Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1924, Page 4

4
hægt að gera stórslysalítið.r En þar brestur höfundinn oft þekkingu
á máli og málþróun svo að tilfinnanlegt er. Og hann er lángt frá
því sjálfum sjer samkvæmur. Sjálfur segir höf. í formálalok: »Mynd-
irnar Nesjar, Holtar, Fjósar þykist eg ekki þurfa að verja*. Nei,
það er ekki nema gott og blessað, að hann viðurkennir rjettmæti
þessara nafnmynda, en sama hefði hann átt að gera við ýmsar aðr-
ar myndir, sem framkomnar eru eftir eðlilegu málseðli eða þróun, og
ekki vísa þeim á bug eða fordæma þær. Það er tvent sem hjer
kemur einkum til greina: úrfellíng hljóðs í áherslulausri miðsam-
Btöfu og stytting hljóðs á sama stað. Urfellíng þessi á sjer einkum
stað á undan hljóðstaf og h. Svo er t. d. Eskey f. Eskiey, Bruna-
hóll—Brunhóll, Einiholt—Einholt, Fagrahóls—Fagrhóls (og svo var
r hjer fram borið sem ur eins og t. d. í akur f. akr; höf. kallar
þetta »eðlilega« breytíngu, og er það rjett), Kárahólmar—Kárhólm-
ar, Fróðaholt—Fróðholt, Kampaholt—Kampholt, en hjer gerir höf.
alt i einu þá aths., að það >virðist sjálfsagt að rita nafnið svo, en
ekki Kampholt*; og líkt segir hann um Skaptaholt—Skaptholt s.
25, og um Skálholt segir hann að það »ætti að nefnast Skálaholt®;
en um Reykholt (f. Reykjaholt) segir hann, að »það hafi nú tíðkast
svo lengi«, að það sje »þýðingarlítið að taka Reykjaholt upp sem
aðalnafn*. En hafa þá hin nöfnin ekki líka tíðkast svo lengi? Jeg
efast ekki um, að þau sjeu jafngömul >Reykholtic, það sama á því
að gilda um öll þessi nöfn, annaðhvort að skrifa þau öll með a —
þótt engin sál hafi svo fram borið í margar aldir — eða sleppa því
alstaðar samkvæmt almennum og margra alda framburði. Jeg er
ekki í vafa um, að þetta síðara er eitt rjett.
Hitt atriðið, styttíngin, kemur fram í nöfnum sem Bakkarholt
f. Bakkár-; þetta er rjett athugað hjá höf. (s. 29.), en hann getur
og um aðra skýríngu, þá að myndin hefði verið Bakka- og »r skotið
inn til hljóðfegurðar*; slíkt nær engri átt og hefði verið betra að
sleppa þessari aths. Alveg eins er með Þambarvellir (s. 56), en höf.
hefur þar fengið þá vitneskju, að nú sje fram borið Þambár- og er
þá einsætt að hafa það, eins og höf. líka segir. Annars er oft eða
oftast ómögulegt að vita, hvort í handritum (brjefum) eigi að lesa
ár — eða — ar —, því að hljóðstafalengd er sjaldnast táknuð.
Stundum fordæmir höf. orðmyndir sem bæði eru gamlar og hafð-
ar í sveitinni, sem (bæjar) nafnið finst. Svo er um Smyrlabjargir
(>rangmæli« s. 11), Vallatún »er rjettara en Vallnatún« (s. 16), Hella-
tún, Hellna- »er rangt« (s. 21). En alt er þetta fullrjettmætt, eins
og jeg hef skýrt í ritgjerð minni, og því með öllu rángt að dæma
um þau, eins og höf. gerir, þau eru að sínu leyti alveg sem »Nesjar,