Óðinn - 01.01.1923, Qupperneq 26

26
OfHNN
Frá Spitsbergen.
Nokkur orð frá nyrstu bygð jarðar.
Eftir Jón lækni Olafsson Foss.
Vorið 1919 rjeðist jeg læknir í þjónustu norsks
kolanámufjelags, er heitir Kings Day Kul Comp. A^s.,
og hefur aðalskrifstofu sína í Alasundi. Höfðu nokkr-
ir aðrir kandidatar danskir og þýskir sótt um stöðu
þessa, en jeg hlaut. Kjörin voru ekki óglæsileg: 12000
kr. í laun á ári, og fæði og ferðir ókeypis. - ]eg
lagði á stað frá Björgvin, þar sem jeg um 6 mánaða
tíma hafði verið læknir við handlækningadeild bæjar-
spítalans. — Margir urðu til þess að lofa landið og
fegurð þess í eyru mín, en hálfgerður hrollur fór þó
um mig stundum, er jeg hugsaði til ferðalagsins og
dvalar á þeim norðurslóðum.
íslendingar vita, sem vonlegt er, lítið um Spits-
bergen, jafnvel þótt nú sje um fá lönd eða engin
jafn mikið skrifað og skeggrætt á Norðurlöndum.
Margir munu ætla, að þar sje engum manni vært
vegna íss og kulda, og eftir fáu að slægjast. En mis-
skilningur er þetta, og þekkingarleysi að kenna; munu
fá lönd auðugri og merkari margra hluta vegna.
]eg fór á fyrsta skipi sem sent var norður um
vorið, um miðjan maí. Gufubátur var það, um 400
smál. trjeskip sterkt, en mesti sleði. Flutti skipið
verkafólk og vistir norður. — Við hjeldum innan
skerja til Tromsö, en þaðan er siglt þráðbeint í norð-
ur. Vorum við 6 daga frá Tromsö til Spitsbergen,
en sú leið er annars þriggja daga sigling á meðal-
skipi. Við suðurenda Spitsbergens lentum við í ís,
og sigldum í honum 3 sólarhringa meðfram vest-
urströndinni. — Smátt og smátt fór að kólna eftir
því sem norðar dró: loftið varð ljett og hreint,
og öndunin eitthvað svo hæg. Fuglar hurfu smátt
og smátt, er frá Noregi dró, og um tíma sást engin
lifandi vera á sjó eða í lofti; en þegar inn í ís-
inn kom, fór að sjást selur og selur á strjálingi á
ísjökum, og mávar á sveimi. Þoka var við og við á
leiðinni, en altaf logn. Síðari dagana fóru margir að
gerast kvefaðir, og gengur svo meðan menn eru að
venjast breytingunni. — Við erum nú komnir upp að
vesturströnd landsins, sem alt er þoku hulið, en svo
langt sem augað eygir er sundurlaus rekaís á sveimi,
og þræðir skipið eyðurnar hægt og hægt. Við erum
nú á 79° norðurbr., mitt á milli Islands og norður-
heimskautsins, nyrstir allra á hnettinum, því Amund-
sen er rjett fyrir norðan Síberíu um þessar mundir.
Hvað býr í þokunni, hvernig skyldi þetta land vera?
Svo spyr hver annan; allir meira og minna »spentir».
]eg er eini Islendingurinn á skipinu, hinir Norðmenn,
Svíar og Finnar. — Finnarnir eru rólegastir allra,
og eru þó skapstórir og þungir á bárunni, ef í það fer.
Hafnsögumaðurinn á bátnum, áttræður karl, er
siglt hefur sem íslóss í 40 ár á Ishafinu, stendur á
stjórnpalli og ræður nú einn ferðinni. Loksins ljettir
þokunni; landið fæðist, fæturnir fyrst, kollarnir síðast
— og þó engir kollar, alt tómar strýtur meðfram
ströndinni; láglendi lítið. Það er farið að leysa; fjalla-
hlíðarnar orðnar hálfauðar. Sumstaðar gengu skrið-
jökulbreiðurnar milli fjallanna fram í sjó. Nú er kom-
ið að firðinum, Kings Bay, sem ferðinni er heitið til.
Eftir langa mæðu tekst skipinu að mjaka sjer gegn-
um ísinn, sem nú er orðinn mjög þjettur, rjett inn
fyrir fjarðarmynnið. Þar tekur lagnaðarísinn á firðin-
um við, og kemst skipið ekki lengra en að skör
hans.
Loftskeytastöðin norður þar hafði bilað um vetur-
inn og stöðvarstjóri dáið, og vissi fólk því ekki nær
báts væri von. En svo var verið á verði, að jafnskjótt
og skipið kom inn á fjörðinn, þyrptist fólkið ofan á
ísskörina, til að fagna gestunum.
Það þótti meira en lítið gaman í sveitum, er Iang-
ferðamenn bar að garði á vetrum; nú voru liðnir
6—7 mánuðir frá því að síðasta haustskip fór, og
var því ekki að furða þótt glaðnaði yfir vetrarsetu-
mönnum, er fyrsta vorskipið rendi að landi. Flest af
fólkinu kom á skíðum, sumir þó á sleðum með hest-
um eða hundum fyrir. Ekkja læknisins, ung kona frá
Kristjaníu, kom á skíðum í selskinnsbúningi; annars
voru allir í venjulegum fötum, frakkalausir, en með
skinnhúfur. Kuldinn var 3°. Fólkið leit alt vel út, og
kvað vetur þar verið hafa góðan. Nóg til að bíta og
brenna. 14 þúsund tonn kola höfðu verið grafin út
um veturinn, en á páskum höfðu menn þegjandi og
hljóðalaust lagt niður vinnuna og farið að »bíða eftir
bátnum«. Frá ísskörinni til bygðarinnar eða þorpsins
var 11 / 2 stundar gangur. Þá er pósti og matvælum
hafði verið rutt á land, lögðum við á stað á skíðum.
Kom mjer að góðu haldi að jeg hafði dálítið vanist
skíðum í Noregi, og þurfti nú til þess að taka, því
hjer er mest á skíðum farið. Eru Norðmenn, svo
sem kunnugt er, skíðamenn miklir, og ætla ekki fyr
en þeir mega til, að trúa því að ekki sjeu allir Is-
lendingar skíðamenn.
Hvernig land er þetta? Hvernig getur fólkið lifað
hjer, og hvað eru menn hingað að sækja? Þessum
spurningum fór jeg að velta fyrir mjer, þegar jeg var