Morgunblaðið - 01.11.2000, Qupperneq 54

54 MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
INettoL^
H ELDHÚS - BAÐ - FATASKÁPAR
Vantar þig nýtt og betra
bab fyrir jólin?
Nú er lag, því viö
bjóöum allt ab
25%
afslátt af öllum geröum.
Þab munar um minna
HÚSASKILTI
Vönduð ryðfrí húsaskilti
Fjölbreytt myndaval
Viltu grennast fyrir jólin?
www.grennri.is
s. 699 7663
UMRÆÐAN
A að taka Orkubú Vest-
fjarða upp í skuldir?
NÝLEGA hefur frést af áform-
um ríkisstjórnarinnar um að taka
yfir meirihlutaeign vestfirskra
sveitarfélaga í Orku-
búi Vestfjarða og láta
andvirðið ganga upp í
skuldir þeirra við fé-
lagslega húsnæðis-
kerfið. Þetta eru
hörmuleg tíðindi.
Orkubú Vestfjarða
er lýsandi dæmi um
samtakamátt vest-
firskra sveitarfélaga.
Það annast orkuöflun
og dreifingu við erfið-
ar aðstæður með þeim
ágætum að Vestfirð-
ingar njóta lægra
orkuverðs en margir
aðrir landsmenn. Ef
þetta orkufyrirtæki er
tekið af Vestfirðingum
má líkja því við það þegar léns-
herrar að fornu gripu bestu kýrnar
á básum leiguliða sinna til þess að
standa skil á leiguskilmálum sem
landeigendurnir settu sjálfir í upp-
hafi. Það getur verið að salan
grynnki á skuldum sveitarfélag-
anna við ríkissjóð í bili, en til
lengri tíma litið mun byggð á Vest-
fjörðum veikjast. Hér er stigið enn
eitt skrefið í þá átt að afnema
stjórn heimamanna yfir auðlindum
sínum og þar með sínum eigin ör-
lögum.
Orkubúið styrkir byggðina
Við Orkubú Vestfjarða starfar
hópur tæknimenntaðs fólks. Þar
eru mikilvægar stjórnunarstöður
og tiltölulega öflugar þjónustu-
deildir dreifðar um þjónustusvæð-
ið. Orkuöflun í smáum og stórum
virkjunum og orkusala
er framtiðaratvinnur-
ekstur sem horft er til
víða um landið. Orku-
bú Vestfjarða á góða
möguleika á að verða í
fararbroddi
uppbyggingar at-
vinnulífs á þessum
vettvangi í fjórð-
ungnum. Það er ekki
af umhyggju fyrir
Vestfirðingum sem
ríkið ásælist orkubú
þeirra, heldur er það
liður í þeirri áætlun að
hlutafélagavæða orku-
öflun og dreifingu og
selja fyrirtækin síðan
hæstbjóðanda. Þegar
raforkudreifing hefur verið einka-
vædd og arðsemiskröfur ákveðnar
er eins líklegt að þær samræmist
ekki lágu verði og öryggi í þjón-
ustu sem Vestfirðingar njóta nú.
Þá er einnig Ijóst að hið „háa“
kaupverð sem ríkið býður í hlut
sveitarfélaganna mun tekið aftur
inn með hærri gjöldum á vestfirska
neytendur þegar fram líða stundir.
Þar að auki er afar ólíklegt að hið
nýja fyrirtæki verði lengi með höf-
uðstöðvar sínar á Vestfjörðum.
Enginn veit hvað átt hefur...
Það er enginn munur á náttúru-
auðlindum á landi og í hafi með-
fram ströndinni. Vestfirðingar og
aðrir íbúar strandhéraða landsins
Orka
Mótmæla verður því
harðlega, segir Jón
Bjarnason, að Orkubú
Vestfjarða verði tekið
upp í skuldir við gjald-
þrota byggðastefnu
stjórnvalda.
verða nú að heyja sitt eigið land-
helgisstríð til að ná til baka réttin-
um til að nýta auðlindir í sínu nán-
asta umhverfi. Forræði heima-
manna er oftast forsenda þess að
þær auðlindir skili ávinningnum til
íbúa á viðkomandi svæðum.
Breyting á samþykktum Orku-
búsins úr sameignarfélagi í hluta-
félag er fyrsta skrefið í að eignar-
hald og forsjá fyrirtækisins hverfi
úr heimabyggðinni. Það eru gömul
og góð sannindi að enginn veit
hvað átt hefur fyrr en misst hefur.
Félagslega fbúðakerfíð
Félagslega íbúðakerfið hefur um
langt árabil verið hluti af stefnu
stjómvalda í húsnæðismálum.
Þessar íbúðir komu að góðum not-
um á sínum tíma. Sveitarfélögin
réðust af miklum stórhug í bygg-
ingu íbúðarhúsnæðis þegar upp-
sveifla var í atvinnulífi og mikill
skortur á íbúðum. Húsnæðisstofn-
un, byggingasjóður verkamanna og
Jón
Bjarnason
nú íbúðalánasjóður lánuðu til
kaupa á þessum íbúðum í samræmi
við opinberar reglur. En skjótt
skipast veður í lofti. Stefna stjórn-
valda hefur leitt til stórfelldrar
byggðaröskunar. Mikil fólksfækk-
un og röskun atvinnulífs sem
margar byggðir hafa mátt þola
hafa leitt til gríðarlegs tekjumissis
sveitarfélaga og sívaxandi skulda-
söfnunar, m.a. vegna félagslegu
íbúðanna. Ibúðirnar voru seldar
með kaupskyldu sem tryggði því
fólki, sem fluttist á brott, að það
fengi fullt verð fyrir fasteignir sín-
ar. Sveitarfélagið sat uppi með
verðlitlar íbúðir. Fjárskuldbinding-
ar sveitarfélaganna vegna félags-
legu íbúðanna hindra þau í að taka
á öðrum brýnum verkefnum fyrir
íbúana.
Lausn á landsvísu
Því fer fjarri að sveitarfélögin
beri ein ábyrgð á því hvernig kom-
ið er. Sumar þessara íbúða hafa
staðið tómar í nokkur ár, sumar
eru nánast ónýtar og réttast að
jafna þær við jörðu. Endurbætur
kosta meira en nýbyggingar. Öðr-
um byggingum þarf að koma sem
fyrst í not með öllum tiltækum ráð-
um. Þessar íbúðir voru byggðar á
sínum tíma fyrir atbeina ríkis-
valdsins, samtaka launþega, at-
vinnurekenda, opinberra lánasjóða
og sveitarfélaganna og i upphafi
sem hluti af kjarasáttmála atvinnu-
lífsins. Þessum aðilum öllum ber að
taka höndum saman og leysa
vanda félagslega íbúðakerfisins á
landsvísu. Það er algjörlega óvið-
unandi að einn aðilinn taki hér á
sig öll skakkaföllin. Þegar lána-
stofnanir lána fé taka þær áhættu
sem þeim ber að standa við. Þegar
ríkisvaldið og samtök atvinnulífsins
leggja út stefnu og taka á sig
skuldbindingar ber þeim einnig að
taka afleiðingunum. Það er hluti af
eðlilegri samábyrgð.
Það er afar ósanngjarnt að Vest-
firðingum sé stillt upp við vegg
með þessum hætti og þeir sviptir
orkubúi sínu, fyrirtæki sem er
hvort tveggja tákn um samtaka-
mátt og sókn til nýrrar aldar. Það
liggur mjög nærri að kalla aðgerð
af þessu tagi kúgun og líkja við það
að taka bestu mjólkurkúna upp í
skuldir vegna eigna sem eru ónýt-
ar, þurfa verulegrar endurnýjunar
við eða seljast langt undir kostnað-
arverði. Skuldir félagslega íbúða-
kerfisins ættu ekki að koma við
eignarhaldi og rekstri orkubúsins.
Framtíð byggðar í húfi
I raun hafa samtök sveitarfélaga
verið alltof hógvær í því að krefjast
úrlausnar á þessu máli. Mótmæla
verður því harðlega að Orkubú
Vestfirðinga verði tekið upp í
skuldir við gjaldþrota byggða-
stefnu stjórnvalda. Hvað á að taka
af þeim sveitarfélögum sem ekkert
orkubú eiga? Ég skora á Vestfirð-
inga að sækja rétt sinn og láta ekki
kúga sig með sölu orkubúsins. Hér
er verið að gefa tóninn fyrir
byggðálausnir framtíðar sem felast
í því að svipta landsbyggðarfólk
eignum, sjálfstæði og ábyrgð í sín-
um eigin málum og í raun kippa
fótunum undan byggð á ákveðnum
stöðum. Slíkt verður að stöðva.
Höfundur er þingmaður.
M 0 N S 0 0 N
M A K E U P
lifandi litir
Auterísku Ueilsudýmtrnnr