Morgunblaðið - 01.09.2000, Side 42

Morgunblaðið - 01.09.2000, Side 42
42 FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 2000 UMRÆÐAN MGRGUNBLAÐIÐ Sótt fram til Evrópu? Verdurhreyft við steinrunnu hugmynda- og stjórnmálakerfi? Eftir Ásgeir Sverrisson Lærðir menn hafa bent á að nánast óheft svigrúm ráðherra við mótun og fram- kvæmd stefnu ríkis- stjórna megi teljast eitt af ein- kennum íslenskra stjómmála. Tengd þessu sé síðan sú stað- reynd að stjórnmálaflokkar á ís- landi komi óvenju lítið að myndun og útfærslu stjómarstefnunnar. Margvíslegar skýringar hafa ver- ið bornar fram á þessu ástandi mála og hefur dr. Svanur Krist- jánsson t.a.m. ritað áhugaverðar greinar þar um. Hér á þessum vettvangi hefur því verið haldið fram að ofan- greindar staðreyndir séu til marks um að á Islandi ríki öld- ungis únjlt „ráðherraræði“ óg að íslensk stjórnmál séu „stjórnmál viðbragðanna". Því vekur sérstaka athygli að Halldór Ásgrímsson, utanríkis- ráðherra og formaður Fram- sóknarflokksins, skuli nú hafa boðað fráhvarf frá hefðbundnum uinUADC „stjómmálum VltlHUKr viðbragð- anna“ með því að knýja fram endurskoðun á Evrópu- stefnu þess fyrirtækis. Viðbrögð við þeim tíðindum renna stoðum undir kenningar, sem hér hefur lauslega verið minnst á, um sérkenni íslenskra stjómmála. Margir neita að trúa því að Halldóri Asgrímssyni og Framsóknarflokknum sé alvara. Sú skoðun nýtur umtalsverðs fylgis að boðuð endurskoðun á Evrópustefnu Framsóknar- flokksins sé heldur ódýr brella. Engin alvara búi að baki því starfi, sem sagt er að hafið verði, en framsóknarmönnum komi vel að láta líta út fyrir að innan flokksins hafi „dýnamísk" hugsun skyndilega mtt sér til rúms. Fyr- irheit um „endumýjun" flokksins séu sama marki brennd sem og þau ummæli formannsins að stjómmálasamtök megi ekki hræðast breytingar og aðlögun að samtfmanum. Framsóknarflokkurinn er að sönnu undarlegt fyrirbrigði og því hefur löngum verið haldið fram að hollusta við þessi samtök sé fremur rannsóknarefni á sviði erfðavísinda en félagsfræða. Hugtakið „ungur framsóknar- maður“ hefur verið talið til fmm- spekilegra mótsagna á borð við „kvæntur piparsveinn". Halldór Asgrímsson hefur nú tekið pólitískt fmmkvæði, sem vakið hefur verðskuldaða athygli, ekki síst þegar haft er í huga fyr- ir hversu íhaldssömum stjórn- málasamtökum hann fer. Ef full alvara er að baki framgöngu for- mannsins í Evrópumálum er hugsanlegt að „nútímavæðingu" flokksins ljúki með klofningi hans. Utanríkisráðherra hefur á hinn bóginn lýst því yfir að hann tejji það skyldu sína að koma um- ræðu um hugsanlega aðild ís- lands að Evrópusambandinu á nýtt stig enda sé „óhjákvæmilegt að taka á málinu". Traust hefð er fyrir því innan Framsóknarflokksins að undir- sátarnir neiti að fylgjaleiðtogan- um. Það varð t.a.m. hlutskipti Tryggva Þórhallssonar og Jónas- ar Jónssonar frá Hriflu. Utanríkisráðherra hefur í við- tölum síðustu vikurnar gefið til- efni til að ætla að hann fái höndl- að þau sannindi að djúpstæðar breytingar í nágrannaríkjum kalla á nýja sýn á íslandi. Mjög skortir á að íslenskir ráðamenn hafí til að bera þennan skilning þó svo að á því séu nokkrar undan- tekningar. Raunar hefur það lengi verið ein alvarlegasta „fotl- un“ íslenskra stjómmála hve margir fulltrúar þjóðarinnar hafa verið í litlum tengslum við um- hverfí sitt og samtíma, ekki síst þær hræringaij sem móta fram- þróunina utan Islands. Af þeim sökum vakna vanga- veltur um hvort samskipti fram- sóknarmanna og Evrópusinnaðra bræðraflokka þeirra hafí átt þátt í því að Halldór Ásgrímsson ákvað að stíga þetta skref. Sú spuming hvort íslendingum beri að leita eftir aðild að Evrópu- sambandinu er hin mikilvægasta, sem þjóðin hefur staðið frammi fyrir frá inngöngunni í Atlants- hafsbandalagið. Svarið fæst ekki á annan veg en þann að skoða og skilgreina kosti og galla aðildar, sem flestir ero augljósir, þar til önnur skál vogarinnar tekur að síga. Skoðanakannanir hafa ítrekað leitt í Ijós að stjómmálaflokkar endurspegla engan veginn við- horf almennings í þessu efni því meirihluti Islendinga er hlynntur aðild að Evrópusambandinu. Með réttu ætti þessi vitneskja að vera íslenskum stjórnmálaforingjum áhyggjuefni þar sem önnur álykt- un verður vart dregin en að flokk- ar þeima séu áhrifalitlir, staðnað- ir og breytt heimssýn þeim framandi. Um það verður ekki deilt að „nálgunin“ gagnvart Evrópu á undanliðnum árom hefur almennt verið til góðs á íslandi. Raunar skal því haldið fram að flestar ef ekki allar stærri, jákvæðar breyt- ingar hér á landi síðustu árin hafi komið til fyrir áhrif erlendis frá. í Morgunblaðinu fyrir réttri viku voro landsmenn minntir á hversu mikilvægt er að íslenskt réttar- kerfí sæti aðhaldi frá útlöndum. Hvað Evrópusambandið varðar hafa ráðamenn og kjömir full- trúar almennings sýnt gagnrýni- vert fromkvæðisleysi. Vera má að þetta megi rekja til lítilla áhrifa íslenskra stjómmálaflokka á starf ríkisstjórna á hverjum tíma. Ef til vill er það sökum þess að pólitísk- ar markalínur ero oft skýrari inn- an flokka en á milli þeirra. I kyrrstöðusamfélagi er þetta fyrirkomulag að öllu jöfnu ekki til mikils skaða þótt vissulega megi halda því fram að það sé ólýðræð- islegt. En þegar réttnefnd þjóð- þrifamál þarfnast greiningar og úrvinnslu er hrollvekjandi að stjómmálastéttin skuli ekki skynja ábyrgð sína og þörfina fyrir frumkvæði en iðki þess í stað „stjþrnmál viðbragðanna". Ætla íslendingar ef til vill að bregðast við dag þann þegar þeir uppgötva að þeir standa einir ut- an „evrolands"? Verður þjóðinni gert að staðsetja sig í breyttum heimi einvörðungu með tilliti til efnahagsmála og hún neydd til að velja á milli „evrolands" og „doll- araveldisins"? Hver verður samn- ingsstaðan við slíkar aðstæður? Með þessum rökum hlýtur fromkvæði Halldórs Ásgrímsson- ar að teljast til tíðinda. Það lýsir virðingarverðu hugrekki að freista þess að hreyfa við stein- ronnu hugmynda- og stjórnmála- kerfl hins íslenska afturhalds. Getur verið að nútíminn nálgist ísland? Fiskveiðiréttur strandbyggða Nauðsynlegasta verk við gerð nýrrar löggjafar um fiskveiðar og stjórn fiskveiðanna er að tryggja rétt íbúa á strandbyggðanna til atvinnu. Við slíka út- færslu þarf að tryggja forgang til nýtingar fiskimiða og að strand- veiðirétt íbúanna við sjávarsíðuna megi allra síst takmarka og eigi afnema. Fólkið þarf forgangsrétt til við- halds atvinnu og fé- lagslegra réttinda í sinni heimabyggð. Við mat á hagkvæmni verð- ur að meta félagsleg réttindi fólksins og framtíðarverðmæti þess að við- halda landinu í byggð til sjávar og sveita. Meginmarkmið nýrra Iaga Ekki má afhenda öðrom eignar- heimild á nytjastofnum. Fullnýta skal lífríki sjávar. Samfara fullnýt- ingu skal tryggja viðhald og vemdun tegunda. Við verðum að tryggja sem best fulla nýtingu á hverjum fiski- stofni, skeldýrom og sjávarspendýr- um á íslenska hafsvæðinu. Fullvíst sé að einstök tegund sé í útrýming- arhættu ef beita á algjöro veiðibanni. Takmarka má fiskveiðar sérhvers útgerðarflokks fiskiskipa. Strand- veiðiréttur íbúa skal njóta forgangs ef takmarka á fiskveið- ar. Ef takmarka á fisk- veiðar næst landi eiga veiðar með kyrrstæö- um veiðarfærum for- gang. Sala og leiga aflaheimilda miUi ein- staklinga eða útgerðar- aðUa verði að loknum stuttum aðlögunartíma bönnuð. AflaheimUdir sem útgerðir nýta ekki með veiðum, geti þær skilað inn gegn endur- greiðslu. Þann veiðirétt getur ríkið boðið út að nýju. Þyki ekki ástæða til aukinnar fiskveiði má fresta end- urleigu. Tryggja þarf nýliðun í útgerð Allir þeir sem rétt hafa til þess að stjórna fiskiskipi og ero íslenskir ríkisborgarar fái að stunda fiskveið- ar eftir þeim reglum og skilyrðum sem sett yrðu um lágmarksfiskveiði- réttindi sérhvers manns. Lágmarksfiskveiðirétt nýtir mað- ur tU fiskveiða á eigin fiskiskipi. Stjórnvöld geta með reglugerð sett honum takmörk um róðrafjölda og veiðarfæri. Skipið þarf haffæri og veiðileyfi og er undir tiltekinni stærð. Tækni- nýjungar og framfarir í veiðitækni geta stjórnvöld ekki bannað með Fiskveiðiréttindi Veiðiréttindi strand- veiðiflotans, segir Guðjón A. Kristjánsson, eiga að vera byggða- tengd réttindi. reglugerð. Til þess þarf skýr fyrir- mæU í lögum. Á sama fiskveiðiári má takmarka útgáfu veiðileyfis við eitt veiðileyfi á skip. Róður telst að lág- marki 12 klst. Sjómenn með 25 ára starfsreynslu við sjómennsku fái rétt til fiskveiða á eigin fiskiskipi. Veiðiréttur þeirra yrði rýmri en annarra nýliða í út- gerð. Byijunarrétturinn og starfs- reynsluréttur sjómanns til fiskveiða ero hvort tveggja einstaklingsréttur sem ekki verður seldur eða leigður öðrom. Strandveiðiréttur - byggðaréttur Strandveiðiflotann þarf að skil- greina að nýju. Ágreiningslaust er að bátar minni en 30-40 brl. teljast til strandveiðiflotans. Strandveiði- réttur þessa flota og strandveiðirétt- ur byggðarinnar til nýtingar á aðliggjandi fiskimiðum skal skil- greindur í lögum og reglugerð. Veiðiréttindi strandveiðiflotans Guðjón A. Krisljánsson Morgunblaðið og auðlindastefnan í forystugrein Mbl. 24. ágúst, tekur blað- ið eindregið undir þau ummæli ýmissa for- vígismanna stór- kvótaeigenda að und- anförnu, að afnema þurfi þak það sem nú er í lögum um hám- ark aflaheimilda í ein- stökum tegundum. Þetta sé nauðsynlegt til þess að ná betri hagræðingu í grein- inni. Mbl. telur hinsveg- ar að forsendur fyrir þeim lagabreytingum séu að atvinnugreinin sjálf fallist á að greiða auðlinda- gjald fyrir þann rýmkaða rétt. Að því tilskildu telur blaðið rétt og sjálfsagt að afnema öll þök á frjálsu framsali. Ekki getur blaðið þess hve hátt gjaldið eigi að vera. Þess má geta hér að þegar í upp- hafi kvótasetningar á Nýja-Sjá- landi var ákveðið að auðlindagjald skyldi vera 7% af aflaverðmæti. Ritstjóra Mbl. virðist engu skipta hvað þetta gjald yrði hátt hér og hafa reyndar látið að því liggja að slíkt skipti ekki máli, einungis að það heiti auðlindagjald. Erfitt er að skilja til hvers refirnir verða skornir. Á það að skoðast sem eitt- hvert lausnargjald fyrir þetta ann- ars ágæta blað svo að það geti gengið í eina sæng með gjafakvóta- eigendum þessa lands? Áröðursherferð Það mátti greinilega skilja hvað klukkan sló þegar Róbert Guðfinnsson, forstjóri Sölumið- stöðvar Hraðfrystihúsanna, hóf máls á því í Kastljósþætti Rúv. fyr- ir skömmu, að nú þyrfti nauðsyn- lega að svipta hámarkskvótaþakinu af til hagræðingar í greininni. í heila viku á eftir tönnl- uðust fjölmiðlar á þessum boðskap. Ýms- ir prelátar risu úr sæt- um sínum og entiur- ómuðu ummælin, svo sem Brynjólfur í Granda, Friðrik í Burðarási og útsend- ari Búnaðarbankans, Edda Rós. Þess má og geta hér, þegar Guð- mundur Kristjánsson, útgerðarmaður frá Rifi, stóð yfir moldum Básafells h/f á ísafirði á aðalfundi fyrir 1 'Æ ári, þótti honum við hæfi að geta þess að nú þyrfti að rýmka heimildir þær sem takmörkuðu leyfilega hámarks kvótaeign hvers fyrirtækis. Fannst mörgum þetta hraustlega mælt og tilefnislaust við þetta tækifæri. Guðmundi hefur nú tekist að flytja allar aflaheimildir á brott þaðan. Hans bíður nú væntanlega ridd- arakross frá forseta vorum. Vert er að skoða hverjar afleið- ingar yrðu ef fyrrnefndar kvótatakmarkanir yrðu afnumdar og algjörlega frjálst framsal yrði með afíaheimildir eins og Morgun- blaðið virðist vilja. Á þeim stöðum sem útgerð með smábáta er uppi- staðan í atvinnulífi byggðarinnar, myndi þessi útgerð þurrkast upp á skömmum tíma. Auðhringar í út- gerðarstétt myndu fljótlega kaupa þá upp og þar með tækist að út- rýma strandveiðiflota landsmanna. Á meðan þessi kvótalög eru við lýði ög frjálst framsal er leyft, þá er nauðsynlegt að: takmarka það við 3 til 4 aðgreinda framsals- flokka, hinna ýmsu tegunda fiski- skipa, eins og reyndar Guðjón A. Kristjánsson hefur lagt til á Al- þingi. Nauðsynlegt er að minnsti flokkur fiskibáta, sem nú ero háðir Auðlindagjald flað útspil Morgun- blaðsins, segir Halldór Hermannsson, að sjálf- sagt sé að örfáir aðilar sölsi undir sig allar afla- heimildir fyrir eitthvert svokallað auðlindagjald er forkastanlegt. hinni svokölluðu 6 rúmlesta stærð, fái leyfi til að stækka skip sín a.m.k. um helming að brúttólesta tölu. Vegna öryggis sjómanna sem stunda sjó á hafsvæði sem er eitt það veðrasamasta sem gerist á hnettinum er þetta aðkallandi. Útspil Morgunblaðsins Ég hefi lengi verið þeirrar skoð- unar að kvótaandstæðingar hefðu ekki getað fengið verri samherja en Morgunblaðið til þess að standa með málstað sínum í baráttunni gegn ránglæti kvótakerfisins. Með- al annars vegna áróðurs þess efnis að öll átök um kvótann myndu falla niður ef einhvers konar auðlinda- gjald yrði lagt á veiðiréttinn. Morgunblaðinu hefur tekist að haida fjölda fólks á mottunni með skrifum sínum, að það leiki afger- andi hlutverk í kvótaandstöðunni sem myndi leiða til friðsamlegra lýkta á þanh hátt. Það útspil Morg- unblaðsins, að sjálfsagt sé að örfáir aðilar sölsi undir sig allar afla- heimildir fyrir eitthvert svokallað auðlindagjald er forkastanlegt. Halldór Hermannsson Höfundur er skipstjóri á ísafirði.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.