Morgunblaðið - 20.10.2000, Qupperneq 66

66 FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2000
M ................
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
Of margar hryssur í of stutt'
an tíma hiá stóðhestunum
Lítil frjósemi stóðhrossa hefur mikið verið
til umræðu að undanförnu, enda hefur kom-
ið í ljós að fyljunarhlutfall hjá þó nokkrum
stóðhestum hefur verið lélegt í sumar.
&■ Ásdís Haraldsdóttir spurði Björn Stein-
björnsson dýralækni, sem rannsakað hefur
frjósemi og atferli stóðhesta, hvað hann
telji valda þessu.
EF OF margar hryssur eru í hólfi
hjá stóðhesti í of stuttan tíma eru
miklar líkur á að hluti þeirra fyljist
ekki að mati Björns. Hann telur
einnig hugsanlegt að nú séu hrossa-
ræktendur einnig að súpa seyðið af
því að hafa ekki hugað að frjósemi
þeirra stóðhesta sem notaðir hafa
verið í kynbótastarfinu.
Áhyggjur af notkun ófrjó-
samra stóðhesta
„Þó erfitt sé að segja nákvæm-
lega til um ástæður lítillar frjósemi
í sumar, að óathuguðu máli, er það
staðreynd að oft eru settar allt of
margar hryssur í girðingar hjá
stóðhestum," segir Björn. „Ég hef
þó haft mestar áhyggjur af því und-
anfarin 10-15 ár að við erum að nota
stóðhesta sem vitað er að eru ekki
nógu frjósamir. Við höfum heldur
ekkert athugað frjósemi stóðhesta
sem notaðir eru sem kynbótahestar
hér á landi og tökum ekkert mið af
því í kynbótastarfinu. Kannski er-
um við að sjá afleiðingar þess nú
þegar í ljós kemur að fyljunarhlut-
fall hjá mörgum stóðhestum er
mjög lélegt. Oft hefur verið bent á
þetta í ræðu og riti en svo virðist
sem það hafi ekkert haft að segja.“
Margt er hægt að gera til að
bæta ástandið að hans mati. Það
þurfi að hafa í huga að aðbúnaður
og umhverfi skipta verulegu máli
hjá stóðhestum. Allt rask getur
haft áhrif á kyngetu þeirra svo sem
mikil þjálfun, þótt það eigi ekki við
um alla hesta, mikil ferðalög og læti
í hesthúsum.
„Graðhestar eru eins og börn
„þeir verða að hafa mikla reglu,“
segir hann. „Þegar verið er að
þjálfa þá mikið og sýna er það
kannski þeytingurinn milli móts-
staða sem hefur neikvæðust áhrif á
þá. Það kemur í ljós að það fer best
um þá í sinni stíu í sínu hesthúsi. Ef
farið er með þá á milli staða er best
að geta keyrt þá heim í hesthús
strax og sýningu er lokið. Að vera í
ókunnugu hesthúsi innan um
ókunnug hross getur haft áhrif á
kyngetu stóðhestsins."
Björn segist ekki hafa trú á góð-
um árangri þegar verið er að halda
hryssum á húsi. Til þess að það beri
árangur þarf að halda hryssunni
undir hestinn annan hvorn dag frá
,því gangmál hefst og til loka gang-
máls. Annars er það nánast tilviljun
ef hryssan fyljast. „Fýsilegast til
árangurs er að setja hryssu hjá
stóðhesti á fyrra gangmáli. Best er
að safna hryssunum saman nokkr-
um dögum áður en stóðhesturinn
kemur svo þær geti verið búnar að
raða sér í virðingarröð áður en
hann kemur og koma sér upp sam-
skiptamunstri. Þess þarf að gæta
að hryssurnar séu helst ekki fleiri
Leiðrétt
í frétt í hestaþætti síðasta föstudag
þar sem sagt var frá að Hulda G.
Geirsdóttir tæki við stöðu ritstjóra
Eiðfaxa International var rangt farið
með nafn fyrirtækisins sem hún ætl-
aði að hefja störf hjá. Það heitir GSP
Almannatengsl. Er beðist velvirð-
'~4ngar á þessu.
en 20 og alls ekki fleiri en 25 hjá
fullfrískum stóðhesti. Til þess að
öruggt sé að stóðhesturinn hafi
tíma til að sinna öllum þessum
hryssum þurfa þær að vera hjá
honum í 6 vikur. Stóðið þarf að láta
sem mest í friði á þessum tíma þótt
eðlilega þurfi að huga að því og
ganga úr skugga um að allt sé í lagi.
Það er hrossunum alls ekki eðlilegt
ef verið er að taka stóðhestinn úr
girðingunni og setja hann aftur í
eða ef hryssur eru teknar úr hópn-
um eða öðrum bætt í. Allt slíkt rask
eykur vinnu stóðhestsins sem hefur
nóg að gera við að halda utan um
hópinn og sinna hryssunum. Stóð-
hesturinn stjórnast af frumhvötum
og eðli hans segir honum að hugsa
um hryssurnar fyrst og fremst og
sinna þörfum þeirra. Ef of margar
hryssur eru hjá honum hefur hann
ekki tíma til að bíta, leggur af og
missir kraft.
Staðreyndin er sú að stóðhestar
geta ekki fyljað nema ákveðinn
fjölda hryssna á hverjum degi og
geta alls ekki fyljað allan daginn og
marga daga í röð. Ef of margar
hryssur eru hjá hesti og margar að
ganga á sama tíma er því ljóst að
einhverjar verða útundan. Það hef-
ur verið rannsakað að hryssur
höfða misjafnlega til stóðhesta og
því verða þær sem þeir telja minna
aðlaðandi alveg útundan ef of
margar hryssur eru hjá þeim.“
Fastar hildir valda öfrjósemi
hjá hryssum
Björn telur að auðvelt sé að
rannsaka frjósemi graðhesta. í
rauninni sé einföld heilbrigðisskoð-
un undirstaðan. Þá eru kynfærin
skoðuð og sæðið athugað. Aðrir
hlutir sem skipta máli er að nota
alls ekki þá stóðhesta sem vitað er
að séu ekki nógu frjósamir og að
hryssurnar fari undir stóðhest á
fyrra gangmáli ef reyna á að ná
fram hámarks frjósemi. Á seinna
gangmáli þegar farið er að líða á
sumarið eru þær ekki eins frjósam-
ar auk þess sem sæðismagn hesta
hefur oft minnkað og sumir hverjir
hreinlega orðnir þreyttir.
Björn vill minna á að gleyma því
ekki í umræðunni að stundum get-
ur orsaka vandamálanna verið að
leita hjá hryssunum. Hann segir
ekki óalgengt að við skoðun komi
oft í Ijós að leg eða eggjastokkar
séu ekki í lagi. Stundum kemur fyr-
ir að hryssurnar losna ekki við hild-
imar eftir köstun. Ef það er ekki
uppgötvað strax og hildirnar fjar-
lægðar af dýralækni berast bakter-
íur inn í legið og valda legbólgu. Yf-
irleitt eru hryssur ófrjóar næsta ár
og einnig kemur fyrir að legbólga
veldur varanlegri ófrjósemi.
Vaxandi áhugi á ís-
lenska hestinum
í Bandaríkjunum
Yfír 50
hross
skráð á
fyrstu kyn-
bótasýn-
inguna
MIKILL áhugi er á fyrstu kyn-
bótasýningu á íslenskum hestum í
Bandaríkjunum og hafa verð skráð
á milli 50 og 60 hross. Sýningin
verður haldin í Tulsa í Oklahoma
3.-5. nóvember næstkomandi og
munu þeir Ágúst Sigurðsson,
hrossaræktarráðunautur Bænda-
samtakanna, og Jón Vilmundarson
kynbótadómari dæma á sýning-
unni. Þeim til aðstoðar verður
Helga Thoroddsen á Þingeyrum.
Ágúst sagði í samtali við Morg-
unblaðið að aldrei fyrr hefðu ís-
lensk hross verið dæmd á alvöru
kynbótasýningu í Bandaríkjunum
þótt þau hefðu komið þar fram á
sýningum til kynningar og tekið
þátt í keppni af ýmsu tagi. Á sýn-
ingunni í Tulsa verður fólki sem á
íslensk hross boðið að koma með
þau og sýna þau fyrir kynbóta-
dómi. Dæmt verður samkvæmt
sama kerfi og dæmt er eftir hér á
landi og til dæmis á heimsmeist-
aramótum, svokölluðu FEIF-kerfi.
Ágúst telur mikilvægt að byrja
strax að dæma eftir þessu kerfi og
gera sömu kröfur og gerðar eru
hér svo hægt verði að færa gögnin
frá sýningunni yfir í Heims-Feng
og að þau verði marktæk til sam-
anburðar við gögn frá öðrum kyn-
bótasýningum.
Námskeið fyrir þá
sem ekki hafa sýnt fyrr
Fæstir þeirra sem koma með
hross á þessa sýningu hafa sýnt
hross fyrr og sumir hverjir hafa
aldrei séð íslensk hross dæmd og
vita ekki hvernig kynbótasýning
fer fram. Því var ákveðið að bjóða
upp á stutt námskeið og kynningu
daginn fyrir sjálfa sýninguna. Þar
verður farið yfir kennslugögn sem
notuð eru á slíkum námskeiðum og
sýndar myndir og myndbönd frá
kynbótasýningum.
Ágúst sagði að nauðsynlegt væri
að bjóða upp á slíkt námskeið til
að eyða tortryggni og stressi og til
að leiðbeina fólki svo það gæti bet-
ur áttað sig á því hvort það teldi
hrossið sitt eiga erindi í kynbóta-
dóm eða ekki.
Hestamenn gera athugasemdir
við deiliskipulag við Elliðavatn
FULLTRUAR fimm hestamanna-
félaga á höfuðborgarsvæðinu hafa
sent bæjaryfirvöldum í Kópavogi
athugasemdir vegna nýs deiliskipu-
lags við Elliðavatn. Að sögn Hall-
dórs Halldórssonar, fulltrúa Hesta-
mannafélagsins Andvara í
nefndinni, var meðal annars óskað
eftir að reiðvegur, sem talinn er
liggja of nálægt íbúðarbyggð sam-
kvæmt skipulaginu, verði færður.
Fulltrúar þessara félaga eru í reið-
veganefnd Kjalamesþings hins
foma, en hún er skipuð fulltrúum
frá sjö hestamannafélögum allt frá
Hvalfjarðarbotni að Reykjanestá,
þ.e Herði, Fáki, Andvara, Gusti,
Sörla, Sóta og Mána. Halldór sagði
að við athugun á deiliskipulaginu
hafi komið í ljós að reiðvegurinn
þótti liggja allt of nærri íbúðar-
byggðinni og óskað var eftir að
hann væri færður fjær byggðinni
og nær vatninu. Gert er ráð iyrir
nýju hverfi við Vatnsenda þar sem
lóðir verða 1400 fm eða stærri og
verður leyft að byggja hesthús á
lóðunum. Bent var á að tryggja
þyrfti fólki sem þar myndi byggja
aðgang frá hverfinu eftir reiðvegi
sem lagt er til að komi vestan við
núverandi byggð og niður að Elliða-
ánum. Þar kæmi hann á brú sem
ætluð væri fyrir gangandi og ríð-
andi umferð og yrði við nýju brúna
yfir Breiðholtsbrautina og tengdist
reiðveginum sem liggur undir
henni.
Einnig var óskað eftir því að reið-
leið frá Elliðahvammi yfír í Heims-
endahverfið verði rækilega merkt
inn á skipulag og einnig vegurinn
frá Heimsenda að Elliðavatni, en
hann var ekki merktur inn á skipu-
lag. Halldór sagði að þetta væri
mjög mikilvæg tenging við reiðleið
sem Andvaramenn nota þegar riðið
er í kringum vatnið. Hann sagði að
reiðleiðir á þessu svæði væru sann-
kallaðar lífæðar á milli hestamanna
á höfuðborgarsvæðinu og mikil-
vægt að standa vörð um þær. Dæmi
um skipulagsslys sem snerti hesta-
menn mikið væri þegar Lindar-
hverfið í Kópavogi var byggt, en
það þrengir mjög að hesthúsahverfi
Gusts. Á þetta hafi verið bent í at-
hugasemdunum.
Reiðveganefndin hefur starfað í
nokkur ár og lagt áherslu á að fé-
lögin ynnu saman að reiðvegamál-
um á þessu svæði. Af nógum verk-
efnum hefur verið að taka. í þessari
viku var til dæmis verið að ljúka við
að setja efsta lagið á svokallaða
Smyrlabúðarleið, úr Hjalladalnum
suður á Kaldárselsveg, og sagði
Halldór að þar með væri komin
mjög góð reiðleið úr Hafnarfirðin-
um á Fákssvæðið. Sett var upp án-
ingagerði á mótum Selgjár og Búr-
fellsgjár sem kemur í stað Gjá-
réttar, en hún er á náttúru- og
fornminjaskrá. Einnig er verið að
vinna í reiðvegagerð á Hólmsheiði
milli Fákssvæðisins í Reykjavík og
svæðis Harðar í Mosfellsbæ.
Reiðvegamálin eru eilíf barátta
að mati Halldórs. Næsta verkefni
Andvaramanna er að fá reiðveg
með Vífilsstaðahlíð því búið er að
byggja veginn upp þar og á að fara
að setja á hann bundið slitlag. Góð
leið er á þessum slóðum og var hún
talin forn reiðleið. Halldór sagði að
einn góðan veðurdag hafi þessari
leið verið lokað fyrir hestaumferð
og breytt í gönguleið. Síðan hafa
hestamenn þurft að notast við ak-
veginn, sem eins og áður segir er
verið að byggja upp og leggja
bundnu slitlagi.