Morgunblaðið - 12.12.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2000 33
ERLENT
Jacques Chirac Frakklandsforseti (fyrir miðju) á blaðamannafundi með Lionel Jospin, forsætisráðherra Frakk-
lands (t.v.), og Romano Prodi, forseta framkvæmdastjórnar ESB, eftir að leiðtogafundinum lauk í gærmorgun.
ESB búið í stakk
fyrir stækkun
Þótt allt eins hefði verið búizt við því að leið-
togar ESB myndu heykjast á því enn um
sinn að ná samkomulagi um að „ljúka sinni
heimavinnu“ fyrir stækkun sambandsins
endaði fundur þeirra í Nice með málamiðl-
unarsamkomulagi. Auðunn Arnórsson
stiklar hér á stóru um hvað í því felst.
LENGSTA leiðtogafundi í sögu Evr-
ópusambandsins (ESB) lauk í Nice í
S-Frakklandi á fimmta tímanum í
gærmorgun með málamiðlunarsam-
komulagi um uppstokkun á innra
skipulagi sambandsins og fyrirkomu-
lagi ákvarðanatöku. Þar með hefur
loks tekizt að búa í haginn fyrir fjölg-
un aðildarríkja úr 15 í 27, sem stefnt
er að því að komizt til framkvæmda á
næstu árum.
Þegar samkomulag loks lá fyrir
brast á lófatak í salnum í ráðstefnu-
höllinni í Nice, þar sem samninga-
nefndir ríkjanna fimmtán, með rík-
isstjóma- og þjóðarleiðtoga í broddi
fylkingar, höfðu setið á rökstólum frá
því á fimmtudag.
í lokin voru það Belgar sem lengst
stóðu á móti því að samþykkja það
flókna fyrirkomulag breytts at-
kvæðavægis aðildarríkjanna í ráð-
herraráðinu, sem hin smærri ríki
sambandsins álitu fela í sér valda-
ásælni „stóru ríkjanna“ á kostnað
hinna smærri. En það endaði með því
að Belgar sættust á þriðju málamiðl-
unartillögu Frakka, sem stýrðu
samningaviðræðunum sem for-
mennskuþjóð sambandsins þetta
misserið. Eftir að Evrópuþingið og
þjóðþing allra aðildarríkjanna
fimmtán hafa lögformlega fullgilt
samkomulagið - sem gert er ráð fyrir
að taki um eitt og hálft ár - á sam-
bandið að vera tilbúið til að taka inn í
sínar raðir hin fyrstu þeirra 12 ríkja,
sem um þessar mundir eru að semja
um aðild, flest fyrrverandi austan-
tjaldslönd.
„Leiðtogafundarins í Nice verður
minnzt í sögu Evrópu sem fundarins
sem mótaði Evrópusambandið,“ lýsti
Jacques Chirac Frakklandsforseti
stoltur yfir á blaðamannafundi. í máli
Romanos Prodi, forseta fi'am-
kvæmdastjórnar ESB, endurspegl-
aðist hins vegar gagnrýni á viðræðu-
stjórnun Frakka, en óánægja með
hana var nokkuð áberandi bæði í að-
dragandanum og á leiðtogafundinum
sjálfum. „Ég get ekki leynt vissum
vonbrigðum yfir því að við skyldum
ekki hafa náð lengra," hefur Reuters
eftir honum um niðurstöðuna, sem
hann hefði viljað sjá fela í sér frekari
tryggingar fyrir skilvirkni ákvarð-
anatöku og þar með starfshæfni
sambandsins eftir stækkun þess.
Fyrir fundinn hafði Prodi tekið undir
raddii' sem sögðu að það væri allt eins
líklegt að samkomulag myndi frest-
ast enn um sinn.
Smærri ríkin samþykktu
með semingi
Hin smærri ríki sambandsins sam-
þykktu málamiðlunina flest með sem-
ingi, en leiðtogi stærsta aðildarríkis-
ins, Gerhard Schröder Þýzkalands-
kanzlari, lýsti yfir ánægju með að
Þjóðverjar skyldu hafa náð að auka
áhrif sín á ákvarðanatökuna, þótt
þeir hefðu ekki fengið því framgengt
að þeir fengju fleiri atkvæði í ráð-
herraráðinu en hin stóru ríkin -
Frakkland, Bretland og Ítalía - þótt í
Þýzkalandi byggju eftir sameiningu
landsins fyrii' 10 árum yfir 20 millj-
ónum fleiri en í þessum löndum.
„Án þess að okkur þyki ástæða til
að vekja sérstaka athygli á því hefur
vigt Þýzkalands aukizt,“ sagði
Schröder. Að standa fast á kröfunni
um að fá fleiri atkvæði í ráðherra-
ráðinu en önnur lönd „hefði ekki
hjálpað Evrópu og hefði haft skaðleg
áhrif á þýzk-franska samstarfið".
Með Nice-samkomulaginu er at-
kvæðakerfi ESB stokkað upp; at-
kvæðavægi hvers aðildarríkis breyt-
ist og málefnasviðum er fjölgað, þar
sem ákvarðanir eru teknar með vegn-
um meirihluta í stað þess að hvert
ríki hafi neitunarvald.
Meðal lykilniðurstaðna er að Þjóð-
verjar munu í raun geta hindrað
hvaða ákvörðun sem er með liðsinni
tveggja hinna stóru ríkjanna, en ekki
nauðsynlega Frakklands.
Feginleiki
Flestir leiðtoganna voru ósegjan-
lega fegnir yfir því að maraþonsamn-
ingaþjarkið skyldi vera yfirstaðið og
ánægðir með að yfirleitt nokkurt
samkomulag skyldi hafa náðst. Lýstu
þeir flestir niðurstöðunni sem viðun-
andi málamiðlun, jafnvel þótt hún
færi fjarri því að vera sú metnaðar-
fulla uppstokkun á stjórnskipan sam-
bandsins sem margir hefðu viljað sjá.
Tony Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, taldi niðurstöðuna „fullnægj-
andi“ og sagði að Bretar hefðu náð
því fram þeir lögðu mest upp úr, sem
var fyrst og fremst að halda í form-
legt neitunarvald á vissum sviðum,
einkum í skattamálum. En hann
bætti þessu við: „Okkur mun ekki
verða stætt á því að fara svona að í
framtíðinni."
Antonio Guterres, forsætisráð-
herra Portúgals, orðaði þær áhyggj-
ur sem segja má að hinum smærri
ríkjum sambandsins séu sameigin-
legar, með því að láta hafa eftir sér að
stóru ríkjunum hefði tekázt að gera
„hallarbyltingu".
Viðbrögð stjóramálamanna, sem
ekki komu að samningaviðræðunum,
voru líka misjöfn. Angela Merkel,
leiðtogi kristilegra demókrata í
Þýzkalandi, sem eru í stjómarand-
stöðu, sagði: „Evrópu [les: Evrópu-
sambandinu] hefur mistekizt að ná
þeim árangri sem vonir stóðu til og
framfarir þar á bæ hafa enn einu
sinni orðið með hraða snigilsins."
Aukið vægi stóru ríkjanna
Meginniðurstaðan má segja að fel-
ist í því að stóru ríkin fjögur - Þýzka-
land, Frakkland, Bretland og Ítalía -
fá aukið vægi er ákvarðanir eru tekn-
ar með auknum meirihluta. Með sam-
komulaginu er viðhaldið formlegu
ENDURSKOÐAÐ ATKVÆÐAVÆGII ESB
Leiðtogar Evrópusambandsins náðu samkomulagi á mánudagsmorgun
eftir langar og strangar samningaviðræður um breytingar á innra
skipulagi sambandsins og fyrirkomulagi ákvarðanatöku,
til að búa það undir næstu stækkunarlotu.
Aðalágreiningsefnið var hve mörg atkvæði hvert aðildarríki skyldi
hafa í ráðherraráði sambandsins, eftir að aðildarríkjum fjölgar.
NUVERANDI AÐILDARRIKI
Núv. atkvæðavægi Atkvæðavægi verður (búar (í milljónum)
Þýskaland
Bretland
Frakkland
Ítaiía
Spánn
Holland
Grikkland
Belgía
Portúgal
Svíþjóð
Austumki
Danmörk
Finnland
írland
Lúxemborg
Pólland
Rúmenía
Tékkland
Ungverjal.
Búlgaría
Slóvakía
Litháen
Lettland
Slóvenía
Eistland
Kýpur
Malta
j 59,25
58,97
157,61
ij 82,04
jj 39,39
B 4
¥
■Hi2
mi5,76
»10,53
m, 10,21
«9,98
«8,85
«8,08
15,37
15,76
13,74
0,43
TILVONANDI AÐILDARRIKI
Atkvæðavægi væri Atkvæðavægi verður íbúar (í milljónum)
Wj 70,29
»70,09
«8,23
15,39
13,70
1)2,44
Ij 7,98
17,45
i| 0,75
0,38
REUTERS#

jafnræði Þýzkalands og Frakklands,
en þessi tvö ríki hafa frá upphafi ver-
ið helztu drifíjaðrir Evrópusamrun-
ans. Þau munu hafa 29 atkvæði hvert,
sem og Bretland og Ítalía (sbr. graf-
ík). I „atkvæðapottinum“ verða eftir
breytingu kerfisins samtals 342 at-
kvæði, og þar af þarf 258 til að til-
skildum „vegnum" meiríhluta sé náð.
89 atkvæði þarf til að hindra ákvörð-
un - sem jafngildir atkvæðavægi
þriggja stórra ríkja og eins lítils. Við
þetta bætist þó sú regla, sem sam-
þykkt var til að koma til móts við
kröfur Þjóðverja, að þegar greidd
skulu atkvæði um eitthvert mál getur
eitt ríki farið fram á að tryggt sé að á
bak við ákvörðunina standi að
minnsta kosti 62% íbúa sambandsins.
Leiðtogamir náðu einnig sam-
komulagi um endurskipulagningu
framkvæmdastjórnar ESB, en með
þeim fyrirvara þó að það verði aftur
endurskoðað þegar aðUdarríkin
verða orðin 27. Smærri ríkin höfðu
barizt með kjafti og klóm fyrir því að
ekki yrði hvikað frá þeirri reglu að
hvert aðUdarríki hefði einn fulltrúa í
framkvæmdastjórninni, en hin stærri
töldu skilvirkni hennar stefht í hættu
með því að meðlimum hennar fjölgaði
þetta mikið. Því var kveðið á um að
þegar meðlimirnir verða orðnir 27
skyldi reynt að semja um nýtt fyr-
irkomulag, sem takmarkaði fjölda
framkvæmdastjórnarfulltrúa með
einhvers konar útskiptikerfi. Eins og
er hafa stærri ríkin fimm - hin fyrr-
nefndu fjögur auk Spánar - tvo full-
trúa í framkvæmdastjórninni, en þau
gefa annan þeirra eftir svo að segja „í
skiptum“ fyrir hið aukna atkvæða-
vægi í ráðherraráðinu. Þetta nýja
form framkvæmdastjómarinnar á að
taka gUdi árið 2005, þegar skipunar-
tímabil núverandi framkvæmda-
stjómar rennur út.
Neitunarvald afnumið
á 29 njfjura sviðum
Teknar voru ákvarðanir um að
neitunarvald skyldi afnumið á 29
málaefnasviðum tU viðbótar, en þetta
fyrirkomulag er reyndar þegar í gildi
við mest af þeirri löggjöf sem af-
greidd er frá Évrópusambandinu, t.d.
í öllum málum sem varða innri mark-
að Evrópu og þar með Evrópska
efnahagssvæðið - og þar með ísland.
Þá var ákveðið að þak yrði sett á
fjölda fulltrúa á Evrópuþinginu. Þeir
skyldu ekki verða fleiri en 738, en eru
626 nú. Af þessum 738 verða 99 frá
Þýzkalandi.
Önnur mikUvæg ákvörðun var tek-
in með því að opna fyrir fleiri mögu-
leika á svokölluðum sveigjanlegum
samruna. Þessi ákvæði eiga að gera
einstaka aðUdarríkjum auðveldara
um vik að taka ekki þátt í nýrri sam-
vinnu, ef þau kjósa svo, og öðrum að
taka sig saman um að ganga lengra í
samrunaátt.
Að eindreginni beiðni Þjóðveija
samþykktu leiðtogarair ennfremur
að ný ríkjaráðstefna yrði kölluð sam-
an árið 2004 þar sem betur yrði skil-
greint hvaða hlutverk skulu vera á
könnu hinna yfirþjóðlegu stofnana
sambandsins og hver eiga að vera á
ábyrgð ríkisstjóma aðildarríkjanna
og héraðsstjóma innan þeirra.
Smáríkin verða meiri
hlustendur en gerendur
ÞAÐ er mat Davíðs Oddssonar, forsætisráð-
herra og formanns Sjálfstæðisflokksins, að
niðurstöður leiðtogafundarins í Nice hafi ver-
ið bæði jákvæðar og neikvæðar. „Það sem er
jákvætt snertir samskipti Atlantshafs-
bandalagsins og Evrópuhersins sem svo er
kallaður. Það er ljóst að menn hafa aðeins
hikað þar á lokasprettinum, sem er ágætt.
Hlutverk og staða Atlantshafsbandalagsins
er viðurkennd sem er mjög í þeim anda sem
við höfum verið að leggja áherslu á.“ Davíð
segir að ljóst sé að Bandaríkjamönnum og
Kanadamönnum hafi tckist á lokasprettinum
að snúa ákvæðum um herinn þannig að Atl-
antshafsbandalagið verði áfram í leiðandi
hlutverki.
Hið neikvæða í niðurstöðum Nice er að
mati Davíðs minnkandi áhrif smærri ríkja.
„Þetta hefur legið í loftinu en nú fara áhrifin
mjög minnkandi og áhrif stóru ríkjanna vax-
andi. Það hlýtur að vera ákveðið áfall fyrir
smærri ríkin. Menn hafa tekið eftir að þegar
menn hafa verið að bera sig eftir inngöngu í
þeim ríkjum þá leggja menn áherslu á hið
mikla vald smárikjanna, t.d. neitunarvald
þeirra sem er nú að hverfa á æ fleiri sviðum.
Auk þess sem fulltrúar þeirra verða hlutfalls-
lega færri, bæði atkvæðisréttur innan Evr-
ópusambandsins og eins fulltrúar á þinginu.
Ljóst að smáríkin eru að verða meiri hlust-
endur en gerendur."
Davíð segir einnig miður að ekki hafi verið
tekið nægilega vel á málum væntanlegra að-
ildarríkja. Eins segir Davíð að það séu ákveð-
in vonbrigði að kerfið skuli ekki hafa verið
gert skilvirkara.
Davið telur ekki að niðurstöður í Nice muni
hafa áhrif á Evrópuumræðuna hér á landi,
nema ef vera skyldi að sú staðreynd, að álirif
smáríkja fara minnkandi, muni hafa áhrif.
„En ég á ekki von á því að þeir sem eru æstir í
þessum málum láti það hafa áhrif á sig,“
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar-græns framboðs seg-
ir niðurstöðuna vera í samræmi við það sem
hann hafi búist við. „Mér sýnist þetta hafa
verið dæmigerð hrossakaup í lokin í anda
þess hvernig öll mál eru leyst þarna.“
Steingrímur segir einnig vera spurningu
hvernig meta eigi stöðu smáríkjanna, hvort
hún verði ekki lakari í framtíðinni, sérstak-
lega þegar ríkin verða orðin svo mörg að sæti
f framkvæmdasijóm er ekki tryggt öllum að-
ildarríkjum. Staða smáríkja hljóti að velta á
setu í framkvæmdastjórninni.
„Ahugaverðara er hversu liklegt er að
þetta stækkandi Evrópusamband verði starf-
hæf eining sem gangi upp. Ég hef víða heyrt í
hornum efasemdir um, að það geti gengið
þegar það verður orðið svona stór eining,
nógu erfitt sé það í dag.“
Steingrímur segir að það sé hans kenning,
sem sé nokkuð óháð niðurstöðunni í Nice, að
hugmyndin um iimgöngu í Evrópusambandið
muni verða fjarlægari Islcndingum á næstu
árum. „Ég tel eftir því sem erfiðleikar í þessu
vaxandi bákni eiga eftir að verða manni ljós-
ari þá verði sú hugsun manni fjarlægari hér
að það þjóni okkar hagsmunum að vera
þarna inni. Ég hef stundum sagt í ganuii
kannski að ef umræðan um inngöngu Islands
verði í vari næstu tíu árin þá muni varla
hvarfla að mönnum að þeim tíma liðnum að
sækja um inngöngu."