Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1880, Page 56

56
unarfræði (grammatík) og latínsk-íslenzka orðabók,
hinn alþekta Nucleus latinitatis, og lét viðhafa bæk-
ur þessar, ekki einasta við kennsluna í Skálholtsskóla,
heldur fyrirskipaði hann og 1734, að þær skyldi brúka
við tilsögn utanskóla. Hlýðnuðust flestir prestar þessu
boði hans, nema sira Hafliði Bergsveinsson á Torfa-
stöðum, síðar Presthólum, ættfaðir Árna biskups Ifelga-
sonar, er gjörði biskupi það til stríðs, að láta börn sin
ekki læra barnalærdóm biskups, og hélt hann hluta
sínum, hvort sem biskupi líkaði betur eða ver. Jafn-
framt var hann sér í lagi vandlætingarmaður mesti um
alt siðferði skólasveina og hafði lag á að ná hinum
beztu kennurum til Skálholtsskóla, svo sem voru þeir
Erlendur Magnússon, er fór frá Skálholti 1723, Bjarni,
siðar sýslumaður í Húnavatnsþingi, Haldórsson (1724—
28), Jón rektor þorkelsson, stofnari Thorchillii barna-
skólasjóðs, (1728—36), og Gisli, síðar biskup á Hólum,
Magnússon, rektor í Skálholti frá 1737 til 1746, sem í
Eptirmælum 18. aldar er talinn með hinum duglegustu
og lærðustu skólameisturum þessa lands. Svo sagði
Gisli biskup um Jón Árnason, að hann hefði ávalt
reynzt sér sem bezti faðir í öllu því, sem hans embætti
snerti.
f>að gat ekki hjá því farið, að jafn stjórnsamur
biskup og ráðríkur, eins og Jón Árnason, lifði ekki í
góðu samlyndi við hina verzlegu höfðingja. Finnur
biskup segir (III, 708—7og), að hann hafi verið þeim
Fuhrmann og Lafrenz „sjaldan eður aldrei“ sammála.
Reis höfuðágreiningurinn bæði út af takmörkum kirkju-
valdsins, sem Jón biskup vildi halda óskertu eptir forn-
um sið, og út af brauðaveitingum, sem biskup vildi
halda í sínum höndum; kærði hann jafnan amtmenn
fyrir konungi, og fékk, fyrir fylgi þeirra Joh. etazráðs
Grams(lærða Grams) ogÁrna Magnússonar, einatt sigur,
eður hann, á bak við amtmennina, mælti svo með öðr-