Morgunblaðið - 31.12.2000, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 2000 B '
sífellt harðnandi samkeppni og
stöðugum kröfum um meiri fram-
leiðslu og lægra verð, hefur þrýst
bændum til notkunar ódýrasta fóð-
urs sem fæst. Þegar afleiðingar
þessa reynast nýr sjúkdómur og
bitna þannig á heilsu manna virðist
skapast múgsefjun þar sem krafist
er aðgerða sem hvorki styðjast við
vísindi né hagfræði. Akvarðanir
eru síðan teknar án fræðilegra
raka og íslenskum bændum birtast
þær sem krafa um bann við notkun
fiskimjöls í fóðri jórturdýra en
fiskimjöl hefur verið mesti og besti
próteingjafi í kjamfóðri hér í
marga áratugi. Afleiðingarnar
verða væntanlega að íslenskir bú-
vöruframleiðendur neyðast til að
flytja inn prótín til fóðurs jórt-
urdýra með ærnum kostnaði og
aukinni sjúkdómaáhættu bæði fyrir
neytendur og búfé. Upphaflegu
markmiðin, þ.e. ódýrari og örugg-
ari búvara í kjölfar opinnar sam-
keppni, hafa snúist í andhverfu
sína.
Skipting
neytendakrónunnar
Það er sameiginlegt markmið
landbúnaðar og verslunar að sjá
neytendum fyrir hollum og örugg-
um matvælum á sanngjörnu verði.
Góð samvinna þessara aðila er for-
senda þess að ná markmiðinu. Eigi
að síður eru átök um skiptingu
neytendakrónunnar óhjákvæmileg
og virðist verslunin ætla sér auk-
inn hlut. Við slíkt geta búvöru-
framleiðendur ekki sætt sig, enda
ekki í takt við umræðu síðustu ára
ef hagræðing og samþjöppun í
verslun og aukin hlutafjárvæðing
leiða til þess að verslunin þurfi
stærri hluta af neytendakrónunni.
Byggðaþróun
Margt hefur verið reynt á und-
anförnum árum til að skapa ný at-
vinnutækifæri á landsbyggðinni og
styrkja dreifbýlið. Aukin umsvif og
veruleg atvinnusköpun í ferðaþjón-
ustu sýna hvað hægt er að gera.
Þar hafa ferðaþjónustubændur átt
drjúgan hlut að og margir þeirra
náð góðum árangri Eigi að síður
hefur á undanfömum árum verið
stöðugur straumur fólks frá lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðis-
ins. Þessu hafa fýlgt félagsleg
vandamál bæði á þeim svæðum
sem flestir hafa yfirgefið og ekki
síður þar sem fólki hefur fjölgað
mest. Mikil verðmæti hafa farið
forgörðum í dreifbýli bæði efnisleg
en ekki síður varðandi þekkingu á
landinu og nýtingarmöguleikum
þess. Á sama tíma hefur skapast
ofþensla á suðvesturhorninu með
vandamálum sem bitna á lands-
mönnum öllum. Flestir virðast
sammála um að þessi þróun sé ekki
æskileg og við henni þurfi að
sporna. Hins vegar er deilt um or-
sakir þróunarinnar og meðan svo
er þarf tæpast að vænta aðgerða
sem ná að snúa henni við. Tækni-
væðing og breyttir framleiðslu-
hættir í landbúnaði og úrvinnslu-
greinum hans eiga hér efalaust
nokkurn hlut að máli. Samþjöppun
þjónustu í færri og stærri einingar,
sem fiestum hefur verið valinn
staður á suðvesturhorninu, hefur
einnig átt sinn þátt. Mestu veldur
þó ef til vill að það nána sambýli
hafs og lands sem var undirstaða
sjávarþorpanna með ströndum
landsins hefur rofnað.
Þjóðarsátt
um landbúnaðinn
Bændur tóku virkan þátt í þjóð-
arsáttarsamningunum í byrjun síð-
asta áratugar og lögðu þar meira
af mörkum en þeir raunar höfðu
efni á. Á móti hefur skapast sátt
um landbúnaðinn sem hefur auð-
veldað samninga um starfsskilyrði
hans og efalaust átt þátt í aukinni
búvörusölu. Kjör flestra bænda
hafa því batnað nokkuð á síðustu
árum þótt sá bati sé minni en hjá
flestum öðrum stéttum. Góð bú-
vörusala, stöðugleiki í starfsum-
hverfi landbúnaðarins og aukinn
skilningur á fjölþættu hlutverki
hans gefa bændum nú tilefni til
nokkurrar bjartsýni um komandi
ár.
Gleðilegt nýtt ár.
Ögmundur Jónasson,
formaður BSRB
Staðfest-
an skilar
árangri
ÁRIÐ 2000 hefur verið viðburðaríkt
ár innan lands sem utan. Aþjóðavæð-
ing í fjölbreyttri mynd ryður sér
brautir um alla jarðarkringluna; alls
staðar af þunga og með vaxandi
hraða, sums staðar af miklu offorsi.
Alþjóðavæðingunni fylgja bæði kost-
ir og gallar. Kostimir felast í því að
færa fólk saman, fjarlægðir eru að
engu gerðar með neti og öðrum nú-
tíma fjarskiptum. Tækniframfarir
sem eru samfara þessari þróun gera
okkur síðan fært að nálgast upplýs-
ingar á auðveldan og aðgengilegan
hátt. Allt þetta er til þess fallið að
styrkja lýðræðið, því bæði þekking
og auðveld samskipti fólks eru for-
sendur þess að lýðræði fái þrifist og
dafnað.
Heimurinn allur er undir
Þetta hefur meðal annars leitt til
þess að fundir og ráðstefnur sem
verkstjórar alþjóðavæðingar fjár-
magnsins hafa haldið um árabil í
kyrrþey eru nú á vitorði fjölda fólks í
öllum homum heims og þetta fólk
lætur sig skipta hvað er sýslað með á
fundum Alþjóðabankans, Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar. Fundir þess-
ara stofnana á síðustu mánuðum og
misseram í Seattle, Washington og
Prag hafa fært okkur heim sanninn
um að handhafar alþjóðafjármagns-
ins munu ekki lengur komast upp
með að setja fátækari hluta heimsins
stólinn fyrir dyrnar eins og tíðkast
hefur um árabil án þess að gagnrýni
sé hreyft. Innan verkalýðshreyfing-
arinnar um heim allan er vaxandi
vilji til að taka þátt í þessari baráttu.
Alls staðar gera menn sér grein fyrir
því að fjármagnið virðir engin landa-
mæri, hvort sem er landamæri ein-
stakra ríkja eða heimsálfa, heimur-
inn allur sé undir og hreyfingunni
beri að di-aga af því lærdóma og
beita sér í öflugu samstarfi á al-
heimsvísu.
Siðferðilegir þröskuldar
Önnur þróun sem einnig lofar
góðu er viðleitni sem nú verður vart
á alþjóðavettvangi: að reyna að reisa
skorður við því að grafið verði undan
velferðarþjóðfélögum, sem fjár-
magna almannaþjónustuna með
skattfé, með undirboðum. Mörg ríki
hafa reynt að laða til sín erlend fyr-
irtæki með því að bjóða þeim skatta-
ívilnanir. Nú er um það rætt að bind-
ast samtökum um að ríki komi sér
saman um lágmarkskröfur, eins kon-
ar siðferðilega þröskulda sem enginn
skríði undir. Fjölþjóðlegri tilraun af
þessu tagi var hrint af stokkunum á
vegum OECD fyrir tveimur áram
eða þar um bil og hefur því starfi
verið haldið áfram á þessu ári. Sú til-
raun gengur út á að útrýma svoköll-
uðum skattaparadísum. Tvö aðildar-
ríki OECD neituðu að taka þátt,
Sviss og Lúxemborg, en einnig er að
finna fjölmörg svæði sem stunda
undirboð af þessu tagi, veita skatta-
skjól og skella þannig skollaeyram
við þessu alþjóðlega ákalli. Má þar
nefna Ermarsundseyjar á borð við
Guemsey. Því miður hafa íslending-
ar róið á öll þessi mið, Kaupþing opn-
aði útibú í Lúxemborg með mikilli
viðhöfn og ríkisbankamir hafa stært
sig af því að geta boðið viðskiptavin-
um sínum upp á bankaleynd á er-
lendri grandu.
íslendingar sýni
víðsýni og axli ábyrgð
Allt þetta er því alvarlegra eftir að
upplýst var um óhugnanlegt fjár-
streymi út úr landinu á undanföm-
um áram. í tengslum við umræðu
um lög sem heimila frestun á skatt-
lagningu hagnaðar af hlutabréfum
var upplýst að á tveimur áram hefðu
636 einstaklingar komið sér hjá
skattlagningu á 20 milljörðum króna
og að öllum líkindum hefðu þeir flutt
mest af þessu fjármagni úr landi. Ef
þetta fjármagn hefði verð skattlagt
hefði það skilað 8,5
milljörðum til ríkis og
sveitarfélaga. Þetta er
ábyrgðarleysi á kostn-
að annarra þjóðfélags-
þegna. Að hluta til er
þetta fjármagn sem
einstaklingar hafa
fengið með því að veð-
setja fiskinn í sjónum
en halda síðan með ut-
an til fjárfestinga í
skjóli bankaleyndar.
Era þá ónefndir þeir
aðilar sem makað hafa
krókinn á hvers kyns
penningabraski. Það er
sorglegt til þess að vita
að á sama tíma og
menn reyna á alþjóðavettvangi að
stemma stigu við undirboðum og
fjármálabraski skuli íslensk stjóm-
völd hrinda af stokkunum sérstöku
átaki í samvinnu við Verslunarráð
íslands til að laða hingað erlend fyr-
irtæki með því að bjóða þeim vild-
arkjör. Viðskiptaráðherra hefur við-
urkennt opinberlega að þetta sé á
gráu svæði. Á því svæði leyfa menn
sér engu að síður að halda sig. Þetta
þrönga sérhagsmunasjónarhom er
Islendingum ekki sæmandi. Við eig-
um að sýna víðsýni og ekki skjóta
okkur undan því að axla ábyrgð.
Heilbrigðisráðherra vill bæta
almannaþj ónustuna
Allt þetta stríðir gegn vilja ís-
lensku þjóðarinnar. í umfangsmikilli
könnun sem BSRB lét gera um við-
horf Islendinga til velferðarþjónust-
unnar kom í ljós að yfirgnæfandi
meirihluti þjóðarinnar vill trausta og
vandaða almannaþjónustu sem fjár-
mögnuð sé með sköttum en ekki not-
endagjöldum. Hvers kyns einkavæð-
ing þessarar þjónustu fékk því lága
einkunn. í þeim anda að bæta al-
mannaþjónustuna hefur BSRB beitt
sér af alefli á undanfömum misser-
um. Á árinu var fulltrúum ríkis og
sveitarfélaga boðið upp á samstarf
með það að markmiði að vinna sam-
eiginíega að því að bæta þjónustu
hins opinbera við al-
menning. Síðastliðið
sumar kom í ljós áhugi
fjárfesta á að hasla sér
völl innan heilbrigðis-
þjónustunnar en á und-
anfórnum mánuðum
hafa haft sig talsvert í
frammi einstaklingar
starfandi á því sviði,
sem betur fer ennþá í
miklum minnihluta,
sem virðast leggja
meira upp úr viðskipta-
sjónarmiðum og eigin-
hagsmunum en al-
mannahag. I ljósi þessa
er mikilvægt að heild-
arsamtök launafólks fái
aðgang að viðræðuborði með stjórn-
völdum um stefnumótun þar sem
áhersla verði lögð á þjónustu við not-
endur og hagsmuni skattgreiðenda.
Það var því sérstakt fagnaðarefni
þegar heilbrigðisráðherra varð við
beiðni BSRB um slíkt samstarf og
bauð fulltrúum allra helstu verka-
lýðssamtaka í landinu á haustdögum
til viðræðu. Þetta er lofsvert og lífs-
nauðsynlegt. í ljósi þeirrar peninga-
og gróðahyggju sem setur svip á
samskipti margra heilbrigðisstofn-
ana og menntastofnana við fjármála-
fyrirtæki er þörf á mótvægi. Einok-
unarsamningar heilbrigðisstofnana
við samstarfsfyrirtæki svissneska
lyfjaauðhringsins Hoffman la Roche
og viðskiptasamningar háskólanna
við það fyrirtæki og önnur gefa til-
efni til að óttast að nánast flest sé
orðið falt.
Fæðingarorlof og
aðrar réttarbætur
Tvennt stendur upp úr þegar ár-
angur samtaka launafólks og ann-
arra hreyfinga sem starfa í almanna-
þágu er metinn á árinu. í fyrsta lagi
era fæðingarorlofslögin sem taka
gildi um næstu áramót mikilvægt
framfaraspor. Fæðingarorlofssjóð-
urinn er byggður á hugmyndum sem
settar voru fram á bandalagsráð-
stefnu BSRB um miðjan tíunda ára-
tuginn. Þá er þess að geta að í sam-
vinnu við BHM og KI verður
jafnhliða þessum sjóði starfandi
Fjölskyldu- og styrktarsjóður sem
settur er á fót til þess að tryggja að
enginn tapi réttindum sem hann
naut fyrir þessar breytingar. í-
samningum sem þessi samtök gerðu
við ríki og sveitarfélög, þar með
talda Reykjavíkm-borg, var einnig
gengið frá ýmsum mikilvægum rétt-
arbótum og samræmingu á réttinda-
kerfum sem gagnast launafólki vel.
Árangurinn megum við þakka vönd-
uðum vinnubrögðum, góðri sam-
stöðu framangreindra samtaka,
staðfestu og baráttu í langan tíma.
Staðreyndin er sú að samstaða og
staðfesta skilar árangri.
Árangursrík
barátta öryrkja
Hitt atriðið sem ber að nefna í
þessu samhengi er sigur Öryrkja-
bandalagsins í baráttunni fyrir við-
urkenningu á því að það verði talið til
mannréttindabrota að tengja ör-
orkulífeyri við tekjur maka. Hæsti-
réttur hefur kveðið upp úr með að
gróflega hafi verið brotið á öryrkjum
um árabil og er ömurlegt að ríkis-
stjórnin skuli nú leita allra bragða til
að tefja að öryrkjum séu greiddar
þær bætur sem þeim ber að fá. Þjóð-
in mun aldrei sætta sig við annað en
öryrkjar fái fullar bætur og er óskilj-
anlegt að þetta skuli ekki þegar hafa
verið framkvæmt.
Mörg verkefni bíða verkalýðs-
hreyfingarinnar á komandi ári. •
Kjarasamningar félaga innan al-
mannaþjónustunnar era víðast laus-
ir en ekki ber þó síður að horfa til
viðfangsefna sem heildarsamtökin
hljóta að koma að. Húsnæðismálin
era í kreppu, miklu dýpri en margir
gera sér grein fyrir, skattamál og al-
mannatryggingar krefjast gagn-
gerrar endurskoðunar og í þjóð-
félaginu er víða að finna mein sem
þarf að uppræta. Nú um hátíðamar
hefur þjóðin orðið vitni að því að
mörg hundrað fjölskyldur hafa þurft
að leita aðstoðar hjálparstofnana til
Ögmundur
Jónasson
Um leið og við kynnum nœstu námskeið óskum við
viðskiptavinum okkar friðar á komandi ári.
Anna
Jóga gegn kvíða með Ásmundi Gunnlaugssyni
hefst 11. janúar - Þri. og fim. ki. 19:30
4ra vikna uppbyggjandi námskeið, m.a. byggt á eigin reynslu Ásmundar fyrir þá sem
eiga við streitu, kvíða og fælni að stríða og/eða eru að ganga í gegnum miklar
breytingar í lífinu. Kenndar verða leiðir til þess að slaka á og öðlast aukið frelsi og
lífsgleði. Engin reynsla eða þekking á jóga nauðsynleg. Ásmundur tekur fyrir þætti
eins og jógaleikfimi (asana), öndun, slökun og andleg lögmál sem stuðla að
velgengni, jafnvægi og heilsu.
Yoga - breyttur lífsstíll með Önnu Hermannsdóttur
hefst 10. janúar - Mán. og mið. kl. 19:30
4ra vikna grunnnámskeið fyrir þá sem eru að taka sín fyrstu spor í jóga. Anna mun leggja
áherslu á jógastöður (asana) og öndunaræfingar sem hjálpa að losa um spennu auk
slökunar. Námskeiðið hentar fólki á öllum aldri sem vill læra eitthvað nýtt. Reynsla af
jóga er ekki nauðsynleg.
Opnir jógatímar - stundaskráin tekur gildi miðvikudaginn 3. janúar
Kennarar auk Ásmundar og Önnu eru Daníel Bergmann, Ingibjörg Sigurjónsdóttir og Lísa B. Hjaltested.
Tími Mánud. Þríðjud. Miðvikud. Fimmtud. Föstud. Laugard.
16.20-17.10 yoga yoga Ki. 9.00-
17.20-18.10 yoga yoga yoga yoga yoga 10.00
18.15-19.00 satsanga yoga
18.20-19.10 yoga yoga yoga yoga
Stakur tími kr. 1000 | 1 mán. kr. 8.500 | 3 mán. kr, 19.900 | árskort kr. 49.000
Næsta kennaraþjálfun hefst helgina 9.-11. febrúar. Ásmundur Gunnlaugsson heldur
YQfiA^
STUDIO
Yoga Studio - Halur og sprund ehf.
Auðbrekku 14, Kópavogi,
sími 544 5560 og 864 1445
www.yogastudio.is
I verslun okkar er að finna:
Nýja sendingu af nuddbekkjum frá
Custom Craftworks, Biotone
nuddvörur á tilboði og
Oshadi 100% hágæða ilmkjaranaolíu.
www.mbl.is
i.

' v'teMMis