alþingismanns að veita _______
2.500 króna styrk til
byggingar funda- og
gistingahúss á Þingvöll-
um, gegn því að jafnstór
upphæð kæmi annars
staðar frá. Hópur
manna, þar á meðal
Tryggvi Gunnarsson,
bankastjóri Lands-
bankans, tók sig saman um að
leggja fram mótframlagið. Sumarið
1898 var hótelið reist, við svonefnda
Kastala á Þingvöllum. Sigfús Ey-
mundsson bóksali teiknaði húsið og
stýrði verkinu. Tvisvar var byggt
við hótelið á þessum stað og einnig
vom reist tvö minni hús til viðbótar
í grenndinni tengd því.
Jón Ragnarsson, aðaleigandi Hótel Valhallar, segist hafa skrífað
undir bindandi samning um sölu á hótelinu til kaupanda í
Mónakó fyrir nærri hálfan milljarð króna. Björn Bjarnason
menntamálaráðherra segir að ríkið eigi hluta hótelbygginganna
og því þurfí samþykki þess fyrir sölunni. í áliti Þingvallanefndar
frá árinu 1925 kemur einnig fram að leita þurfí samþykkis Þing-
vallaprests og stjórnvalda áður en leiguréttindin eru framseld.
Helgi Þorsteinsson kannaði sögu hótelsins og komst meðal
annars að því að rikissjóði var eitt sinn bööið hðtelið til
fyrir hóflegt verð, en hafnaði því þá.
!/-nnrvci
í\dupu
Réttindi eig-
enda Valhallar
gagnvart lóðar-
eigendum ver-
ið óljós frá
upphafi
Árið 1899 gerði hópurinn sem að
byggingunni stóð samning við Jón
Thorsteinsson prest á Þingvöllum
um leigu á hótellóðinni. Þar var til-
tekið að greiða skyldi 15 króna
leigu árlega fyrir lóðina. Samning-
urinn var staðfestur af stjórnvöld-
um.
Árið 1918 komst hótelið í eigu
Jóns Guðmundssonar, bónda í
Heiðarbæ, og var framsal leigurétt-
indanna staðfest af Þingvallaprest-
inum og stjómvöldum. Jón greiddi
eins og fyrri eigendur hússins 15
krónur í ársleigu.
Um svipað leyti var svonefnd
Þingvallanefnd stofnuð og átti
Stúdentafélagið fmmkvæði að því.
í fyrstu vora fulltrúar í nefndinni
kosnir af nokkmm félagasamtök-
um í bænum. Þau beittu sér meðal
annars fyrir því að Guðmundur Da-
víðsson kennari væri ráðinn til að
________ verða „umsjónarmaður“
á Þingvöllum á sumrin.
Töluvert var þá um að
ferðamenn, sérstaklega
frá Reykjavík, kæmu í
dagsferðir á staðinn og
þóttu þeir ganga illa um,
auk þess var „drykkju-
skapur og slark með af-
brigðum."
Guðmundur tók hart á þessum
málum á næstu ámm og lenti meðal
annars í mikilli rekistefnu vegna
þess að hann gerði upptækar þrjár
vínflöskur sem reykvískur kaup-
maður hafði haft með sér í drykkju-
ferð til Þingvalla. Guðmundur
kvartaði ekki síst yfir umgengninni
í tengslum við Hótel Valhöll.
Strax í upphafi þriðja áratugar-
ins var byrjað að ræða um að færa
hótelið, enda þótti það ekki augna-
yndi þar sem það stóð og auk þess
„mjög illa byggt“, „óvandað í alla
staði“ og „svefnherbergin flest
óboðleg til gistingar þeim sem góð-
um húsum era vanir“, að áliti Þing-
vallanefndar árið 1925. Matthías
Þórðarson þjóðminjavörður mælti
meðal annars með þvi árið 1920 að
Hótel Valhöll yrði fjarlægt en ann-
að veglegra gistihús reist annars
staðar við Þingvelli.
Ekkert varð þó úr áformum um
flutning fyrr en árið 1929 og þá í
tengslum við heildarendurskipu-
lagningu svæðisins vegna Alþingis-
hátíðarinnar 1930. Ríkissjóður
kostaði flutninginn, jafnstór lóð var
fengin undir húsið og áður og svo
virðist sem öll leiguréttindi hafi
verið óbreytt.
Hótelið fært en
Ieiguréttindin fýlgdu
í nefndaráliti Þingvallanefndar
frá árinu 1925 er meðal annars fjall-
að um Valhöll. Þar segir að eigandi
hótelsins hafi leiguréttindi yfir lóð-
inni svo lengi sem hann standi í
skilum með ársleiguna, sem enn var
óbreytt, 15 krónur. Bent er á að
framsal leiguréttindanna frá hinu
uppmnalega félagi, sem byggði
húsið 1898, til Jóns Guðmundsson-
ar, hafi verið staðfest bæði af
stjórnarráðinu og Þingvallapresti.
Hins vegar er bent á að „þar með
virðist engin kvöð lögð á fyrir eptir-
komandi presta og síst um aldur og
ævi, lengur en Jón Guðmundsson
lifir og er leigjandi lóðarinnar eða
sá, er hann hefir framselt leigu-
rjettindi sín, heldur muni þurfa
jafan, ef lóðarrjettindin skulu fram-
seld, að leita bæði samþykkis
ábúandans á Þingvöllum og land-
stjómarinnar."
Jón Guðmundsson hafði ýmsar
hugmyndir um endurbætur á hótel-
inu. Hann var ekki andvígur því að
hótelið yrði flutt, en óskaði eftir því
að ríkið tæki þátt í því að byggja
annað og stærra hótel annars stað-
ar. Hann sagðist þó ekki vilja gera
þetta í eiginhagsmunaskyni. í bréfi
til Þingvallanefndar árið 1926 sagð-
ist hann helst ekki vilja selja eignir
sínar á staðnum, heldur „lifa til að
fullkomna þær.“ Hann sagðist hafa
gert erfðaskrá og ánafnað þær rík-
inu eftir sinn dag.
Af einhverjum ástæðum varð þó
ekki úr þeirri fyrirætlan hans því
árið 1944 seldi Jón hót- _________
elið ásamt lóðarréttind-
unum til hlutafélagsins
Valhallar. Sama félag
bauðst til þess fimm ár-
um síðar að selja ríkinu
hótelið, en fékk afsvar.
Deilt um _____
snyrtiaðstöðu
Árið 1963 komst hótelið í eigu
Jóns Ragnarssonar og föður hans
og á Jón nú 65% hlutafjár en þrjú
systkini hans afganginn. Sama ár
var reist snyrtiaðstaða við hótelið
og tók ríkið þátt í kostnaði við
bygginguna. í skjölum Þingvalla-
nefndar á Þjóðskjalasafni kemur
raunar fram að ríkið hafði þá um
Fyrirtækið
Verino Invest-
ments milli-
liður fyrir Bret-
ann Howard
Kriiger
langt skeið borgað Hótel Valhöll
fyrir að veita gestum þjóðgarðsins
ýmsa ókeypis þjónustu, meðal ann-
ars snyrtiaðstöðu.
Jón segir að hlutur ríkisins í
framkvæmdunum sem fram fóm
1963 hafi verið óveralegur og litið
hafi verið á það sem framlag til
þessarar þjónustu. Hann segist því
líta svo á að hann og fjölskylda hans
eigi snyrtiaðstöðuna eins og aðra
hluta hótelsins, en ef í Ijós komi að
ríkið eigi þar hlut, geti það átt hann
áfram þó að hótehð sjálft skipti um
eigendur.
Bjöm Bjamason menntamála-
ráðherra segir að ríkissjóður eigi
bæði landiö seiii hóíelið sténduf á
og einnig hluta af byggingunum.
„Við emm ekki að setja neinum
stólinn fyrir dymar með neinum
hætti, við viljum bara að þetta sé
gert þannig að það samrýmist þeim
reglum og þeim metnaði sem á að
gilda á Þingvöllum. Þingvallanefnd
á sérstaklega að sjá til þess að þetta
sé allt með þeim hætti að virðingu
staðarins sé gætt að fullu og ekkert
sé gert sem særi tilfmningar
íslendinga til þessa staðar, það
hefur nefndin alltaf haft að leiðar-
ljósi.“
Bjöm bendir sérstaklega á að ef
útlendingur hyggist kaupa hótelið
þurfi að fara að reglum um fjárfest-
ingar útlendinga á íslandi.
Björn segir að enn eigi eftir að
koma í ljós hvort samningar um
sölu á hótelinu leiði til einhverrar
niðurstöðu. Jón Ragnarsson segist
vera búinn að skrifa undir samning
og hann sé frágenginn. Kaupandinn
er fjárfestingafyrirtækið Verino
Investments í Mónakó og kaup-
verðið 3,8 milljónir steriingspunda,
_________ eða um 458 milljónir ís-
lenskra króna.
Jón segir að orðið hafi
að samkomulagi að
hann ræki hóteUð til
hausts en að nýr eigandi
tæki þá við. Samkvæmt
þeim upplýsingum sem
Jón hefur fengið er
Verino Investments
fyrir Bretann Howard
milliliður
Rrúger.
Nigel Carter, starfsmaður fyrir-
tækisins, segist þó í samtali við
Morgunblaðið ekkert kannast við
það nafn. Hann vildi í gær ekki
svara öðmm spurningum um samn-
inginn fyiT en hann hefði ráðfært
sig við kaupandann.
"t
LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 2000 35
.-.—.......... -.-......
Dagbókarblöd

íslendingor hafa engan konunghaft, lögin
eru þeirra konungur
BÁTSMYND eftirvan Gogh, málub íArles 1888.
8. maí, síðdegis
Dálítil hvíld, siesta, er ágæt í
mollunni. Hef hlustað á hljóðbók
með efni eftir Bertrand RusseU
um afstæðiskenningu Einsteins.
Hef alltaf átt auðvelt með að
skUja Russell, ég veit ekki af
hverju. Hef jafnvel gagn og
ánægju af þessari bók.
Annars em ferðalög sérstakt
líf utan við allt líf. Maður losnar
einhvem veginn úr tengslum við
umhverfið á svona flækingi,
nema umhverfið sé því kunnug-
legra. Og svo þarf maður að vera
nokkum tíma á sama stað. Þá
hefur mér fundizt auðvelt að ná
jarðsambandi en þó ekki eins
hastarlega og Konráð Gíslason
lýsir í ferðabréfum sínum því það
er engu líkara en hann eigi heima
á baðstöðum Þýzkalands þar sem
hann er sér til heilsubótar, svo
rækilega sem hann lýsir körium,
en þó einkum konum, sem verða
á vegi hans. Karlinn virðist ekki
hafa látið neina konu fram hjá
sér fara. Hann var áreiðanlega
ekld aHur bar sem hann var séð-
ur í þeim efnum. Stundum er
gáskinn svo mikill að hann fer
með himinskautum í lýsingum
sínum. Hann hefði áreiðanlega
ekki látið Pay TV-Cannel á sjón-
vörpum ****-hótelanna nú á
dögum fram hjá sér fara. Það
hefðu orðið lýsingar sem segðu
sex!
En hvað er ég að hugsa um
Konráð Gíslason hér í Madrid?
Ég hef afgreitt ferðabréf hans í
bók minni Við Kárahnjúka og
önnur kennileiti, 1999, bls. 278-
280. Jú, hann var andinn á bak
við Jónas og það er hægt að læra
af honum að ferðast. Og ef ís-
lenzkir skáldsagnahöfundar
hefðu tekið mið af ferðabréfum
hans og tileinkað sér eitthvað af
ferskum og sérstæðum stílbrögð-
um hans, ættum við nú miklu
sérstæðari skáldsagnabók-
menntir en raun ber vitni; sér-
stæðari, framlegri og veðurmeiri
ístfl.
Rigningmeð köflum. Höfum
samt gengið mikið. Orðinn sér-
fræðingur í regnhlífum. Þegar
við sátum í kaffihúsi sagði Ingó
við mig: Það er vinna að ferðast.
Já, sagði ég, hörkuvinna! Svo
fómm við að tala um lífið og til-
veruna, samskipti fólks og
vandamál. Hann sagði að höfnun
eða afneitun gæti verið meira
virði en vandræðaleg samskipti.
Ég hugsaði um þetta en held það
sé einstaklingsbundið. Allt er
einstaklingsbundið. Ekkert á við
um allt fólk. Allt horfir öðmvísi
við hverjum einstökum sem bet-
ur fer. Það er hlutverk okkar að
velja og hafna. Sumir velja erfið-
leika sem geta leitt til hamingju,
aðrir auðveldustu leiðina sem
getur leitt til óhamingju. Allt er
þetta afstætt.
Dreymdi Svein Einarsson í
nótt. Það er ekkert skritið, ein-
ungis áminning um að ég á að
flytja ljóð við opnun ljóðUstar-
sýningar í Þjóðmenningarhúsinu
daginn eftir að ég kem heim. Það
er á vegum Sveins Einarssonar
og Ustahátíðar. Hafði lofað þessu
og við það verð ég að standa. Og
þá kemur Sveinn í heimsókn að
næturþeli hingað í Madrid til að
minna mig á þessi ósköp og rask-
ar ró minni. Én það er áreiðan-
lega gott að dreyma Svein. Bezt
þykir mér samt að dreyma Sig-
urð; einhvem Sigurð, ekki sízt
Sigurð A Magnússon. Það er
skrýtið! Og þó. Draumar em ein-
hvers konar tákn og Sigurður er
tákn um eitthvað jákvætt, kemur
persónunni ekkert við.
Einn er sá staður þar sem
maður skilur tungumálið jafnvel
og innfæddir; það er safnið, ekki
sízt málverkasafnið. Skoðuðum
eftirminnilega sýningu í Thys-
sen-Bomemisza-safninu. Þar era
margar eftirminnilegar myndir,
m.a. eftir bandaríska máiara sem
em ekki á hverju strái í Evrópu
og ótrúlega faUegt safn ítalskra
mynda fyrir renisansinn; það eft-
irminnilegasta sem ég hef séð af
því tagi. Þama sá ég í fyrsta sinn
mynd eftir Hans Hofmann,
kennara Louisu Matthíasdóttur í
New York. Mikið er hún annars
ólík þessum kennara sínum sem
hefur verið afar venjulegur af-
straktmálari af þessari mynd að
dæma. Mynd eftir Watteau frá
1712, smámynd sem lætur lítið
yfir sér, hefði glatt auga Gunn-
laugs Schevings sem dáði þennan
18. aldar málara öðmm fremur.
En þama vora einnig myndir eft-
ir aðra meistara sem stóðu hjarta
hans nær, Zubarán, Magritt.
Einnig ágæt eintök af stórmeist-
umnum, Picasso, Miro og hvað
þeir nú heita. Augljóst að Picasso
og Braque hafa málað í svipuðum
stfl framan af enda jafngamUr,
fæddir upp úr 1880. Þama em
impressionistar, expressionistar,
popplistamenn og hvaðeina. Góð-
ur Kandinsky, slappur Munch,
óskemmtilegur Matisse, samt er
hann einhver mesti málari sög-
unnar, þokkalegur Cézanne og
andlitslaus Bacon; auðvitað! Ein-
kennileg árátta þessa listamanns
að þola ekki andlit fólks óaf-
skræmd. Hefur líklega stafað af
einhverjum duldum sjálfstortím-
ingarþáttum í honum sjálfum.
Sjálfsmynd hans var þó alveg í
lagi - og meira en það ef því var
að skipta - og hefði vel getað átt
við hann það sem Auden segir í
bókmenntasögulegu yfirliti sínu
A Certain Thing - og fullyrðir að
sé íslenzkur málsháttur: Allir
elska eigin fret! Ég hafði að vísu
aldrei heyrt þetta orðtak og
hvergi séð það á prenti nema í
þessu fína yfirUtsriti Audens en
þar er m.a. að finna úrval úr
eddukvæðum.
En eftirminnilegasta myndin á
þessari sýningu var kannski
bátsmynd eftir van Gogh, máluð í
Arles 1888. Það er einhver sér-
stök tilfinning í litefni þessa hol-
lenzka málara. Það em ekki ein-
asta litirnir sem hrífa, heldur
áferðin; tilfinningin í efninu. Hún
er mjög áþreifanleg þegar maður
stendur andspænis myndum van
Goghs.
10. maí,
miðvikudagur
Þeir sem koma til Madrid
þyrftu helzt að skoða fallegt og
óvenjulegt safn sem er kannski
ekki í alfaraleið, þótt það sé í út-
jaðri miðborgarinnar; sérstætt
menningarsögulegt safn og lum-
ar á ýmsu. Það heitir Fundación
Lázaro Galdiano Museum.
Stendur við eina helztu götu
borgarinnar, Calle Serrano.
Auk ýmissa gersema og muna
úr daglegu lífi fyrri alda er þar
einnig slatti af málverkum, m.a.
dýrlegar smámyndir eftir Goya
og eftirminnileg málverk eftir E1
Greco eða grikkjann frá Krít sem
settist að í Toledo og tók upp
þetta spænska nafn um uppmna
sinn og svo ein af þessum fallegu
guðsmóðurmyndum Murillos. En
þessar gersemar em í raun auka-
atriði í safninu því hér birtist
menningarsagan eins og hún
leggur sig í margvíslegum mun-
um öðmm sem lýsa siðmenning-
arlegri þróun betur en mörg orð.
Hér em svo fallega skreytt úr að
engu tali tekur, litlar málaðar
mannamyndir sem hafa verið
notaðar eins og fjölskyldumyndir
nú á dögum, þ. á m. lítil mynd af
Eousseau seni sýnir þennan Ut-
ríka persónuleika eins og hann
hefur að öllum líkindum litið út,
hér em alls kyns men og skraut-
munir, hálsfestar frá ýmsum tím-
um, hringar og annað daglegt
tízkudót - en það sem vakti
kannski mesta athygli mína fjöl-
breytt lyklasafn af ýmsum gerð-
um og frá öllum tímum, líklega
mest útidyralyklar af öllum
stærðum, stórir lyklar að kirkju-
dymm og ég sá ekki betur en
þarna væri hinn eini sanni lykill
að sjálfu Gullna hliðinu! Það
hefði ekki verið ónýtt að taka
hann með sér ef illa stendur í ból-
ið hans Lykla-Péturs þegar þar
að kemur. Ekki trúi ég því að rit-
stjóri Morgunblaðsins til margra
ára komist klakklaust inn fyrir
það gullna port en vel má vera að
það sé gamall komplex eftir 40
ára basl við kröfuhart umhverfi!
Og kalt stríð!
Ég er hræddur um að saman-
burður þessara skrautmuna við
okkar tíma verði okkur heldur
óhagstæður þegar fólk fer að
skoða þá eftir nokkur hundmð ár
- ef Norður-Evrópa verður þá
ekki komin undir jökulóða
frostvinda nýrrar ísaldar.
Rakst á það sem National
Geographic hefur eftir þýzkum
klerki frá 11. öld í víkingaeintaki
sínu, þ.e. að íslendingar hafi eng-
an konung haft, lögin séu þeirra
konungur. En þó held ég tungan
sé kóróna okkar og stolt, landið
og tungan, en lögin hafa því mið-
ur sett niður eftir ólögin sem
skipta okkur nú í tvær þjóðir,
kvótaþjóðina sem allt á - og svo
hina. M.