Eimreiðin - 01.05.1898, Side 18

98
til þess, að hálfur skaði yrði bættur hverjum þeirra, þá skyldu bændur
telja svo til, að þeim mun minna hefði hver þeirra af bótunum, sem
þeir hefði minni skaða beðið. Hreppsþingin tiltóku ákveðinn gjalddaga,
og væru bæturnar eigi greiddar fyrir þann tíma, mátti taka þær lög-
taki eða með dómi.
Vátryggingin á fjenaði náði þó ekki til alls kvikfjár, heldur að eins
til þess hluta þess, er menn skoðuðu sem hinn helzta bústofn bóndans;
en það var nautfjeð. Aptur var hvorki sauðfje nje hestar »mælt til
skaðabóta«. Skaðabætur vóru og því að eins mæltar, að svo næmur
sjúkdómur eða pest (fallsótt) kæmi í fje manns, að fjórðungur nautfjár
hans eða meiri hlutur fjelli. Atti hann þá á hinum næsta hálfum mán-
uði, eptir að fallsóttin ljet af, að kveðja til 5 nábúa sína, til þess að
virða skaða sinn. Skyldi hann þá segja til skaða sins og sýna þeirn
hold og húðir þess fjár, er af var farið. Hann skyldi og síðan vinna
eið fyrir þeim, að sá væri skaði hai^, sem þeir hefðu virt eða meiri.
Á næsta reglulega hreppsþingi skyldi hann svo segja til, hve skaði hans
hefði virzt, og skyldu þá hreppsbændur bæta honum hálfan skaða.
Brunabótaábyrgðin náði heldur ekki til allra húsa. Venjulega vóru
að eins hin nauðsynlegustu bæjarhús mælt til skaðabóta. En þau vóru
talin þrjú: stofa, eldhús og búr. Ef menn áttu bæði eldhús og skála
(0: sjerstakt svefnhús, en sváfu ekki í eldhúsinu eins og títt var á 10.
öld), þá skyldu menn kjósa á reglulegu hreppsþingi um vorið, hvort
þeir vildu heldur að menn ábyrgðist með þeim eldhús eða skála. Brynni
nokkurt þessara þriggja vátryggðu húsa, átti eigandinn að heimta til búa
sína sína fimm og láta þá virða skaðann. Skyldu þeir eigi að eins virða
skaða þann, er orðin var á húsum, heldur og á klæðurn þeim, gripum
og matvælum, er inni hefðu brunnið. Pó skyldi þann einn klæðnað
eða gripi til skaðabóta telja, er húsbóndi átti og hvern dag þurfti að
hafa. En eigi skyldi gersimar nje (verzlunar)vöru enga til skaðabóta
telja.'— Ef kirkja eða bœnahús var á bæ manns, þá var það hið fjórða
hús, er mælt var til skaðabóta. Brynni kirkjan upp, skyldi með henni
til skaðabóta telja kirkjutjöld og sönghús og klukku, þá er bezt hefði
vevið, þá er inni hefði brunnið, ef fleiri hefði verið en ein, og það
skrúð hennar allt, er hvern dag þurfti að hafa. Slíkt hið sama var
mælt um bænahús. Þegar virðing hafði fram farið á löglegan hátt og
eigandinn hafði sagt til skaða síns á hreppsþingi, þá vóru hinir aðrir
hreppsbúar skyldir til að bæta honum hálfan skaða á sarna hátt og áð-
ur var tilgreint. Skaðabótakrafan virðist og hafa verið jafngild, hvort
sem eldurinn hafði upp komið af tilviljun einni eða var að kenna gáleysi
annara, eða jafnvel þó eldurinn væri beinlínis af mannavöldum, annara
en eigandans. Til þess að hvetja menn til varkárni, var þó ákveðið, að