Morgunblaðið - 20.10.2000, Síða 59

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2000 59
,U.
MOGGA-
BEÐIÐ
Mogga-beðið Morgunblaðið/Árni Sœberg
NÚ næða naprir vindar. Veturinn er
genginn í garð, það er rokkið á
morgnana þegar við förum á stjá,
sólin verður syfjaðri og syfjaðri og
loks er hreinlega eins og hún nenni
alls ekki á fætur. Þeir eru ófáir, sem
vildu gjarnan kúra frameftir með
sólinni, jaftivel fara
helst ekki út úr húsi
allan veturinn og
taka ekki við sér fyrr
en sól fer að hækka á
lofti á ný.
Hreyfirými
margra minnkar
ótrúlega mikið á vetr-
um. Það takmarkast
við vinnuna og heim-
ilið og helst þyrfti að
vera hægt að leggja
„þarfasta þjóninum“
- bílnum - beint fyrir
framan húsdymar.
Gangi það ekki upp
er næstbest að bretta
upp kragann, draga
húfuna vel niður fyrir
eyru og hlaupa í hendingskasti inn
án þess að líta til hægri eða vinstri.
Já, það er einmitt það, án þess að
líta til hægri eða vinstri. Á hvað á
eiginlega að horfa þegar allt er orðið
grátt og dapuriegt. Ekki getur gróð-
urinn hresst upp á tilveruna á haust-
in eða vetuma, það er annað á sumr-
in þegar blessuð blómin ljóma í
öllum regnbogans litum. En það er
einmitt á þessum árstíma sem
plöntuvalið í framgarðinum er hvað
mikilvægast og aðkoman að húsinu
skiptir sem mestu máli. Með réttu
vali á mnnum má halda lífi og lit í
umhverfinu allt árið.
Það er einfalt að útskýra málið
með ákveðnu dæmi og hér kemur
Mogga-beðið til sögunnar. Aðkoman
að Morgunblaðshúsinu er ósköp
hefðbundin, bílastæði, hellulagðar
gangstéttir og töluvert stórt hellu-
lagt svæði framan við inndregið
anddyri, svona eins og til að halda
þarfasta þjóninum dálítið frá sjálf-
um dyrunum. Ósköp grátt og dapur-
legt ef hellulagða svæðið hefði ekki
„dálítið“ gróðurbeð við eina húshlið-
ina.
Síðast þegar ég kom með grein í
Blóm vikunnar gerði ég mér til gam-
ans að telja plöntutegundimar á
svæðinu (það kom smá-sólarglæta,
svo ég hljóp hægar en
venjulega og leit rétt
aðeins í kringum mig)
og þama vom hvorki
meira né minna en tólf
tegundir.
Stórvaxnastur er
hlynur, sem fær reynd-
ar sérbeð, sem hann
deilir með dvergfuru,
en í aðalbeðinu era
hansarós, skriðmispill,
geislasópur, síbirískt
baunatré, rannamura,
vaftoppur, einir, hélu-
rifs, rannafura og ein-
hver víðitegund að mér
sýndist. Og þama ljóm-
aði beðið við mér og
skartaði öllum regn-
bogans litum þótt komið væri fram
undir fyrsta vetrardag.
Flestir þekkja hlyninn. Hann er
glæsilegt garðtré með stóra og
hvelfda krónu og verður langlífur, ef
ekkert sérstakt kemur fyrir. Hlyn-
urinn blómstrar, en maður tekur
varla eftir því, enda éra blómin gul-
græn á lit og hverfa í laufhvolfið.
Það er hins vegar á haustin, sem við
uppgötvum blómgunina, þvi fræ-
myndunin er áberandi, hangandi
klasi með stóram vængjuðum hnet-
um sem raðast tvær og tvær saman.
Haustlitir hlynsins era mjög falleg-
ir, hann verður ljósgulur á litinn og
ljómar hreinlega eins og sól í heiði.
Það er breytilegt eftir árstíma,
hvaða ranni í beðinu er mest áber-
andi. Á vorin vekur geislasópurinn
líklega mesta athygli. Hann er fín-
gerður og verður aldrei meira en lið-
lega metri á hæð. Áður en ranninn
laufgast verður hann alþakinn gul-
um blómum með sérstakan ilm.
Miðsumars er geislasópurinn ekki
áberandi, en á haustin tekur hann
oft við sér aftur og blómstrar dálítið
á ný og svo stendur hann fagur-
grænn allan veturinn þar sem grein-
amar halda grænum lit allt árið.
Síberíska baunatréð blómgast
næst. Blómin era falleg, mynda gul-
an klasa og tréð minnir töluvert á
gullregn, er eins og vasaútgáfa þess.
I beðinu er vaxtarlagið þó mest
áberandi, þar sem tréð er ágrætt á
annan stofn og baunatréð er því
drjúpandi.
Um hásumarið og frameftir
hausti er hansarósin drottning beðs-
ins með fylltum fjólurauðum blóm-
um, en hún fellir fljótt lauf. Stundum
prýða hana þó aldinin ljósrauð á lit.
Runnamuran tekur seint við sér.
Hún byrjar ekki að blómstra fyrr en
síðsumars en hún er að fram á harða
vetur. Blómin era allstór, en þó mis-
jafnlega eftir kvæmum og blómlit-
urinn breytilegur, frá hvitu upp í
rauðgult. Runnamuran er eins og
þakin með hundrað-krónu pening-
um fram eftir öllu hausti.
Vaftoppurinn byrjar að blómstra
um miðjan júlí og er lengi að. Blóm-
klasamir era áberandi, blómin rauð-
leit að utan meðan þau era ung en
verða gulhvít með aldrinum. Ilmur-
inn af vaftoppi er sætur og hun-
angsflugur finna þar margt við sitt
hæfi. Vaftoppurinn er í eðli sínu klif-
urplanta, getur orðið margir metrar
á hæð en hann er h'ka skemmtilegur
sem ranni. Þá eru greinarnar stytt-
ar svo toppurinn verði þéttur og
bústinn.
I beðinu eru ýmsir þekjurunnar.
Hélurifsið er ekki ræktað vegna
berja sem era blá á litinn. Það er
mun lágvaxnara en berjarifsið, verð-
ur liðlega hálfur metri á hæð, en
breiðir vel úr sér og getur þakið all-
stórt svæði. Haustlitir hélurifsins
era hreinlega stórkostlegir eins og
hreint tónverk í rauðu, gulu, gullnu
og grænu. Bramin á hélurifsinu era
líka mjög áberandi, löng, hárauð og
glansandi og skreyta rannann þegar
laufið er fallið.
Skriðmispillinn hefur líka dýrð-
lega haustliti, blöðin verða sérkenni-
lega mattrauð og rauð, glansandi
ber era oft áberandi fram eftir vetri.
Það era hins vegar barrplöntum-
ar, sem gefa aðallitinn á vetram.
Dvergfuranni og rannafuranni er
auðvelt að halda htlum með því að
passa að nývöxturinn verði ekki of
mikill á sumrin, bara brjóta af sprot-
unum helminginn meðan þeir era
mjúkir. II
Á vetuma er líka eins og einirinn
komi betur í Ijós. Sú tegund sem er
ræktuð í beðinu er afbrigði
himalajaeinis, heitfr Juniperas squ-
amata, „Meyeri", og virðist jafnvel
harðgerðari en íslenski einirinn,
a.m.k. kelur hann síður. Greinarnar
sveigjast út og upp, en himalajaein-
irinn verður varla meira en metri á
hæð. Litur hans er skemmtilega
stálblár eða blágrænn og ranninn er
einstaklega fallegur í dálítilli snjóföl.
Af þessu rabbi má sjá að úr nógu
er að velja eigi að lífga upp á aðkom-
una að húsinu. Þeir sem ekki nenna
að vera að þessu blómadútli geta
leitað á náðir rannanna. Með því að
blanda saman rannum af mismun-
andi hæð, með ólíkan blómgunar-
tíma og ólíka haustliti má fá mikla
tilbreytingu í tilverana. Og svo má
ekki gleyma því sígræna, það er
augnakonfektið á vetram.
S.Hj.
BLOM
VIKUIVMR
447. þáttur
llmsjon Sigríðnr
lljartar
Harður árekstur á Víkurvegi
FÓLKSBIFREIÐ og pallbíll skullu
saman á gatnamótum Víkurvegar
og Gagnvegar í Grafarvogi um
klukkan 13 í gær. Þrír farþegar
pallbílsins og ökumaður fólksbif-
reiðarinnar vora fluttir á slysadeild
Landspítalans í Fossvogi. Ökumað-
urinn var meiddur á fótum og á
hendi.
Lögreglan í Reykjavík segir til-
drög slyssins þau að ökumaður
pallbifreiðarinnar hafi ætlað að
beygja af Víkurvegi yfir á Gagnveg.
Hann ók þá í veg fyrir fólksbifreið-
ina sem var ekið suður Víkurveg.
Áreksturinn var harður og era bfl-
arnir mikið skemmdir. Þeir vora
báðir dregnir burtu með kranabíl.
Líkamsrækt á Ingólfstorgi
HEILSUGARÐUR Gauja litla ætl-
ar að opna líkamsræktarplan á Ing-
ólfstorgi í Reykjavík í dag, föstudag-
inn 20. október, kl. 12.
Boðið verður upp á Qui Gong og
hefur verið fenginn danskur Qui
Gong-kennari til þess að kenna gest-
um og gangandi þessa fornu tækni
sem er bæði styrkjandi og spennu-
losandi, segir í fréttatilkynningu.
Qui Gong-tímar verða á hverjum
föstudegi milh kl. 12 og 13 í allan vet-
ur og verða í hvaða veðri sem er,
ókeypis fyrir alla.
Aðeins í örfáa daga
útsala
á skíöavörum!
^^lðogfá<íu^„,.
Rýmum fyrir 2001 módelunum.
• Skiðabunaður
• Snjóbrettabúnaður
• Skíðafatnaður
Bindingaásetningar unnar af fagmönnum
á fullkomnasta skíðaverkstæði landsins.
Munið eftlr fríkortinu!

UTILIF
GLÆSIBÆ
Sími 545 1500 • www.utilif.is