Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1880, Page 57

57
um sækendum, en þeim, sem amtmanni voru ljúfir,
að það bar á stundum við, að prestar, sem höfðu hlot-
ið amtmannsveiting fyrir brauði, urðu að rýma sess-
inn fyrir öðrum, sem biskup vildi hafa. Raunar var,
eins og kunnugt er, köllunarréttur til prestsembætta
þegar 24. marz 1563 fluttur frá biskupunum til höfuðs-
mannanna, en þó hafði það viðgengizt alt fram í byrjun
18. aldar, samkvæmt ordinanzíunni, að prestar væru,
með prófasts samþykki, kjörnir af 7 hinum helztu prest-
um hvers prófastsdæmis, og að hinn kjörni því næst,
eptir meðmælum biskups, fengi köllunarbréf af höfuðs-
manni. Meira að segja: biskupar vorir kölluðu staðar-
eða kirkjupresta sína sjálfir, svo sem með nokkurs konar
köllunarrétti (jus patronatus); lét Hinrik Bielke sér það
lynda, meðan hann var hér höfuðsmaður. Eptir hans dag
fór, eptir þvi sem hver höfuðsmaður,stiptsbefalningsmaður
eða amtmaður var skapi farinn, að hefjast ágreiningur
um þetta milli þeirra og biskupa, sem aldrei kom í eins
hart, eins og milli þeirra Fuhrmanns og Jóns Árnasonar.
það bar þá, og sjálfsagt eptir undirlagi biskups, ekki
ósjaldan við, að prestaefni sóttu með biskups meðmæl-
um til konungs um brauð, sem amtmaSur, í umboði
konungs, pegar var búinn að veita, og að konungur eða
kansellíið, sem ekki vissi um amtmanns veitinguna,
veitti fyrir þá sök brauð upp aptur, sem þegar voru
veitt. það er ekki kyn, þótt amtmönnum kæmi þetta
illa, og varð nokkur bót ráðin á þessu vandkvæði
með konungsbréfi til biskupanna 3.maíi72Ó, sem skip-
aði að tilkynna kansellíinu á ári hveiju, þegar skip
færi héðan, hver brauð væru veitt og hver ekki, hver
af konungi, og hver af öðrum, og þá af hverjum. Við
þetta skipaðist nokkuð um tíð Fuhrmanns, en alt
komst í sama horf, þegar Lafrenz tók við af honum
J734> °S endaði sú deila með konungsbréfum 14. okt.
1735, 10. maí 1737 og 1. apr. 1740, sem beraþaðmeð