Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1900, Side 129

129
Þess vegna hafði íslandi eigi staðið hætta af því, þótt
íslendingar hefðu gjörzt hirðmenn. En er Noregs kon-
ungur fór að nota vald sitt eins og Hákon konungur, þá
var hættan vís, nema því að eins að íslendingar hefðu
farið svo hyggilega að ráði sínu, að þeir hefðú þá hætt
að ganga í hirðmennsku hjá konungi; en þaðvarnúöðru
nær. Þeir urðu aldrei sólgnari í hirðmennsku en á síðari
hluta Sturlungaaldarinnar. En af þessu verður það bæði
skiljaulegt og einnig afsakanlegt að nokkru leyti, að þeir
íslendingar, sem voni hirðmenn konungs, hlýddu utan-
stefnum hans og boðum. Stakk nú í stúf við það sem
áður var, því eptir dráp Snorra Sturlusonar hlýddu ís-
lendingar utanstefnum Hákonar konungs, nema Þorleifur
í Görðum. Konungi hefði þó eigi tekizt að stefna ísiend-
ingum utan, halda þeim kyrrum i Noregi rjett eptir geð-
þótta sinum, og nota þá hlífðarlaust og lævíslega hvern
á móti öðrum, ef þeir sjálfir hefðu verið styrkari i skapi
og óeigingjarnari, horið sanna ást til ættjarðar sinnar og
eigi látið blindast af innbyrðis hatri og lieipt, og leitað
liðveizlu hjá konungi gegn mótstöðumönnum sínum.
Enn fremur studdi stjórnarskipun landsins1 að þvi að
ísland missti sjálfstæði sitt. Hún var orðin úrelt að sumu
leyti. Goðorðin mátti afhenda til annara manna eptir
geðþekkni, og svo langt gokk þetta, að Noregskonungur
fór að fá íslenzka höfðingja um miðja 13. óldina2 til þess
að selja goðorð sín sjer í hendur, og þetta máttu þeir
gjöra að lögum landsins.
Hugsunarháttur manna og öll stjórnarstefna í þeim
1) Sbr. ritgjörð mína í tímariti Bókin.fjel. í fvrra bls. 104—6.
2) K. Maurer, ísland, 140 sbr. bls. 472, hefur getið þess til,
að Sturla Sighvatsson hafi gefið upp goðorð sitt, en mjcrvirðast
meiri líkur til þess að svo liafi eigi verið; mundi konungur þá
einhvem tíma hafa gjört kröfur til goðorðs lians og skipað það
fyrir 1262.
9